دلایل ترکیه برای بازی در صفحه شطرنج لیبی

روز شنبه پارلمان ترکیه توافق نامه همکاری‌های امنیتی و نظامی با دولت اتحاد ملی لیبی مستقر در طرابلس را ـ که از سوی سازمان ملل متحد به رسمیت شناخته می‌شود ـ تصویب کرد.

لیبی که غنی از منابع نفتی است، هشت سال پیش، پس از یک قیام تحت حمایت ناتو که منجر به سقوط معمر قذافی شد در آشوب و شورش فرو رفت. این کشور آفریقای شمالی از آن زمان به بعد بین دو دسته حکومت مخالف هم، در شرق و غرب تقسیم شده که هر یک مورد حمایت یکی قدرت‌های خارجی است.

در حالی که دولت وفاق ملی طرابلس (GNA) در غرب توسط ترکیه و قطر پشتیبانی می‌شود، خلیفه حفتر، نظامی سیاستمدار مستقر در شرق، پشتیبانی عربستان، مصر و امارات متحده عربی را دارد.

رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه گفته است که در صورت درخواست طرابلس، آنکارا آماده اعزام نیرو به لیبی است، اما توافق فعلی اجازه نمی‌دهد نیرو‌های نظامی ترکیه فعلا وارد لیبی شوند.

با این حال این توافق امکان مبادلات نظامی و پلیسی برای اهداف آموزشی و همکاری نزدیک‌تر در زمینه‌هایی از جمله اطلاعات، ضد تروریسم و صادرات دفاعی را فراهم می‌کند. در حالی که دولت وفاق ملی از خارج کردن نیرو‌های حفتر از حومه طرابلس نا امید شده است، تحلیلگران می‌گویند آنکارا منافع ژئوپلیتیکی دیگری هم در لیبی دارد.

چرا دولت وفاق ملی تقاضای کمک کرده است؟

دولت وفاق با حمایت گروه‌های مسلح از مصراته، در ۲۰۰ کیلومتری (۱۲۵ مایلی) شرق طرابلس، موفق شده است نیرو‌های حفتر را که از ماه آوریل در تلاش برای تصرف پایتخت بودند، متوقف کند؛ اما بر اساس گزارش‌ها و تحلیل‌های سازمان ملل متحد، در حالی که خط مقدم برای حفتر بن بست است، وی با هواپیما‌های بدون سرنشین Wing Loong ساخت چین که توسط پشتیبان اصلی اش امارات تأمین می‌شود، بر آسمان چیره شده است.

آرناد دلالند، تحلیلگر مسائل دفاعی می‌گوید: ترکیه هواپیما‌های بدون سرنشین Bayraktar را برای مقابله با نیرو‌های حفتر در اختیار دولت وفاق قرار داده است، اما این پهپاد‌ها ارزان قیمت بوده و بسیاری از آن‌ها در نبرد نابود شده اند.

گزارش‌ها حاکی است که نیرو‌های زمینی طرفدار حفتر به تازگی از پیمانکاران همکار با واگنر - یک گروه نظامی خصوصی که گمان می‌رود توسط یکی از نزدیکان رئیس جمهور روسیه ولادیمیر پوتین کنترل می شود - پشتیبانی دریافت کرده اند. روسیه اعزام جنگجو برای جنگ در لیبی را تکذیب کرده است. دلالند گفته: دولت وفاق خطر قدرت گیری حفتر را احساس کرده است.

ترکیه چه کمک‌هایی را در نظر دارد؟

دلالند گفته، ترکیه به احتمال زیاد سیستم‌های دفاع هوایی از جمله فناوری اخلال در پهپاد و همچنین اعزام مشاوران نظامی و هواپیما‌های بدون سرنشین جدید را مد نظر دارد.

دلالند می گوید: چنین پشتیبانی می‌تواند «توازن قوا» را در جبهه نبردی که در آن بر اساس گزارش‌ها، واگنر، سیستم ضد پهپادی که موفق به ساقط کردن هواپیمای بدون سرنشین آمریکایی و ایتالیایی شده است، مستقر کرده و گفته: اما بعید است آنکارا نیرو‌های خود را در لیبی مستقر یا هواپیما‌های جنگنده‌ای را برای انجام حملات هوایی به آنجا اعزام کند.

ترکیه پایگاه هوایی که به اندازه کافی به لیبی نزدیک باشد ندارد تا بتواند با احتیاط حملات هوایی را انجام دهد، بر خلاف امارات متحده عربی که به گفته دلالند از مصر می تواند حملات خود را انجام دهد.

با وجود این، بنا به گفته عماد بدیع، متخصص امور لیبی، پشتیبانی ترکیه از دولت وفاق می‌تواند "بسته به نوع کمک‌های نظامی" یک "تغییر بزرگ در بازی" باشد.

آنکارا چه سودی می برد؟

بدیع که تحلیلگر موسسه خاورمیانه است، می گوید: هم پیمانی ترکیه با دولت وفاق توسط ترکیبی از عوامل هم ژئوپلیتیکی و هم ایدئولوژیک به وجود می‌آید. ترکیه در درجه اول علاقه مند به مقابله با نفوذ رقبای منطقه‌ای خود امارات و مصر است که از حفتر حمایت می‌کنند و با جنبش‌های اسلام گرای نزدیک به آنکارا مخالفت دارند.

اما ترکیه همچنین در حمایت از دولت وفاق منافع اقتصادی و استراتژیک هم دارد. طرابلس به تازگی توافق نامه دریایی با آنکارا امضا و ادعا‌های ترکیه را در مورد تسلط بر منطقه بزرگی در دریای مدیترانه تقویت کرده است.

در سال‌های اخیر کشف ذخایر گسترده گاز در شرق مدیترانه، ترکیه را با بازیگران ساحلی مانند یونان، مصر، اسرائیل و قبرس در تقابل قرار داده است. در حالی که اتحادیه اروپا آنکارا را به دلیل حفر غیرقانونی در سواحل قبرس، تهدید به تحریم کرده، ترکیه امیدوار است توافق این کشور با طرابلس به اکتشافش مشروعیت ببخشد.

ترکیه که از سال ۱۹۷۴ بخش شمالی قبرس را اشغال کرده است، اخیراً یک پهپاد نظامی را به این جزیره ارسال کرده و هشدار داده است که تمام اکتشافات گازی را که تایید نکند متوقف خواهد ساخت.