آیا ایران مهاجران افغان را به کشورشان بازمی‌گرداند؟/ چرا باید هزینه مقابله با صادرات مواد مخدر و ایدئولوژی‌های خشونت‌آمیز به اروپا را بپردازیم؟

ما چند میلیون مهاجر افغان در ایران داریم که بخشی از آنها حتی در ایران متولد شده اند. عده ای از آنان در مدارس و دانشگاه های ما تحصیل می کنند و تعدادی از آنان در کشور ما ازدواج کرده و تشکیل زندگی داده اند و البته بخشی از نیروی کار در کشور ما نیز از مهاجران افغان هستند؛ بحثی که اکنون انجام شده این نیست که جمهوری اسلامی ایران پس از چهل سال پذیرایی از آنها، قرار است مهاجران افغان را از کشور بیرون کند.

به گزارش «تابناک»؛ سخنان «عباس عراقچی» معاون سیاسی وزارت امور خارجه ـ که چهارشنبه‌ شب ١۸ اردیبهشت در برنامه گفت‌وگوی ویژه خبری شبکه ٢ سیما عنوان شد، حاشیه های زیادی به پا کرد. او در این برنامه گفته بود که «مهاجران افغان در مجموع هشت میلیارد دلار برای کشورمان هزینه دارند و اگر تحریم‌ها اثر کند و فروش نفتمان به صفر برسد، جمهوری اسلامی ایران مجبور است سیاست ویژه‌ای را برای اقتصاد خود در نظر بگیرد و ممکن است نتوانیم به این شکل ادامه دهیم و از برادران و خواهران افغان‌مان بخواهیم ایران را ترک کنند».

وی همچنین تأکید کرد: «از لحاظ انسانی نمی‌خواهیم چنین اتفاقی بیفتد و اگر مجبور شویم چنین خواهیم کرد و تبعاتش بر عهده آمریکاست؛ همان کشوری که افغانستان را به بحران کشید».

معاون وزارت خارجه ایران یادآور شده بود: «هم اکنون بیش از ٣ میلیون افغان در ایران هستند که ٢ میلیون فرصت شغلی را اشغال کرده‌اند و سالانه ٣ تا ۵ میلیارد یورو از ایران خارج می کنند. هم اکنون ۴۶۸ هزار دانش آموز افغان که رایگان در مدارس ایران تحصیل می‌کنند، در حالی که هر یک سالانه ۶۰۰ یورو هزینه دارند. هم اکنون ۲۳ هزار دانشجوی افغان در دانشگاه‌های ایران مشغول به تحصیل هستند، در حالی که سالانه ۱۵ هزار یورو برای هر کدام از آنان هزینه می‌شود».

این موضوع با واکنش های داخلی و خارجی بسیاری روبه رو شد، تا جایی که معاون سیاسی وزیر امور خارجه مجبور به ارائه توضیح دقیق در این رابطه شد. او عنوان کرده است: «ایران چهل سال است که سخاوتمندانه حق میهمان نوازی را در مورد مهاجران افغان بجا آورده است، اما کشور‌های غربی که مسبب بسیاری از مصیبت‌های مردم افغانستان هستند هم باید به وظیفه خود در این زمینه عمل کنند.»

سید عباس عراقچی امروز جمعه در گفت وگویی با اظهار تعجب از برخی اظهارنظر‌ها و برداشت‌های غلط از سخنانش در فضای مجازی اظهار کرد: «‎بحث مهاجرین و پناهندگان یک بحث بین المللی است و مدیریت و تأمین هزینه‌های مربوط به آن نیز یک مسئولیت بین المللی به شمار می‌رود. این که مردم ایران بر مبنای اعتقادات انسانی و اسلامی خود ظرف ۴۰ سال گذشته سخاوتمندانه حق میهمان نوازی را در مورد پناهندگان و مهاجرین اعم از افغان یا سایر ملیت‌ها به طور کامل به جا آورده و باز هم به جا خواهد آورد یک بحث است، اینکه سایر کشور‌ها و سازمان‌های بین المللی، به خصوص کشور‌های غربی که اتفاقا مسبب بسیاری از مصیبت‌های مردم افغانستان هستند هم باید وظیفه و مسئولیت خود را انجام دهند، یک بحث دیگر است.»

