کلیات
خلیجفارس نام آبراهی پراهمیت در آسیای غربی و منطقه خاورمیانه است که در امتداد دریای عمان و در میان ایران و شبهجزیره عربستان قرار دارد. مساحت خلیجفارس ۲۳۷٬۴۷۳ کیلومتر مربع است و پس از خلیج مکزیک و خلیج هادسون سومین خلیج بزرگ جهان بهشمار میآید.
نام تاریخی
نام تاریخی این خلیج، در زبانهای گوناگون، ترجمه عبارت خلیجفارس یا دریای پارس بودهاست. همچنین در تمام سازمانهای بینالمللی نام رسمی این خلیج، «خلیجفارس» است. سازمان آبنگاری بینالمللی از نام خلیج ایران (خلیجفارس) برای این خلیج استفاده میکند.
زمین شناسی
زمینشناسان معتقدند که در حدود پانصد هزار سال پیش، صورت نخستین خلیجفارس در کنار دشتهای جنوبی ایران تشکیل شد و به مرور زمان، بر اثر تغییر و تحول در ساختار درونی و بیرونی زمین، شکل ثابت کنونی خود را یافت. خلیجفارس در آغاز، بسیار پهناور بوده بهطوریکه تا اواخر دوره سوم زمینشناسی بیشتر جلگههای برازجان، بهبهان و خوزستان ایران تا کوههای زاگرس در زیر آب بودهاند.
از آخرین تغییرات خلیج فارس، این بوده که این خلیج، طی دوران آخرین عصر یخبندان (حدود ۷۰ تا ۱۱ هزار سال پیش) که آبوهوای زمین سردتر بوده و یخسارهای قطبی و یخچالهای کوهستانی گسترش یافتهاند، و در نتیجه به دلیل جذب آب اقیانوسها به یخسارهای قطبی و گسترش آنها، آب اقیانوسها و دریاها در طی این دوران پایین رفتهاست (بهطور میانگین ۱۲۰ متر).
در این مدت، جایی که امروزه به نام خلیجفارس میشناسیم، وجود نداشته و به صورت گودالی بسیار بزرگ بوده که رودخانه پهناور اروندرود به آن میریخته و در عمیقترین بخشهای آن، دریاچهها و برکههایی وجود داشتهاند؛ برخی بررسیها نشان میدهد که احتمالاً تمدنی در آن مناطق شکل گرفته، که با ورود و بالاآمدن سطح آب در خلیج فارس، بقایای آن به زیر آب رفتهاست.
پس از پایان آخرین عصر یخبندان در حدود ۱۱هزار سال پیش، و ذوبشدن یخهای قطبی و بالاآمدن آب اقیانوسها و دریاهای آزاد، سطح دریای عمان نیز بالا آمده و از طریق تنگه هرمز، آب به درون گودال بسیار بزرگی که امروزه به نام خلیج فارس میشناسیم، جاری شده و بهتدریج، به شکلی که امروز میبینیم درآمده است. گمانهزنیهایی وجود دارد که پس از خروج انسان هوموساپینس از آفریقا در حدود ۷۰هزار سال پیش، بستر خلیجفارس محل شکلگیری تمدن (ها) یی بوده که پس از پایان عصر یخبندان، آثار آن تمدن (ها) به زیر آب رفتهاست.
جغرافیا
خلیجفارس از شرق از طریق تنگه هرمز و دریای عمان به اقیانوس هند و دریای عرب راه دارد، و از غرب به دلتای رودخانه اروندرود، که حاصل پیوند دو رودخانه دجله و فرات و پیوستن رود کارون به آن است، ختم میشود. کشورهای ایران، عمان، عراق، عربستان سعودی، کویت، امارات متحده عربی، قطر و بحرین در کناره خلیجفارس هستند. در این میان سواحل شمالی خلیجفارس تماماً در جغرافیای سیاسی ایران قرار دارند. به سبب وجود منابع سرشار نفت و گاز در خلیجفارس و سواحل آن، این آبراهه در سطح بینالمللی، منطقهای مهم و راهبردی بهشمار میآید.
خلیجفارس در ۲۴ تا ۳۰ درجه و ۳۰ دقیقه عرض شمالی و ۴۸ تا ۵۶ درجه و ۲۵ دقیقه طول شرقی از نصفالنهار گرینویچ قرار دارد.
