در مورد حرم حضرت معصومه در ویکی تابناک بیشتر بخوانید

 

کلیات


آستانه حضرت معصومه؛ حرم حضرت معصومه (س)، ساختمان‌ها، موقوفات و تشکیلات اداری وابسته به آن است که بیشتر آن‌ها در شهر قم‌ می‌باشد. حضرت فاطمه معصومه (س) در سال ۲۰۱ قمری، یک سال پس از ورود امام‎ رضا (ع) به مرو، عزم خراسان کرد و، چون به ساوه رسید، بیمار شد.  موسی ‎بن خزرج اشعری از اشعریان مقیم قم به ساوه رفت و وی را به قم آورد و در سرای خویش منزل داد و پس از مدتی حضرت معصومه (س) وفات یافت. پیکر فاطمه معصومه (س) را در محلی موسوم به باغ بابلان به خاک سپردند.
نخستین قبه بر قبر وی توسط زینب از زنان علویه ساخته شد و این بنا در زمان صفویه شکوه و جلالی یافت. نخستین ضریح مرقد، ساخته شاه‎ طهماسب اول است. امروزه آستانه حضرت معصومه (س) دارای ۲ صحن است: صحن عتیق و صحن جدید. همچنین امروزه کلیه امور آستانه طبق اساسنامه مصوب، با تولیت آستانه است.

نتیجه تصویری برای حرم حضرت معصومه + تابناک

نسب و مدت حیات


فاطمه معصومه (س)، (م ۲۰۱ق/۸۱۶م) دختر امام موسی کاظم (ع) است. درباره عمر فاطمه (س) به هنگام وفات، روایات گوناگون است. برخی او را ۱۸ ساله، و بعضی بیش از این دانسته‎اند، اما با توجه به اینکه پدر وی امام موسی‎کاظم (ع) در ۱۷۹ق/۷۹۵م به دستور هارون عباسی زندانی شد و ۴ سال در زندان ماند و همانجا وفات یافت و وفات فاطمه (س) نیز در ۲۰۱ق/۸۱۶م رخ داده، وی حد‌اقل می‎بایست در ۲۱ یا ۲۲ سالگی وفات کرده باشد.


شهرت


درباره علت و تاریخ شهرت وی به «معصومه» اظهار نظر قطعی نشده است. براساس فرمانی از جهانشاه قره‎قویونلو (۹ق/۱۵م) فقط می‎توان حدس زد که از همین روزگاران به این نام مشهور شده است.


مسافرتِ ایران و وفات


 فاطمه معصومه (س) در ۲۰۱ق/۸۱۶م، یک سال پس از ورود امام رضا (ع) به مرو، عزم خراسان کرد و، چون به ساوه رسید بیمار شد.  موسی‎بن خَزرَج اشعری از اشعریان مقیم قم به ساوه رفت و وی را به قم آورد و در سرای خویش ساکن کرد. مطابق روایتی دیگر، خود فاطمه (س) از خادم خواست که او را به قم برد. بیماری او در قم ۱۷ روز ادامه یافت و به فوت انجامید. به باور برخی فاطمه معصومه (س) مسموم شد.

مدفن


فاطمه معصومه (س) در محلی موسوم به باغ بابلان (متعلق به موسی اشعری در بیرون شهر قم) که اکنون روضه اوست به خاک سپرده شد. حسن قمی از آن به «مقبره بابلان» تعبیر کرده است، زیرا موسی‎بن خزرج آن باغ را پس از دفن حضرت معصومه، برای گورستان عمومی وقف کرد.



محل اقامت


موسی‎بن خزرج منزلی را که حضرت معصومه در آن چندی زیست به مسجد اختصاص داد. آن منزل نیز بیرون شهر قم بود و اینک معروف به سرای سِتّیه، همراه با «بیت‎النور» که محل عبادت وی بود، معمور و مزار مردم است. نخستین‎بار میرابوالفضل عراقی مسجدی در کنار آن ساخت و از این‎رو، محوطه وسیع اطراف آن به میدان میر مشهور شد.


