در آموزش و پرورش چه خبر است؟ / ابراز نگرانی جدی از افزایش خودکشی بین دانش آموزان

بر اساس شواهد و قرائن موجود، و نیز اظهارات مشاوران و کارشناسان، مصرف موادی همچون سیگار، ماری‌جوآنا، سیگار الکترونیک، حشیش و حتی مشروبات الکلی در میان دانش‌آموزان روند افزایشی داشته است.

به گزارش خبرنگار اجتماعی تابناک؛ اگرچه آمار رسمی و دقیقی در این زمینه منتشر نشده، اما گزارش‌های میدانی معلمان و فعالان حوزه آموزش و کودکان به وضوح این واقعیت را نشان می‌دهند. این مسئله نگرانی‌های جدی در میان خانواده‌ها و کارشناسان آموزشی به وجود آورده است.

بی مسئولیتی یا مسئولیت گریزی

همین چند وقت پیش سخنگوی وزارت آموزش و پرورش طوری از آسیب های اجتماعی دانش آموزان حرف زد، که انگار مدارس نقش و سهمی در ایجاد این آسیب ها ندارد و بر همین اساس مسئولیت چندانی هم متوجه این بخش نیست. در حالی که مدرسه، بهانه اصلی خروج یک دانش آموز از منزل و محفل دیدارهای دوستانه با همسن و سالان است.

 این آسیب ها و چالش‌ها می‌توانند پیامدهای جبران‌ناپذیری برای سلامت جسمی و روانی نسل آینده داشته باشند، اما  به نظر می‌رسد که مدارس و سیستم آموزش‌وپرورش برنامه‌های مؤثری برای پیشگیری از این روند طراحی نکرده‌اند. کمبود آگاهی‌بخشی هدفمند، نبود سیاست‌های حمایتی برای دانش‌آموزان آسیب‌پذیر و عدم ارائه خدمات مشاوره‌ای مناسب، از جمله عوامل مهمی هستند که موجب شده‌اند این معضل همچنان بدون کنترل باقی بماند.
به نظر می‌رسد اکنون زمان آن فرا رسیده که نهادهای آموزشی با همکاری خانواده‌ها، سازمان‌های مردم‌نهاد و متخصصان حوزه‌های مرتبط، گام‌های جدی و عملی برای مقابله با این بحران بردارند. برگزاری کارگاه‌های آموزشی، ارائه خدمات مشاوره رایگان در مدارس، و ایجاد فضایی سالم و ایمن برای دانش‌آموزان از جمله اقداماتی است که می‌تواند در کوتاه‌مدت و بلندمدت مؤثر باشد.

تبعات درگیری اعضای خانواده با فضای مجازی

محمدرضا ابراهیمی ،مدیرکل سابق آموزش و پرورش استان اصفهان و استاد دانشگاه فرهنگیان در گفت‌وگو با خبرنگار اجتماعی تابناک اظهار کرد: آسیب‌های اجتماعی از چالش‌های اساسی هر جامعه‌ای است که اگر به‌درستی شناسایی و مدیریت نشود، می‌تواند تأثیرات جبران‌ناپذیری بر نسل‌های آینده داشته باشد. دانش‌آموزان به‌عنوان بخشی حساس و آسیب‌پذیر از جامعه، به‌شدت تحت تأثیر عوامل مختلفی مانند خانواده، مدرسه و محیط اجتماعی قرار دارند. در این میان، تعامل مؤثر این عوامل می‌تواند نقش بسزایی در کاهش این آسیب‌ها ایفا کند.  

 
وی افزود: خانواده نخستین محیطی است که شخصیت و نگرش فرد در آن شکل می‌گیرد. کاهش تعاملات خانوادگی، مشغولیت‌های روزمره و گسترش فضای مجازی، باعث شده است که والدین زمان کمتری را به فرزندان خود اختصاص دهند. این تغییر سبک زندگی، شکاف بین نسلی را عمیق‌تر کرده و توانایی والدین در شناسایی و مقابله با مشکلات فرزندان را کاهش داده است. ازاین‌رو، آموزش خانواده‌ها در زمینه مهارت‌های ارتباطی، تاب‌آوری، و شناخت آسیب‌های اجتماعی ضروری است. در استان ما، دوره‌های آموزشی متعددی برای والدین برگزار شده است که به افزایش آگاهی آن‌ها و توانمندسازی در مدیریت مسائل خانوادگی کمک کرده است.  
مدیرکل سابق آموزش و پرورش اصفهان بیان کرد: مدرسه دومین محیط تأثیرگذار بر رشد و تربیت دانش‌آموزان است. ازآنجاکه مدارس بخش قابل‌توجهی از زمان روزانه دانش‌آموزان را در بر می‌گیرند، نقش آن‌ها در پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی غیرقابل‌انکار است. اجرای طرح‌هایی نظیر «طرح نماد» در مدارس استان، نمونه‌ای از تلاش‌های صورت‌گرفته در این زمینه است. این طرح با هدف آشنایی دانش‌آموزان، معلمان و مشاوران با انواع آسیب‌های اجتماعی و راه‌های پیشگیری از آن‌ها اجرایی شده است.  