این خلیج توسط تنگه هرمز به دریای عمان و از طریق آن به دریاهای آزاد مرتبط است. از بین کشورهای همسایه خلیجفارس، کشور ایران دارای بیشترین مرز آبی مشترک با خلیجفارس است. طول مرز آبی کشور ایران با خلیجفارس، با احتساب جزایر در حدود ۱۸۰۰ کیلومتر و بدون احتساب جزایر در حدود ۱۴۰۰کیلومتر است.
طول خلیجفارس از تنگه هرمز تا آخرین نقطه پیشروی آن در جهت غرب در حدود ۸۰۵ کیلومتر است. عریضترین بخش خلیجفارس ۱۸۰ مایل (۲۹۰ کیلومتر) است. عمیقترین نقطه خلیجفارس با عمق ۹۳ متر در ۱۵ کیلومتری تنب بزرگ و کم عمقترین نقطه آن با عمقی بین ۱۰ تا ۳۰ متر در سمت غرب است. همچنین جزایر متعددی در خلیجفارس وجود دارند.
آب وهوا
آب و هوای خلیجفارس خشک و نیمه استوایی است. در تابستان دما گاهی تا ۵۰ درجه سانتی گراد میرسد و میزان تبخیر بیشتر از میزان آبهای وارده میشود. در زمستان دما تا ۳ درجه سانتی گراد هم گزارش شدهاست. در عین شوری زیاد آب خلیجفارس، ۲۰۰ چشمه آب شیرین در کف و ۲۵ چشمه آب کاملاً شیرین در سواحل آن جریان دارند که منشأ همگی آنها از کوههای زاگرس در ایران است.
آبهای شیرینی که وارد خلیجفارس میشوند عمدتاً محدود به روان آبهای کوههای زاگرس در ایران و کوههای ترکیه و عراق است. رودخانههای اروندرود، کارون، جراحی، مند، دالکی و میناببزرگترین و پرآبترین رودخانههایی هستند که به خلیجفارس میریزند که بیشتر سرچشمههای آنها در کوههای زاگرس قرار دارند. در کرانه جنوبی آبهای ورودی به خلیجفارس بسیار کم است که موجب بالا بودن رسوبات کربناتی در این بخش شدهاست. به دلیل محصور بودن، اثر اقیانوس بر خلیجفارس بسیار ناچیز است و به همین علت سرعت جریانهای زیرین و افقی آن بسیار کم و در حدود ۱۰ سانتیمتر در ثانیهاست.
شوری بیشتر خلیجفارس نسبت به اقیانوس موجب پیدایش جریان آبی از اقیانوس هند به خلیجفارس میشود که به موازات ساحل ایران و در جهت پادساعتگرد است. جریان ذکر شده با کاهش دما و شوری همراه است بهطوریکه در تنگه هرمز مقدار نمک ۳۶٬۶ گرم در لیتر و در انتهای شمال غربی و در دهانه کارون در حدود ۴۰ گرم در لیتر است. میزان بارندگی در سواحل جنوبی کمتر از ۵ سانتیمتر در سال و در سواحل شمالی بین ۲۰ تا ۵۰ سانتیمتر در سال است.
نام خلیجفارس
خلیجفارس و مترادفهای آن در سایر زبانها، اصیلترین نام و نامی است بر جای مانده از کهنترین منابع، که از سدههای پیش از میلاد بطور مستمر در همه زبانها و ادبیات جهانی استفاده شدهاست و با پارس، فارس، ایران و عجم ـ. نامهای ایران ـ. و معادلهای آن در سایر زبانها گره خوردهاست. گرچه این آبراهه در همه متون تاریخی و جغرافیایی عربی خلیجفارس و بحر فارس نامیده شدهاست با این حال، این نامگذاری از دهه ۱۳۳۰ خورشیدی از سوی ملیگرایان عرب مورد چالش واقع شدهاست.
در سالهای اخیر بسیاری از دانشمندان غربی و عربی و مسلمان در خصوص قدمت نام خلیجفارس یا علت تحریف نام خلیجفارس اظهار نظرهای مستندی داشتهاند که مجموعه این اعترافات در کتاب اسناد نام خلیجفارس، میراثی کهن و جاودان نوشته محمد عجم و در وب سایت مرکز مطالعات خلیجفارس و دریای پارس جمعآوری شدهاست.
