کلیات
«محمد حسنین هیکل»، روزنامه نگار برجسته مصری در ۲۳ سپتامبر ۱۹۲۳ میلادی (۳۱ شهریور ۱۳۰۲)، در روستای باسوس استان القلیوبیه مصر به دنیا آمد. وی یکی از نامدارترین روزنامه نگاران عرب و مصری در قرن بیستم است. او در سال ۱۹۴۲ روزنامه نگاری را آغاز کرد. وی همچنین ۱۷ سال سردبیر روزنامه الاهرام مصر بود. هیکل از زمان ملک فاروق در طرح ریزی سیاست‌های مصر نقش داشته است. وی از سال ۱۹۵۷ وارد روزنامه الاهرام شد و از زمان ورود خود تا سال ۱۹۷۴ به عنوان سردبیر این روزنامه فعالیت کرد. طی دوره سردبیری هیکل، روزنامه الاهرام مصر توانست به عنوان یکی از ده روزنامه برتر جهان مطرح شود. هیکل مدتی که سردبیر روزنامه الاهرام بود ایدئولوژی ناسیونالسیم عربی ارائه شده از سوی جمال عبدالناصر، رئیس‌جمهور و رهبر سابق ملی‌گرای مصر در دهه ۶۰ میلادی را منتشر می‌کرد. او مدتی نیز وزیر اطلاع‌رسانی مصر و برای مدت کوتاهی وزیر امور خارجه این کشور بود. هیکل برای سال‌ها یکی از مهمترین و بانفوذترین تاریخ نگاران و مفسرین امور مصر و جهان عرب به ویژه در خصوص دوران پر از تحولات ناصر بود. سال ۱۹۷۰، هنگام مرگ عبدالناصر رئیس‌جمهور سابق مصر، مشاور او محمدحسنین هیکل بر بالینش حاضر بود. همچنین گفته می‌شود هیکل از افراد مذاکره‌کننده با ایران برای آزادسازی گروگان‌های آمریکایی نیز بوده‌است.
مراکز تخصصی الاهرام
محمدحسنین هیکل مجموعه مراکز تخصصی الاهرام را ایجاد کرد این مراکز عبارتند از: مرکز مطالعات سیاسی و راهبردی، مرکز مطالعات روزنامه نگاری، مرکز مستند سازی تاریخ معاصر مصر.
آثار هیکل
هیکل برای کتب برخی از نویسندگان سرشناس مقدمه نوشته است که می‌توان به دیباچه وی برای کتاب «عمو سام چه می‌خواهد» نوام چامسکی اشاره کرد.
اختلاف هیکل با انورسادات
با انتشار مقاله «کسینجر و من» اختلافات هیکل و انور سادات رئیس جمهور وقت مصر نقطه آغاز شد. در یک اکتبر سال ۱۹۷۳ هیکل از طرف انورسادات رئیس جمهور وقت مصر، نامه جهت دهی راهبردی را خطاب به احمد اسماعیل علی، وزیر دفاع و فرمانده کل نیرو‌های مسلح مصر نوشت. در متنِ جهت دهی، راهبرد جنگ با رژیم صهیونیستی و از جمله اهداف آن مشخص شده بود. علاوه بر این متن جهت دهی، فرمانی مکتوب برای آغاز جنگ علیه رژیم صهیونیستی برای احمد اسماعیل علی نگاشته شد. فرمانی که انور سادات در روز پنجم اکتبر آن را امضا کرد. هیکل همچنین متن سخنرانی انور سادات را که در شانزدهم اکتبر در پارلمان مصر ایراد کرد نوشت. پس از آن اختلاف میان محمد حسنین هیکل و انورسادات بر سر پذیرش نظرات کسینجر از سرگرفته شد. هیکل مخالف این بود که انورسادات طرح هنری کسینجر برای «قطع ارتباط گام به گام و جبهه به جبهه» را بپذیرد. هیکل معتقد بود پذیرش این سیاست به منزله مقدمه‌ای برای سازش میان مصر و رژیم صهیونیستی است. وی معتقد بود اقدام مصر در سازش با رژیم صهیونیستی، آن هم به تنهایی منجر به منزوی شدن مصر در میان کشور‌های عربی می‌شود و پیامد‌های نامعلومی برای قاهره به همراه خواهد داشت. در پی این اختلافات انور سادات فرمان برکناری هیکل از سردبیری روزنامه الاهرام را صادر کرد. این فرمان به تاریخ دوم فوریه ۱۹۷۴ در تمامی روزنامه‌های مصر منتشر شد. انور سادات ضمن برکناری محمد حسنین هیکل وی را به عنوان مشاور خود منصوب کرد و خواهان حضور وی در کاخ عابدین (کاخ ریاست جمهوری) مصر شد. روزنامه نگار پر آوازه مصر حضور در سمت مشاور رئیس جمهور مصر را نپذیرفت. وی در پاسخ به سوال روزنامه نگاران گفت: رئیس جمهور این اختیار را دارد که مرا از سردبیری روزنامه الاهرام کنار بگذارد، اما اینکه بعد از آن من چه کار باید بکنم تصمیمی است که تنها به خود من مربوط می‌شود.