خودکشی در مدارس جای نگرانی دارد

وی ادامه داد: برگزاری کارگاه‌های آموزشی برای معلمان و مشاوران با موضوعات «تاب‌آوری»، «مهارت‌های مقابله با بحران» و «شناخت آسیب‌های اجتماعی» گام مهمی در این مسیر بوده است. علاوه بر این، دوره‌های ویژه‌ای نیز برای دانش‌آموزان طراحی شد که به آن‌ها روش‌های افزایش تاب‌آوری و مدیریت مشکلات را آموزش می‌دهد. نتایج این اقدامات در استان ما بسیار مثبت بوده است؛ به‌طوری‌که میزان خودکشی و اقدام به خودکشی در سه ماه گذشته به‌شدت کاهش یافته است. درحالی‌که این آمار در برخی استان‌ها افزایش داشته، استان ما به لطف خداوند و برنامه‌های اجرایی، جزو معدود مناطقی است که کاهش چشم‌گیری در این زمینه داشته است.    
ابراهیمی اظهار کرد: مدارس و خانواده‌ها به‌عنوان بخش‌هایی از جامعه، تابع شرایط کلی اجتماعی هستند. تغییرات سریع در سبک زندگی، گسترش فضای مجازی و کاهش تعاملات اجتماعی، تأثیرات منفی بر رفتارها و نگرش‌های اجتماعی داشته است. افراد در مواجهه با مشکلات کمتر به مشورت و حمایت دیگران روی می‌آورند و به‌تنهایی تلاش می‌کنند مشکلات خود را حل کنند، که اغلب نتیجه مثبتی به همراه ندارد. این مسئله به‌ویژه در میان نوجوانان و جوانان که تجربه و مهارت کافی در حل مسائل ندارند، بحرانی‌تر است.  
وی ادامه داد: برای کاهش این آسیب‌ها، ضروری است که جامعه نیز نقش خود را ایفا کند. آگاهی‌بخشی عمومی، ایجاد مراکز مشاوره قابل‌دسترس، و افزایش تعاملات اجتماعی می‌تواند به کاهش آسیب‌ها کمک کند. همچنین رسانه‌ها و نهادهای فرهنگی نقش بسزایی در فرهنگ‌سازی و ترویج ارزش‌های مثبت دارند.    

آموزش پورش ناکارآمد و آسیب‌های اجتماعی گسترده

مدیرکل سابق آموزش و پرورش اصفهان گفت: یکی از چالش‌های اساسی در مدیریت آسیب‌های اجتماعی، ناکارآمدی نظام آموزشی در همگام‌سازی با تحولات اجتماعی است. تغییرات سبک زندگی و نیازهای جدید دانش‌آموزان، نیازمند بازنگری در شیوه‌های آموزشی و تربیتی است. مدارس باید از یک محیط صرفاً آموزشی به محیطی تربیتی و حمایتی تبدیل شوند که دانش‌آموزان در آن بتوانند مهارت‌های زندگی را بیاموزند. از سوی دیگر، کاهش تعاملات خانوادگی به دلیل گسترش فضای مجازی، چالشی دیگر است که نیازمند فرهنگ‌سازی برای استفاده صحیح از این ابزار است. والدین باید نقش نظارتی و حمایتی خود را تقویت کنند و فضای گفت‌وگو و تعامل در خانواده را افزایش دهند.    
وی در نهایت خاطر نشان کرد: باوجود چالش‌های موجود، اقدامات صورت‌گرفته نشان داده است که با برنامه‌ریزی دقیق و هماهنگی بین خانواده، مدرسه و جامعه می‌توان آسیب‌های اجتماعی را کاهش داد. اجرای طرح‌های جامع، برگزاری دوره‌های آموزشی و افزایش آگاهی عمومی از جمله راهکارهایی است که می‌تواند تأثیرات مثبتی در این زمینه داشته باشد. امید است با همکاری همه بخش‌های جامعه، گامی مؤثر در جهت کاهش آسیب‌های اجتماعی و تربیت نسل آینده برداشته شود.