جزایر ایرانی خلیجفارس
از میان جزایر خلیجفارس بیش از ۳۰ جزیره مسکونی و غیرمسکونی آن متعلق به کشور ایران است. برخی از این جزایر به علت کشند آب (جذر و مد) در زیر آب قرار میگیرند و غیرمسکونی هستند. جزایر غیرمسکونی خلیجفارس به عنوان زیستگاه مرجانهای دریایی، محل تخمگذاری پرستوهای دریایی و لاکپشتها و هم چنین زیستگاه انواع پرندگان مهاجر از اهمیت ویژه جهانی برخوردار است. بزرگترین جزیره این خلیج قشم نام دارد.
اهمیت خلیجفارس
خلیجفارس در واقع محور ارتباط بین اروپا، آفریقا، آسیای جنوبی و جنوب شرقی است. از نظر راهبردی در منطقه خاورمیانه، به عنوان بزرگترین و مهمترین مرکز ارتباطی بین این سه قارهاست و بخشی از یک سیستم ارتباطی شامل اقیانوس اطلس، دریای مدیترانه، دریای سرخ و اقیانوس هند است. به همین دلیل از دیرباز مورد توجه قدرتهای جهانی و هم چنین بازرگانان و تجار دنیا بودهاست. هم چنین این منطقه منبع مهم انرژی جهان است. در مجموع خلیجفارس از نظر جغرافیای سیاسی، استراتژیک، انرژی و تاریخ و تمدن یک پهنه آبی مهم و حساس در دنیا محسوب میشود.
بزرگترین عامل اهمیت خلیجفارس وجود معادن سرشار نفت و گاز در کف بستر و سواحل آن است بهطوریکه این منطقه را «مخزن نفت جهان» نام نهادهاند. خلیجفارس مسیر انتقال نفت کشورهای ایران، عراق، کویت، عربستان و امارات متحده عربی است، و به همین سبب، منطقهای مهم و راهبردی بهشمار میآید. در حدود ۳۰ درصد نفت جهان از منطقه خلیجفارس تأمین میشود که این مقدار گاهی افزایش و گاهی کاهش مییابد. نفت تولید شده در حوزه خلیجفارس باید از طریق این پهنه آبی و از راه تنگه هرمز به سایر نقاط جهان حمل شود.
خلیجفارس از نظر ذخایر نفتی در مقایسه با سایر نقاط جهان دارای مزایای زیادی مانند سهولت استخراج، هزینه پایین تولید، مازاد ظرفیت تولید، کیفیت بالای نفت خام منطقه، سهولت حمل و نقل، توان بالای تولید چاهها و امکان کشف ذخایر جدید نفتی وسیع در منطقه است. طبق آخرین برآوردهای انجام شده حوزه خلیجفارس در حدود ۷۳۰ میلیارد بشکه ذخیره نفت اثبات شده و بیش از ۷۰ تریلیون مترمکعب گاز طبیعی را در خود جای دادهاست.
همچنین بندرهای مهمی در حاشیه خلیجفارس وجود دارد که از آنها میتوان بندرعباس، بوشهر، بندرلنگه، کیش، خرمشهر و بندر ماهشهر در ایران، و شارجه، دوبی وابوظبی را در امارات متحده عربی و بندر بصره و فاو در عراق را نام برد.
اهمیت نظامی-راهبردی
از منظر نظامی، وجود پایگاههای نظامی متعدد اعم از دریایی، هوایی و زمینی در منطقه خلیجفارس که عمدتاً متعلق به کشورهای آمریکا و انگلستان هستند و هم چنین حضور ناوهای جنگی کشورهای غربی به ویژه آمریکا در آبهای خلیجفارس، اهمیت نظامی و راهبردی خلیجفارس را نمایان میسازد. جنگ نفتکشها که در جریان جنگ ایران و عراق رخ داد یکی از عوامل حضور نظامی کشورهای غربی به ویژه آمریکا در خلیجفارس شد. اهمیت نظامی-راهبردی خلیجفارس بهطور ویژه در جریان جنگ ایران و عراق، جنگ خلیجفارس و جنگ عراق آشکار شد.
