۷۵سال بعد: اندونزی - ایران مسئولیت‌ها و همبستگی مشترک
زمانی که توسط رئیس جمهور پرابووو سوبیانتو به عنوان سفیر اندونزی در ایران منصوب شدم، پیامی که دریافت کردم واضح بود: پیشبرد روابط اندونزی و ایران در تمام زمینه‌ها و هدایت منافع متقابل هر دو کشور در بحبوحه وضعیت حساس ژئوپلیتیکی.
من به این هدف معتقد هستم، به مزایایی که برای هر دو کشور به همراه خواهد داشت، و به سادگی به این باور دارم که اندونزی و ایران قدرت‌های منطقه‌ای نوظهوری هستند که همکاری آنها باید از نظر سیاسی، اقتصادی و فرهنگی نزدیک‌تر از آنچه امروز است باشد.
اندونزی رسماً در ژانویه ۲۰۲۵ به عنوان عضو کامل به بریکس پیوست و به اولین کشور جنوب شرقی آسیا در این گروه تبدیل شد و به عضویت خود در سازمان‌های تجارت جهانی، جنبش عدم تعهد سازمان همکاری اسلامی و گروه هشت کشور اسلامی در حال توسعه افزود.
هر دو کشور اکنون در کنار قدرت‌های بزرگی مانند چین، روسیه و هند به بریکس تعلق دارند. این عضویت هر دو کشور را قادر می‌سازد تا اصلاحات در حکومت جهانی را همسو با منافع اندونزی و ایران دنبال کنند و - بگذارید فقط بخش آرام را با صدای بلند بگویم - گزینه‌های خود را خارج از نهاد‌های تحت سلطه غرب گسترش بخشند.
در طول جنگ دوازده روزه، اندونزی نه تنها حمله غیرقانونی اسرائیل به ایران را محکوم کرد، بلکه ما متعهد به بازگشایی سفارت خود نیز بودیم و اعتماد خود را به توانایی ایران در محافظت از اتباع باقی‌مانده‌مان، از جمله هیئت‌های دیپلماتیک، نشان دادیم.
از نظر سیاسی، ایران در حال گذر از یک گذار پیچیده است و در عین حال به دنبال همکاری‌های گسترده در سطح جهانی می‌باشد. من معتقدم که اهمیت همکاری بین اندونزی و ایران از سه جنبه قابل اهمیت می‌باشد: الف) حمایت متقابل برای ایجاد صلح و ثبات در سطح بین‌المللی، ب) مزایای استراتژیک اقتصادی و فناوری، و ج) از منظر فرهنگی هر دو کشور صدای تاثیر گذاری در جهان اسلام دارند.
هویت مشترک اسلامی اندونزی و ایران اغلب موضع ما را در مجامع چندجانبه شکل می‌دهد. هر دو کشور همواره در موضوعات گوناگون به ویژه در مسئله فلسطین، از یکدیگر حمایت می‌کنند.
کنفرانس عمومی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و جلسه مجمع عمومی سازمان ملل که چند هفته پیش برگزار شد، تلاش نمود تا ضرورت همکاری و هم افزایی در مواجه با چالش‌ها را به منظور ایجاد صلح پایدار در منطقه نشان دهد.
من امیدوارم که اندونزی بتواند نقش خود را چه به صورت جداگانه و چه از طریق آسه‌آن ایفا نماید. از آنجایی که آسه‌آن اجلاس خود را در ماه اکتبر به ریاست مالزی برگزار خواهد کرد، ما تلاش خواهیم کرد تا بحث و دیپلماسی را در اولویت قرار دهیم. این لحظه‌ای حیاتی در تاریخ برای آسه‌آن و شرکای گفتگوی آن است - که بسیاری از آنها در تحولات اخیر در سراسر جهان دخیل می‌باشد. اندونزی و ایران هر دو سهم خود را ایفا خواهد نمود و در این فرآیند، مطمئناً از تلاش‌های یکدیگر حمایت خواهند کرد.
ما همچنین معتقدیم که چندجانبه‌گرایی - با تمام نواقصش - همچنان مسیری عملی برای آینده است، زیرا هیچ کشوری نمی‌تواند به تنهایی روی پای خود بایستد. ما امروز با چالش‌های مواجه هستیم که ضرورت ایجاد سیستمی مقاوم تر، نماینده‌تر و پاسخگوتر نسبت به همه و نه تنها نسبت به عده محدود را برجسته می‌کند.
جنگ‌ها، نابرابری اقتصادی، تغییرات اقلیمی و پیشرفت‌های فناوری مانند هوش مصنوعی تنها چند مورد از مسائلی هستند که در میان بسیاری دیگر، می‌توان آنها را با پرداختن به عنوان چالش‌های جهانی حل نمود.
به همین دلیل است که باید توسعه اخیر در نهاد‌های چندجانبه را نه به عنوان امری دائمی، بلکه به عنوان فرصتی برای احیای آنها ببینیم - به عنوان یادآوری اینکه همانطور که چالش‌های جهانی در حال تکامل هستند، نهاد‌هایی که امیدوارند بر آنها غلبه کنند نیز باید تکامل یابند.
