امکان تشکیل «ناتوی عربی» در شرایط کنونی وجود ندارد/ اسرائیل چگونه زمین‌گیر می‌شود؟
*در نشست اضطراری عربی-اسلامی در قطر که به دنبال حمله رژیم صهیونیستی به این کشور برگزار شد، کشورهای شرکت‌کننده بر لزوم اقدام عملی علیه اسرائیل تأکید کردند. این اقدامات عملی چه مواردی می‌توانند باشند؟
مهم‌ترین اقدام، قطع روابط اقتصادی و تجاری کشورهای عربی و اسلامی با اسرائیل است. این شامل توقف صادرات و واردات نفت و گاز، مواد غذایی، و حتی کمک‌های تسلیحاتی و اطلاعاتی می‌شود. در صورتی که این اقدامات به شکل جامع و هماهنگ انجام شود، اسرائیل ظرف چند هفته دچار بحران اقتصادی شده و احتمالاً مجبور به تغییر سیاست‌های خود خواهد شد.
علاوه بر این، اقدامات عملی‌تر می‌تواند شامل جلوگیری از عبور هواپیماهای نظامی و غیرنظامی اسرائیل از فضای هوایی این کشورها باشد.
کشورهایی که امکانات لازم را دارند می‌توانند از عبور این هواپیماها جلوگیری کنند و در صورت عدم دسترسی به تجهیزات آمریکایی، باید منابع جایگزین را برای تأمین تجهیزات مد نظر قرار دهند. حتی اعلام چنین اقداماتی می‌تواند فشار روانی و عملی بر اسرائیل وارد کرده و آن را از ادامه اقدامات جنایتکارانه باز دارد.
*رئیس جمهور مصر در این نشست ایده دفاع جمعی یا ناتوی عربی را مطرح کردند. با توجه به تهدید اسرائیل علیه کشورهای عربی، تحقق این ایده تا چه حد محتمل است؟
این ایده بسیار مناسب است، اما اجرای عملی آن دشوار است. بسیاری از کشورهای عربی دارای روابط نزدیک با آمریکا هستند و این روابط معمولاً یک‌طرفه است؛ به این معنا که در عمل تنها دستورات آمریکا را اجرا می‌کنند و در موارد دیگر ممکن است استقلال عملی محدودی داشته باشند. با توجه به این محدودیت، پیش‌بینی می‌شود که اجرای ناتوی عربی در شرایط کنونی عملی نخواهد شد.
*ایران نیز در نشست قطر حضور داشته است. با توجه به شرایط کنونی، تا چه میزان می‌توان شاهد گسترش همکاری‌های نظامی و امنیتی میان ایران و کشورهای عربی-اسلامی بود؟
این ایده‌ها مطرح شده و امکان تحقق آن وجود دارد، اما نیازمند گذراندن مراحل مشخصی است که مهم‌ترین آن، اعتمادسازی میان ایران و این کشورهاست. پایه اولیه همکاری‌های مشترک، توافق و پیمان‌های دفاعی است، به این معنا که کشورها به ایران اعتماد پیدا کنند و در صورت مواجهه با تهدید، از کمک ایران بهره‌مند شوند و ایران نیز متقابلاً از آن‌ها حمایت کند.
همچنین، اجرای توافق‌نامه‌های امنیتی مستلزم تضمین سه اصل است:۱. عدم حمله متقابل به یکدیگر ۲. عدم آسیب رساندن به همدیگر ۳. جلوگیری از دخالت طرف‌های ثالث مانند آمریکا و اسرائیل در امنیت طرفین. در صورت موفقیت در تحقق این مراحل، مرحله دفاع مشترک قابل اجرا خواهد بود.
*آیا حمله اسرائیل به قطر می‌تواند تغییر اساسی در نظم امنیتی خلیج فارس و روابط کشورهای منطقه با آمریکا ایجاد کند؟
حداقل در کوتاه‌مدت، ممکن است آثار فوری این حادثه مشهود نباشد؛ اما بی‌تردید، تردید جدی در اعتماد کشورهای منطقه نسبت به آمریکا ایجاد خواهد شد.
این تردید ناشی از سوال درباره توانایی آمریکا در کنترل اسرائیل از طریق مذاکره و تضمین رعایت حقوق فلسطینی‌ها و کشورهای همسایه است.
این دو نتیجه، پیامدهای مهم و قابل توجهی برای منطقه به شمار می‌روند و کشورهای خلیج فارس باید به‌تدریج سیاست‌های خود را در زمینه اعتماد به آمریکا بازبینی کنند.
گفتگو: مهتاب بهرامی آسترکی
