صداوسیما در پی کنترل کل صوت و تصویری که در اینترنت منتشر می‌شود؟!

سامانه درخواست مجوز سازمان تنظیم مقررات صوت و تصویر فراگیر سازمان صداوسیما، زمینه صدور مجموعه‌ای از مجوزها را فراهم کرده که نشان می‌دهد به باور آنها نه تنها ویدیوکلوب‌های اینترنتی زیر نظر صداوسیما هستند، بلکه حتی بخش صوت و تصویر خبرگزاری‌ها و سایت‌های خبری نیز با مجوز و زیرنظر صداوسیما باید فعالیت کنند؛ اقدامی که حتی با قانون مطبوعات نیز در تناقض آشکار است و از تعریف نامتعارف و زیاده‌خواهی مسئولان رسانه ملی نشأت می‌گیرد.

به گزارش «تابناک»؛ پس از آنکه مقامات ارشد کشور از جمله رهبر انقلاب و رئیس قوه قضاییه تاکید کردند، متکی به نظریه شورای نگهبان بر نظریه تفسیری مورخ ۱۳۷۹/۷/۱۰ شورای نگهبان ذیل اصول ۴۴ و ۱۷۵ قانون اساسی، تاکید کردند که «صوت و تصویر فراگیر» در قلمرو مدیریت سازمان صداوسیما تعریف می‌شود و ناظر و قانون گذار آن این سازمان است، بحث درباره تعریف «صوت و تصویر فراگیر» شدت گرفت.

پیش از این خبرگزاری مجلس شورای اسلامی گزارش داده بود، بر اساس ماده ۲ طرح اداره و نظارت بر سازمان صداوسیما که در کمیسیون فرهنگی مجلس تصویب شده، اما هنوز به صحن علی نیامده، «صوت و تصویر فراگیر» چنین تعریف شده است: «صوت و تصویر فراگیر عبارت است از محتوای صوتی و تصویری که به صورت گسترده و یک سویه و بدون الزام به شناسایی مخاطب از طریق فرستنده‌های امواج رادیویی یا شبکه‎های کابلی ماهواره‌ای و اینترنتی توزیع می‌شود و یا قابلیت توزیع دارد و همچنین محتوای مربوطه زنده بوده و یا دارای جدول پخش زمانی است.»

از سوی دیگر، مرتضی موسویان، معاون وزیر ارشاد و رئیس مرکز فناوری اطلاعات و رسانه‌های دیجیتال گفته بود: «در حال حاضر تعریفی که از صوت و تصویر در مرکز ملی فضای مجازی وجود دارد و باید به صحن شورای عالی فضای مجازی بیاید، با آنچه به آن اشاره کردند، متفاوت است؛ یعنی این تعریف معتقد است که صوت و تصویر فراگیر، صدا و تصویری است که بدون شناخت مخاطب، او را در بر بگیرد و دارای کنداکتور پخش و زنده و دارای یک تعداد مخاطب خاص به بالا باشد. این تعریفی است که کارشناسان مرکز ملی فضای مجازی به آن رسیده اند؛ اما نمی‌دانم تعریفی که مصوب خواهد شد، چیست.»

اکنون پس از رویداد‌های اخیر مشخص شده مدت‌هاست بر سر تعریف صوت و تصویر فراگیر به عنوان حدود فعالیت صداوسیما در این بستر، اختلاف وجود دارد و حامد سهرابی مدیرکل دفتر حقوقی و مالکیت فکری وزارت ارشاد اسلامی در واکنش به اتفاقات اخیر، گفته است: «نقطه مبهم، نامشخص بودن چیستی صوت و تصویر فراگیر است که متاسفانه از زمان ابلاغ مراتب توسط مقام معظم رهبری تاکنون وفاقی میان دستگاه‌های دولتی، مجلس شورای اسلامی، صدا و سیما و مرکز ملی فضای مجازی برای ارایه یک تعریف مشخص حاصل نشده است.»

سهرابی تاکید کرده است: «حسب نص صریح صدر و بند ۲ حکم مورخ ۹۴/۶/۱۴ مقام معظم رهبری به اعضای محترم شورای عالی فضای مجازی وظیفه «سیاست گذاری و تصمیم‌گیری‌های لازم» و «ایجاد هماهنگی میان وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها و نهاد‌های مختلف ذیربط در ابعاد اقتصادی و حقوقی مرتبط با فضای مجازی» به ترتیب به «شورای عالی فضای مجازی» و «مرکز ملی فضای مجازی» محول شده است... بنابراین نکات مرکز ملی فضای مجازی در اجرای وظایف خود تعریف و تبیین مصداق صوت و تصویر فراگیر و تعیین حدود مسئولیت و اختیارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی را در فضای مجازی دستور کار خود قرار داده است.»