از نظر اقتصادی، پیوستن اندونزی به بریکس ناگزیر ما را به ایران نزدیک‌تر می‌کند و ما از دست‌های باز ایران در پذیرش درخواست ما قدردانی می‌کنیم. بریکس برای من فقط به عنوان بستری برای تأثیرگذاری بر ثبات منطقه‌ای و تغییر شکل چشم‌انداز ژئوپلیتیکی - "رقیب سیاسی" که بسیاری از رسانه‌های غربی ممکن است به تصویر بکشند - عمل نمی‌کند.
من فکر می‌کنم بریکس همچنین نمایانگر روحیه و تمایل به "تنوع‌بخشی" به سیستم مالی جهانی و فراگیرتر شدن آن نسبت به کشور‌های در حال توسعه است. بریکس دسترسی به بانک توسعه جدید را فراهم می‌کند که مطمئناً هنوز در مقایسه با مکانیسم تأمین مالی موجود مانند بانک توسعه آسیایی و یا بانک زیرساخت و سرمایه‌گذاری آسیا هنوز چیزی برای اثبات دارد، اما با توجه به حمایت اعضای آن، اندونزی به پتانسیل آن برای تحقق باور دارد.
با این حال، باید گفت که از نظر اقتصادی، حجم مبادلات تجاری ما در حدی نیست که برای دو کشور نوظهور انتظار می‌رفت. تحریم یکجانبه علیه ایران قطعاً یک عامل است، اندونزی این تحریم را به رسمیت نمی‌شناسد، اما با این حال، باعث نگرانی می‌شود - به ویژه در میان بخش خصوصی.
این شکافی است که هر دو دولت باید به طور فعال آن را پر نمایند. با نزدیک شدن هر دو کشور، باید در یافتن راه‌حل‌ها خلاق‌تر باشیم، به عنوان مثال ما شاهد ظهور تسویه حساب با ارز محلی و مکانیسم تهاتر هستیم.
اینها تلاش‌های استراتژیکی هستند که باید برای دستیابی به مزایای اقتصادی و فناوری به کار ببریم. من خودم دیده‌ام که صنایع ایران چقدر مبتکر هستند، وقتی تحریم‌ها اعمال شد، ایرانی‌ها بیکار ننشستند - آنها تقریباً هر چیزی را که نیاز دارند تولید می‌کنند.
در مسیر رفتن به دفتر، ماشین‌های ایرانی را می‌بینم، وقتی به خرید می‌روم، لوازم الکترونیکی ایرانی را می‌بینم و به طور مشخص، سال گذشته اندونزی موافقت کرد که دستگاه‌های پزشکی از راه دور ایرانی را برای استفاده در چهار بیمارستان بزرگ در سراسر اندونزی خریداری کند.
از نظر فرهنگی، اندونزی و ایران نماینده جمعیت زیادی از مسلمانان جهان هستند و از همه مهم‌تر، ما در نحوه مدیریت تنوع در مکاتب فکری/مذاهب مورد علاقه مردم خود، نمونه بوده‌ایم. بسیاری از ایرانیان ممکن است ندانند، اما اندونزی میلیون‌ها شیعه نیز در کشور دارد، ما همچنین صد‌ها دانشجوی شیعه داریم که در قم تحصیل می‌کنند و به عنوان یک کشور، ما متعهد به حفاظت از حقوق مذهبی آنها هستیم.
در ایران شاهد بوده‌ام که از تفاوت بین سنی و شیعه به عنوان ابزاری برای تفرقه استفاده نمی‌شود؛ روحانیون هنوز بحث می‌کنند، حتی دانشگاه‌هایی مانند دانشگاه گرگان نیز برای دانشجویان سنی اندونزی جذاب هستند. هر دو کشور سنگ بنای انجام دقیقاً همین کار هستند و به اعتقاد من، این واقعاً اصل دموکراسی است: «حکومت اکثریت، حقوق اقلیت.»
تبادل‌های آموزشی و مذهبی نیز قابل توجه بوده‌اند. ایران و اندونزی هر دو بورسیه‌هایی را به دانشجویان و دانشگاهیان اندونزیایی و ایرانی ارائه داده‌اند که بسیاری از آنها برای مشارکت در بخش‌های مذهبی و دانشگاهی در کشور‌های خود بازگشته‌اند. علاوه بر این، ایجاد بخش‌های فرهنگی ایران در دانشگاه‌های اندونزی و مرکز فرهنگی اسلامی ایران در جاکارتا، تعامل فرهنگی غنی‌تری را ترویج داده است.
تعامل ما، تعامل اسلامی است، صدای رسای جهان اسلام است، وظیفه ماست که این پیام مهم صلح را تقویت کنیم.
پس از ۷۵ سال مسئولیت مشترک و همبستگی، اندونزی و ایران مسیر روشنی در پیش دارند: همکاری برای صلح و رفاه برای ملت‌هایمان، بهره‌گیری از تمام پتانسیل‌هایمان در بخش‌های مختلف، و الگو بودن و نشان دادن اینکه همکاری بر تفرقه و وحدت بر رقابت پیروز می‌شود.
*سفیر اندونزی در ایران