معاون سیاسی وزیر امور خارجه تأکید کرد: «دولت‌های اروپایی باید سهم خود را در پذیرایی از مهاجرین ادا کنند، حال یا در قالب پرداخت هزینه‌ها یا با پذیرش بخشی از آن‌ها در کشور‌های خود. این یک مطالبه جدی جمهوری اسلامی است و وزارت امور خارجه سال‌هاست آن را از طریق کمیساریای عالی پناهندگان ملل متحد، مقامات اروپایی و دولت افغانستان پیگیری کرده و باز هم به طور جدی پیگیری خواهد کرد.»

وی همچنین گفت: «بدیهی است در اوضاع کنونی که تحریم‌های ظالمانه و غیرقانونی دولت آمریکا بدون هیچ توجیه بین المللی بر ایران تحمیل شده و آن دولت سعی در محدودیت شدید منابع مالی جمهوری اسلامی دارد، مطالبه گری ملت ایران ابعاد جدیدی می‌یابد. موضوع اخراج یا بازگرداندن مهاجرین و پناهندگان به هیچ وجه در دستور کار دولت ایران قرار ندارد، اما این که گزینه‌های جدیدی در برابر آن‌ها قرار داده شود، امر جداگانه‌ای است.»

پس از بین سخنان معاون سیاسی وزیر امور خارجه در مورد مهاجران افغان بحث های زیادی رسانه ای و همچنین مباحثی در شبکه های اجتماعی درگرفت. موضوعاتی که ناظر به جنگیدن لشکر فاطیمون متشکل از برادران افغانی در کنار ایرانی ها و در مقابله با داعش بود، مباحثی که بر لزوم توجه به مسئولیت های انسانی و بین المللی تأکید داشت و لزوم قربانی نکردن مهاجران افغان در مقابل رفتار خصمانه دولت آمریکا. اما حقیقت مسأله به نظر می رسد هیچ یک از اینها نباشد، بلکه موضوع مورد اشاره عراقچی احتمالا به بعد از مسئولیت ناپذیری دولت های اروپایی و همچنین ادامه رفتار خصمانه آمریکا برخواهد گشت.

حقیقت ماجرا این است که به دلیل شرایط کشور افغانستان مهاجران زیادی از این کشور هستند که قصد عزیمت به سمت کشورهای اروپایی را دارند و در این راه اولین مقصدشان جمهوری اسلامی ایران است. در ایران برخوردی با این مهاجران که عمدتا غیرقانونی عزم مهاجرت دارند صورت نمی گیرد و حتی شرایط خوبی هم برای کار، زندگی و تحصیل برایشان فراهم می شود که این را می توان به گواه آمار اعلام شده از میزان محصلان، دانشجویان، شاغلان و مهاجران افغان در ایران با قاطعیت بسیار بیان کرد.

طبیعی است وقتی اقداماتی به واسطه تحریم ها علیه جمهوری اسلامی ایران صورت گرفته و می گیرد و شرایط مطلوبی از حیث اقتصادی حتی برای مردم کشور خودمان مهیا نیست، طبیعتا ایران دیگر محیط ایده آل سابق حتی برای مهاجران افغان به حساب نمی آید و از طرفی ما هم دلیل شرایطی که در آن قرار گرفته ایم، میلی به ایجاد شرایط مطلوب برای مهاجران و جلوگیری از گسیل شدن انها به سمت اروپا نخواهیم داشت.

موضوع دیگری که احتمالا سخنان معاون وزیر امور خارجه متناظر بر آن است، ایستادگی ایران در مقابل تولید خشونت و همچنین مواد مخدری است که با حمایت آمریکا به سمت اروپا می رود. در حقیقت آمریکا کشور افغانستان را به محیط امنی برای تولید مواد مخدر و همچنین آنجا را به میحطی برای تولید و صادر کردن ایدئولوژی های خشونت آمیز تبدیل کرده است، اما ایران در مقابل چنین موضوعاتی ایستادگی می کند تا به اروپا نرسد.

بنابراین به نظر می‌رسد، سخنان اخیر عراقچی از آن جهت بیان شده که اگر اروپا نخواهد هزینه نبرد ایران با این جریانات را بپردازد، چه لزومی دارد ما در مقابل حجم گسترده از مواد مخدر و ایدئولوژی‌های خشونت آمیزی که در افغانستان تولید می‌شود و عزم اروپا می‌کند و البته مسبب آن هم آمریکاست، بایستد و هزینه آن را بدهد؟ در این صورت ایران لزومی به ایستادگی در مقابل چنین موضوعاتی برای خود نمی‌بیند تا آن‌ها هر جا می‌خواهند منزل کنند.