مدیرکل شیلات خوزستان گفت: ۱۸ فروند شناور صیادی هنگام صید آبزیان با روشهای غیرقانونی در آبهای خلیج فارس توقیف شدند.
کد خبر: ۱۰۵۰۲۷۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۲/۱۷
گزیده خبرهای «تابناک جوان» را اینجا بخوانید.
ما برای شما، در تابناک جوان هر روز گزیدهای از آخرین اخبار و مطالب جذاب پیرامون موضوعات کسب و کار، رسانه، فرهنگ و هنر، خانواده، نشاط و سرگرمی، جامعه و ... را تولید و/یا ارائه میکنیم. «تابناک جوان» برای انتشار مطالب ارسالی شما نیز آمادگی دارد! روی تیترها کلیک کنید تا گزارش کامل گزیده خبرهای «تابناک جوان» را بخوانید.
کد خبر: ۱۰۴۹۵۱۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۲/۱۲
کیوسک بین الملل تابناک
آتش سوزی گسترده در نزدیکی فرودگاه بن گوریون اسرائیل، درخواست روسیه از آمریکا برای توافق با طالبان، رزمایش ناو هواپیمابر چین در نزدیکی تنگه تایوان، یادداشت روزنامه پاکستانی به مناسبت روز ملی خلیج فارس و واکنش بغداد به قصد احداث پایگاه نظامی ترکیه در شمال عراق از جمله مهمترین خبرها، رویدادها و تحولات بین الملل در ۲۴ساعت گذشته بوده اند.
کد خبر: ۱۰۴۹۴۷۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۲/۱۲
گزیده خبرهای «تابناک جوان» را اینجا بخوانید.
ما برای شما، در تابناک جوان هر روز گزیدهای از آخرین اخبار و مطالب جذاب پیرامون موضوعات کسب و کار، رسانه، فرهنگ و هنر، خانواده، نشاط و سرگرمی، جامعه و ... را تولید و/یا ارائه میکنیم. «تابناک جوان» برای انتشار مطالب ارسالی شما نیز آمادگی دارد! روی تیترها کلیک کنید تا گزارش کامل گزیده خبرهای «تابناک جوان» را بخوانید.
کد خبر: ۱۰۴۹۳۱۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۲/۱۲
۱۰ اردیبهشت در ایران روز ملی خلیجفارس نامگذاری شده که سالروز اخراج پرتغالی ها از تنگه هرمز و خلیجفارس است، این گزارش بخش کوچکی از زیبایی های خلیج فارس در جزیره کیش، مرواید این خلیج را نشان می دهد./امیرحسین یگانه
کد خبر: ۱۰۴۹۰۸۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۲/۱۰
روز ۱۰ اردیبهشت در ایران روز ملی خلیجفارس نامگذاری شده که سالروز اخراج پرتغالیها از تنگه هرمز و خلیجفارس است.
کد خبر: ۱۰۴۹۰۵۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۲/۱۰
خلیجفارس دریایی نیمه بسته با آبی گرمتر از متوسط دمای اقیانوسها و سایر دریاهاست، در کنار آن آلودگیهای نفتی، تخلیه آب توازن کشتیها و تغییر اقلیم محیطزیست آن را بیش از پیش شکننده کرده است؛ از این رو حفاظت از آن جزو برنامههای اصلی سازمان محیطزیست است.
کد خبر: ۱۰۴۹۰۲۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۲/۱۰
خلیج فارس گهواره فرهنگ ها و تمدن های بزرگ بشری است. خلیج فارس پیشینهای وسیع و گسترده به بلندای تاریخ این سرزمین داشته و خاستگاه و فرهنگها وتمدنهای بزرگ بشری است.
کد خبر: ۱۰۴۹۰۲۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۲/۱۰
گزیده خبرهای «تابناک جوان» را اینجا بخوانید.
ما برای شما، در تابناک جوان هر روز گزیدهای از آخرین اخبار و مطالب جذاب پیرامون موضوعات کسب و کار، رسانه، فرهنگ و هنر، خانواده، نشاط و سرگرمی، جامعه و ... را تولید و/یا ارائه میکنیم. «تابناک جوان» برای انتشار مطالب ارسالی شما نیز آمادگی دارد! روی تیترها کلیک کنید تا گزارش کامل گزیده خبرهای «تابناک جوان» را بخوانید.