دیدگاه‌ها
در سال ۲۰۱۵ روزنامه السفیر لبنان، مصاحبه ای تفصیلی با هیکل داشت و درباره مهمترین موضوعات منطقه با وی سخن گفت. هیکل در این مصاحبه سخنانی پیرامون حمله عربستان به یمن مطرح کرد. او پیرامون با خام دانستن نسل جدید حکام سعودی، پیش‌بینی کرد که «عربستان در باتلاق یمن غرق خواهد شد. » او همچنین با تأکید بر اینکه نقش عربستان سعودی برای همیشه در یمن به پایان خواهد رسید، گفت که عربستان سعودی و همپیمانان آن در جنگ خود با یمن شکست خواهند خورد و یمنی ها در پایان پیروز خواهند شد
هیکل و ایران
مسائل ایران از جمله حوزه‌های مورد علاقه‌ی این متفکر مصری بود. هیکل برای سال‌های متمادی در ایران حضور داشت و گزارش‌های وی از نهضت ملی شدن صنعت نفت در ایران، مصر را تکان داد و منجر به دستور جمال عبدالناصر برای ملی شدن کانال سوئز شد.
هیکل در تاریخ‌های دوم دی ۱۳۵۷و بیست و هشتم آذر۱۳۵۸دو مصاحبه با سید روح‌الله خمینی داشته‌است. او همچنین مکاتباتی نیز با خمینی داشته‌است.
تشیع ایرانی
حسنین هیکل مکتب تشیع را دارای مؤلفه‌هایی می‌دانست که سبب شده ایرانیان به آن اقبال کنند. وی با تأکید بر عنصر «تقیه» در شیعه می‌گفت: «در مکتب تشیع هرگاه جان افراد تهدید می‌شود، می‌توانند از نظر شرعی عقیده‌شان را پنهان دارند. خواه ناخواه شیعه در میان آن‌هایی که به دلایلی از اقتدار متمرکز سنی رنجیده بودند، مثل طبقات محروم و بدون امتیاز اقلیت‌ها و کسانی مثل ایرانی‌ها، موافقانی پیدا نمود. ایرانی‌ها هنگامی که فاتحان عرب بر آن‌ها تاختند، اسلام را قبول کردند؛ اما یک احساس هویت ملی را حفظ نمودند. ایرانیان ممکن بود که به مقامات بلندی در دولت‌ها دست می‌یافتند، اما نمی‌توانستند حکومت کنند و از این احساس رنج می‌بردند. از اینجاست که آیتﷲ خمینی در زمانه‌ی انقلاب اشاره کرد که ایرانیان در حال حاضر به مرحله‌ای از بلوغ و استقلال رسیده‌اند که دیگر نباید دکترین «تقیه» را ضروری بشمارند؛ زیرا در گذشته از آن سوء استفاده‌ی بسیار کرده‌اند».
درگذشت
روز چهارشنبه ۱۷ فوریه ۲۰۱۶ به صورت رسمی اعلام شد که این نویسنده برجسته عرب، پس از مدت‌ها درگیری با بیماری در سن ۹۲ سالگی درگذشت.
گفتنی است محمد حسنین هیکل با محمد حسین هیکل (شاعر،نویسنده و سیاستمدار مصری) دو شخصیت متفاوت از یکدیگرند.