کلیات
نیکیتا سرگئی یوویچ خُروشْچُف، رهبر پیشین اتحاد جماهیر شوروی سابق و پدر اصلاحات سیاسی و اقتصادی این کشور، در ۱۵ آوریل ۱۸۹۴ م. در اوکراین به دنیا آمد. وی پس از طی تحصیلات خود، در جریان انقلاب اکتبر ۱۹۱۷ م. در کنار لنین و یارانش قرار گرفت و از ۱۹۲۹ م. دبیر حزب کمونیست در مسکو شد.
زندگی نامه سیاسی
خروشچف در سالیان بعد، مدارج ترقی در حزب کمونیست را پیمود و پس از مرگ استالین، در سال ۱۹۵۳ م. به مقام دبیر اولی حزب کمونیست شوروی سابق و در واقع رهبری این کشور نایل آمد، مقامی که استالین، ۳۰ سال در اختیار داشت. شهرت خروشچف در تاریخ شوروی، بیشتر به سبب افشاگری مهمی بود که پس از مرگ استالین علیه او در این کشور کرد و پرده از جنایات بیرحمانهاش برداشت. خروشچف در کنگره بیستم حزب کمونیست به تشریح جزئیات وحشتناک شکنجه و قتل عام مردم بیگناه در دوران استالین پرداخت و قساوتهایى را که استالین سالها در انکار آن کوشیده بود مطرح کرد. او در ادامه سیاست استالین زدایى، بسیاری از اردوگاههای کار اجباری را تعطیل کرد و صد‌ها هزار زندانی دوران استالین را گروه گروه آزاد ساخت. او بودجه نظامی را کاهش داد و به تامین رفاه و آسایش سیاسی و اجتماعی مردم پرداخت. همچنین به مطبوعات نیز آزادی نسبی اعطا کرد و به آنان اجازه داد تا از دولت انتقاد کنند. در ادامه سیاست استالینزدایى، خروشچف بیش از نیمی از دبیران اول حزب کمونیست شوروی را از کار برکنار کرد. خروشچف به سبب تغییرات سیاسی و بعضاً اقتصادی که در شوروی به وجود آورد به پدر اصلاحات سیاسی و اقتصادی معروف شد.
دکترین خروشچف
او با طرح دکترین همزیستی مسالمت آمیز با غرب، جنگ سرد را تخفیف داد ولی مخالفت چین را برانگیخت که به ویژه با ممانعت صدور تکنولوژی هستهای شوروی به چین، دامنه آن بالا گرفت. ادامه اختلافات خروشچف با حاکمیت چین، ضربه بزرگی بر اقتدار وی وارد آورد.
اختلافات با جامعه جهانی
همچنین سازش خروشچف با امریکا بر سر بحران موشکی کوبا و نیز شکست برنامههای توسعه کشاورزی او، موقعیت وی را بیش از پیش تضعیف کرد. با تضعیف موقعیت داخلی و بینالمللی خروشچف و تشدید حملات چینیها به رهبر شوروی که دیگر علناً او را به تجدیدنظرطلبی و خیانت به آرمان کمونیسم متهم میساختند.
دوران افول
از اواسط سال ۱۹۶۴ م، توطئهای علیه خروشچف در کمیته مرکزی حزب کمونیست شوروی شکل گرفت و هنگامی که خروشچف در اکتبر ۱۹۶۴ م. برای استراحت به سواحل کریمه رفته بود در ۱۵ اکتبر ۱۹۶۴ م. در جریان جلسه حزب کمونیسم شوروی از همه مشاغل حزبی و دولتیاش بر کنار شد و پس از وی لئونید بِرِژنف که تمام نفوذ و قدرت خود را مرهون حمایتهای ویژه خروشچف بود، به دبیر کلی حزب کمونیست شوروی و رهبری این کشور منصوب گردید.
مرگ
نیکیتا خروشچف سرانجام هفت سال بعد در ۱۱ سپتامبر ۱۹۷۱ در ۷۷ سالگی درگذشت.