در این شرایط، اما سازمان تنظیم مقررات صوت و تصویر فراگیر صداوسیما (ساترا) مسیر خودش را در پیش گرفته و با تعاریف شگفت انگیزش از «صوت و تصویر فراگیر»، صدور طیف متنوعی از مجوز‌ها را آغاز کرده است. در شرایطی که به باور برخی ناظران، «صوت و تصویر فراگیر» مشتمل بر «پخش زنده / Livestream» در فضای مجازی است. بنا بر تعریف صداوسیما که برای آن مجوز صادر می‌کند، ویدیوکلوب اینترنتی یا همان «وی او دی / VOD» که مخفف سامانه ویدیویی درخواستی است نیز جزو قلمرو صداوسیما محسوب می‌شود و همه فعالان این حوزه باید از صداوسیما مجوز بگیرند و استاندارد‌های صداوسیما را رعایت کنند!

با این حال حوزه مورد نظر صداوسیما به وی اوی دی و آی پی تی وی خلاصه نشده و در سامانه صدور مجوز ساترا، تاکید شده حتی بخش صوت و تصویر خبرگزاری‌ها و سایت‌های خبری باید از صداوسیما مجوز بگیرند که در این صورت تمامی خبرگزاری و سایت‌های خبری زیرمجموعه صداوسیما می‌شوند و صداوسیما می‌تواند در محتوای صوت و تصویر منتشر شده در آن‌ها اعمال نظر کند و حتی خواستار حذف محتوای صوتی و ویدیویی‌شان شود!

این در حالی است که انتشار صوت و تصاویر اساساً بخشی از تعریف قانونی رسانه‌های آنلاین است. در ماده یک قانون مطبوعات مصوب سال ۱۳۸۸ به صراحت آمده است: «نشریه الکترونیکی، رسانه‌ای است که مستمر در محیط رقمی (دیجیتال)، انواع خبر، تحلیل، مصاحبه و گزارش را در قالب نوشتار، صدا و تصویر منتشر می‌نماید. خبرگزاری داخلی، مؤسسه‌ای خبری است که در زمینه جمع‌آوری، پردازش و انتشار خبر، تحلیل، مصاحبه و گزارش در قالب نوشتار، صدا و تصویر در محیط رقمی (دیجیتال) و یا غیر آن فعالیت می‌نماید.» و در همین قانون تاکید شده که مرجع صدور مجوز برای نشریات صرفاً هیات فراقوه‌ای نظارت بر مطبوعات است که همه قوا در آن نمایندگانی دارند.

البته صداوسیما به تلاش برای سیطره بر رسانه‌ها در کنار آی‌پی‌تی‌وی‌ها و وی‌اوی‌دی‌ها، اکتفاء نکرده و در بخش مجوزهایش، «تجمیع کننده خدمات»، «تجمیع کننده نرم افزار تلفن همراه»، «دانلود زیرنویس»، «پیام رسان اجتماعی»، «مسابقه زنده» را در زمره «صوت و تصویر فراگیر» تعریف کرده و در سامانه ساترا، صدور مجوز برای این بخش‌ها را نیز فعال کرده است! قاعدتاً این تعریف بسیط به منزله تلاش سازمان تنظیم مقررات صوت و تصویر فراگیری صداوسیما برای کنترل بخش وسیعی از اینترنت با تعریف خود از «صوت و تصویر فراگیر» است.

با توجه به این رویکرد تمام خواهانه که طبیعی است با شائبه سوءاستفاده صداوسیما از دستور مقامات عالی کشور همراه شود، انتظار می‌رود شورای عالی فضای مجازی یا مرکز ملی فضای مجازی به عنوان سیاست گذار و قانون گذار در حوزه اینترنت، در اقدامی عاجل در روز‌های آینده، تعریف دقیق صوت و تصویر فراگیر و مصادیق آن را مشخص نماید تا برای همه فعالان مجازی مشخص شود حدود کنترل و اختیارات صداوسیما در این عرصه کجاست و شاهد سوءاستفاده‌ای در این خلأ قانونی نباشیم.