موقعیت مرقد


باغ بابلان در کنار رودخانه و بیرون شهر قم بود. این باغ حتی در قرن های۷ و ۸ق نیز خارج از قم بوده، زیرا قاضی‎احمد قمی از شمس‎الدین صاحب دیوان یاد می‎کند که «متوجه شهر قم شد و، چون به آنجا رسید، در مشهد شریف که بیرون شهر است فرود آمد». همچنین به موجب یک وقف‎نامه از روزگار صفویان،  حرم بیرون از باروی قم بوده است. در ایامی که شاردن از قم دیدار می‎کرده، دیوار پهن و ستبری از آجر میان ساختمان حرم و رودخانه کشیده شده بوده که به هنگام طغیان رودخانه، به حرم آسیبی وارد نیاید؛ بنابراین در آن روزگار نیز حرم با رودخانه فاصله چندانی نداشته است، گرچه امروز این فاصله به چند صدمتر می‎رسد، اما این عقب‎نشینی را نمی‎توان طبیعی دانست بلکه به گمان قوی مسیر رودخانه را بعداً کمی تغییر داده‎اند تا حرم از آسیب احتمال مصون بماند.

 

نتیجه تصویری برای حرم حضرت معصومه + تابناک
تاریخچه بنای حرم


پس از فوت حضرت معصومه و دفن او در باغ بابلان، روضه وی در طول تاریخ دستخوش دگرگونی‌های بسیار شد و به تدریج بر وسعت و شکوه حرم و بنا‌های مجاور آن افزوده گشت تا اینکه این روضه به شکوه‎مندترین و معروفترین زیارتگاه‌های ایران پس از آستان قدس رضوی تبدیل شد. بنای حرم و مرقد شامل ساختمان درونی آرامگاه، مرقد و ضریح است.


ساختمان درونی حرم


پس از دفن حضرت معصومه، اشعریان سایبانی از بوریا بر روی مزار او برافراشتند. این سایبان بر جای بود تا آنکه زنی به نام زینب «قبه بر سر تربت او نهاد». البته در مورد نسب این زینب اختلاف است.  حسن قمی مؤلف تاریخ قم (نوشته ۳۷۸ق/۹۸۸م)، او را دختر امام جواد (ع) و برخی دیگر او را دختر موسی مُبرَقع‌ می‌دانند.

شیخ عباس قمی نیز بر این باور است زینب بنت جواد (ع) در قم درگذشت و در حرم حضرت معصومه (س) به خاک سپرده شد. ام محمد و میمونه، خواهران زینب نیز در همان‌جا مدفون شدند. سایبانی که اشعریان برافراشتند، می‎بایست تا نیمه قرن ۳ق برقرار بوده باشد، زیرا به تصریح حسن قمی، برادر زینب یعنی موسی‎بن محمدبن علی‎بن موسی‎الرضا (ع) در ۲۵۶ق/۸۶۹م وارد قم شد و پس از خروج او از قم، زینب در طلب برادرش از کوفه به قم آمد.
بنای زینب نیز لااقل تا ۳۷۸ق/۹۸۸م که تاریخ قم تصنیف شده، بر پای بوده است. از آن پس تا ۴۵۷ق/۱۰۶۴م آگاهی چندانی از تجدید بنای خود بقعه در دست نیست، جز آنکه در ۳۵۰ق/۹۶۱م ابوالحسن زیدبن احمدبن بحر اصفهانی حاکم قم، سر در بقعه را از جانب رودخانه گسترش داد و در بزرگتری برای آن تهیه کرد.


ساخت مشهد و قبه سِتّی


در ۴۴۷ق/۱۰۵۵م امیرابوالفضل عراقی از امیران طغرل سلجوقی به اشارت شیخ طوسی «مشهد و قبه سِتّی فاطمه (س) را بساخت». ساختمان این بنا تا ۴۵۷ق/۱۰۶۵م به درازا کشید. این بنا فاقد ایوان و بیوتات و گلدسته بود.


