کلیات
گیاهان گوشتخوار، گیاهانی هستند که برخی یا بسیاری از مواد غذایی مورد نیاز خود را از طریق تلهگذاری و مصرف جانوران یا آغازیان، معمولاً حشرات و دیگر بندپایان بدست میآورند. با این حال گیاهان گوشتخوار با فتوسنتز انرژی تولید میکنند. گیاهان گوشتخوار برای رشد در مناطقی با خاک نازک یا فقیر از مواد مغذی سازگار شدهاند، به ویژه خاک بدون ازت، مانند مانداب اسیدی.
چارلز داروین مقالهای معروف دربارهٔ گیاهان حشرهخوار و گیاهان گوشتخوار، در سال ۱۸۷۵ نوشتهاست. گیاهان گوشتخوار را میتوان در همه قارهها به جز قطب جنوب و همچنین در بسیاری از جزایر اقیانوس آرام مشاهده کرد.
تصور میشود که گوشتخواری واقعی نه بار در پنج راسته مختلف از گیاهان گلدهنده فرگشت مستقل داشته و در بیش از دوازده جنس نشان داده شدهاست. این طبقهبندی شامل حداقل ۵۸۳ گونه است که جذب، تله و شکار حیوانات، تولید آنزیمهای گوارشی و جذب مواد مغذی در آنها دیده میشود. علاوه بر این، بیش از ۳۰۰ گونه گیاهی گوشتخوار اولیه (Protocarnivorous plant) در چندین جنس برخی از این خصوصیات را نشان میدهند. در ارزیابی سال ۲۰۲۰، بر اثر فعالیتهای انسانی حدود یک چهارم گیاهان گوشتخوار در معرض انقراض قرار دارند.
سازوکارهای تلهگذاری
- تله گودال مخفی (Pitfall) در این تله شکار به وسیلهٔ برگ لوله شده که حاوی استخری از آنزیمهای گوارشی یا باکتری است شکار میشود.
- تله چسب حشره (Flypaper) استفاده از لعاب چسبنده.
- تله چفت شونده (Snap) استفاده از حرکات سریع برگ.
- تله مثانهای (Bladder) این تله با مکش شکار با مثانه که باعث ایجاد خلاء درونی میشود شکار میکند.
- تله دام خرچنگ (pot– Lobster) ساختار تله با پرزهای درونی باعث حرکت طعمه به سمت اندام گوارشی میگردد.
- تلههای ترکیبی
این تلهها بسته به اینکه آیا حرکت شکار به گرفتن شکار کمک میکند یا نه ممکن است فعال یا غیرفعال باشند. برای مثال، سهگونبرگ (Triphyophyllum) تله چسب حشره غیرفعال است که لعاب ترشح میکند، اما برگهایش رشد نمیکنند یا در پاسخ به جذب طعمه حرکت نمیکنند. در همین حال، ژالهپوشها (sundews) دارای تله چسب حشره فعال هستند که برگها تحت تأثیر اسید به سرعت رشد میکنند. رشد برگ با بزرگتر شدن سلولها انجام میگیرد و نه با تقسیم سلولی که تعداد سلولها زیاد میشود. افزایش سریع اسید اجازه میدهد تا بازوان ژالهپوشها خم شوند و به حفظ و هضم طعمه کمک کنند.