کد خبر: ۱۰۴۸۸۳۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۲/۰۹
رئیس مجلس با اشاره به فایل صوتی منتشر شده از وزیر امور خارجه، گفت: تولید ابعاد مختلف امنیت ضامن تامین امنیت کشور ماست و اگر کسانی به هر بهانهای دوگانگی قدرت میدانی و قدرت دیپلماسی را مطرح کنند بدانند که این ضد منافع ملی، ضد تجارب بشری و ضد علم است و هیچ منطقی در آن نیست الا فرصتطلبی سیاسی.
کد خبر: ۱۰۴۸۷۲۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۲/۰۸
ارتش آمریکا مدعی شد که کشتی این کشور پس از آنکه ۳ قایق سپاه پاسداران در خلیج فارس به آن نزدیک شدند، تیرهای هشدار شلیک کرد.
کد خبر: ۱۰۴۸۶۸۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۲/۰۸
فرمانده یگان حفاظت منابع آبزیان شیلات استان بوشهر گفت: ۹ فروند شناور صیادی که در آبهای ساحلی این استان به صید مشغول بودند به دلیل عدم رعایت قوانین و مقررات مربوطه توقیف شدند.
کد خبر: ۱۰۴۷۷۰۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۲/۰۳
فرستاده ویژه رژیم صهیونیستی به کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس با وزیر امور خارجه امارات عربی متحده دیدار و گفتگو کرد.
کد خبر: ۱۰۴۷۴۸۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۲/۰۱
سفیر ایران در عمان با بیان این که با هرگونه مداخله بازیگران خارج از منطقه در خلیج فارس مخالفیم، گفت: حضور نیروها و تجهیزات نظامی فرامنطقهای در این منطقه، نه تنها کمکی به ثبات و امنیت در این منطقه نمیکند، بلکه خود عامل ناامنی، بی ثباتی و اختلاف است.
کد خبر: ۱۰۴۶۸۸۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۱/۳۰
کیوسک بین الملل تابناک
پایان نشست کمیسیون مشترک برجام در وین، اعمال تحریمهای جدید آمریکا علیه روسیه، درخواست شورای همکاری خلیج فارس برای حضور در گفتوگوهای هسته ای، اعلام رسمی خروج نظامیان آمریکا از افغانستان توسط بایدن و درخواست فرانسه از اتباع خود برای خروج از پاکستان از جمله مهمترین خبرها، رویدادها و تحولات بین الملل در ۲۴ ساعت گذشته بوده اند.
کد خبر: ۱۰۴۶۲۷۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۱/۲۶
رسانهها از بازگشت ناو هواپیمابر آیزنهاور آمریکا به آبهای منطقه پس از مدتی حضور در کانال سوئز خبر دادند.
کد خبر: ۱۰۴۴۶۷۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۱/۱۸
کد خبر: ۱۰۴۴۱۵۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۱/۱۶
کیوسک بین الملل تابناک
نشست آمریکا و تروئیکای اروپایی درباره ایران، درخواست آمریکا برای افزایش همکاری ناتو جهت مقابله با روسیه، گفت وگوی وزرای خارجه آمریکا، انگلیس، فرانسه و آلمان بر سر یمن، لغو حکومت نظامی در ارمنستان و درخواست شورای همکاری خلیج فارس برای مشارکت در برجام، از جمله مهمترین خبرها، رویدادها و تحولات بین الملل در ۲۴ساعت گذشته بوده اند.
کد خبر: ۱۰۴۲۲۸۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۱/۰۴
ابرپروژه شیرین سازی و انتقال خطوط آب از خلیج فارس به فلات مرکزی که جزو بزرگترین طرحهای آبی و خاکی کشور بوده، سال گذشته در ۲ مرحله به دستور رییس جمهوری کلید خورد تا نجات بخش حیات کویرمرکزی باشد.
کد خبر: ۱۰۴۱۸۳۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۱/۰۱
دبیرکل ناتو در نشستی خبری به ابراز تمایل برای افزایش همکاری بین این سازمان و کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس اشاره کرد.
کد خبر: ۱۰۴۱۴۶۷ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۱۲/۲۸