حمله مغول و تیمور


در حمله مغولان، قم نیز از آسیب مصون نماند. ولی احتمالاً به حرم آسیبی نرسید، زیرا ساختمان عراقی تا روزگار صفویان برجای بوده است. برخی گفته‎اند که تیمور گورکانی نیز قم را ویران کرد، ولی برخی منکر هجوم تیمور به قم شده‎اند.
حمدالله مستوفی از ویران شدن قم یاد کرده است، ولی از آسیب رسیدن به حرم به دست مغولان گزارشی نقل نکرده است.


بازسازی حرم توسط سلطان‎محمد الجایتو


پس از آن سلطان‎محمد الجایتو که آثار او در مشهد مشهور است، به عمران شهر قم و مشاهد آن پرداخت. کاشی‌های موجود در آستانه که تصویر سواران مغول بر آن نقش شده، از آثار دوران اوست.

 

نتیجه تصویری برای حرم حضرت معصومه + تابناکتوسعه‌ آستانه متبرکه


در روزگار صفویان، آستانه حضرت معصومه (س) شکوه و جلالی یافت. صفویان گنبد و بارگاه حضرت معصومه (س) را مرتفع‎تر ساختند و به کاشی آراستند. اینان، خادمان، حافظان و زائران را میهمان می‎کردند و هزینه می‎دادند.
بنای ابوالفضل عراقی تا سال ۹۲۵ق/۱۵۱۹م بر جای بود. در این سال شاه‎بیگم دختر شاه اسماعیل اول صفوی به مباشرت عمادبیک، بقعه حضرت معصومه (س) را به صورت بنایی ۸ پهلو با ۸ صُفّه تجدید کرد و دیوار‌ها را با کاشی مُعَرَّق بیاراست و در جلوِ آن ایوانی با ۲ مناره بنا نهاد و صحنی نیز با چند بقعه و ایوان طرح ریخت. اما قاضی میراحمد منشی، تاریخ بنای مزبور را ۹۴۶ق/۱۵۳۹م و بانی آن را شاه‎بیگی بیگم دختر مهمادبیک می‎داند که «عمارت رفیعه حضرت معصومه (س) را بکرد و قریب ۱۰۰۰ تومان املاک نفیس وقف آن مزار موهبت آثار فرمود.»
کجوری و آل بحرالعلوم می‎گویند در ۵۲۹ق/۱۱۳۴م شاه‎بیگم دختر عمادبیک، بر سر مرقد حضرت معصومه (س) گنبدی بنا نهاد. این گفته‎ها بی‎گمان نادرست است، زیرا قزوینی رازی مؤلف النقض نوشته در (۵۶۰ق/۱۱۶۴م)، از بنای ابوالفضل عراقی سخن می‎گوید. اگر شاه‎بیگم نانی بر بقعه فاطمیه بنایی ساخته بود، وی آن را یاد می‎کرد.
این اشتباه ظاهراً باید از تشابه دو رقم «۹۲۵» و «۵۲۹» و «عمادبیک» و «مهمادبیک» و ریختگی‌های کتیبه‎ای که واعظ کجوری و آل بحرالعلوم آن را نقل کرده‎اند، ناشی شده باشد. خاصه آنکه فیض در گنجینه آثار قم، اشتباه وی را در ذکر تاریخ بنا، ناشی از آن می‎داند که مطابق رسم آن روزگار، اعداد روی کتیبه‎ها را معکوس می‎نوشتند. خود وی نمونه‎هایی از اینگونه تاریخ‎نویسی را دیده و شواهدی از آن را آورده است.
کتیبه موردِ نظرِ کجوری که در ایام قاجاریان می‎زیست، در آیینه‎کاری حرم و دیوار‌های اطراف و محو کاشی‌ها و گچ‎بری‌های کهن توسط کیکاووس میرزای قاجار از میان رفت.


غارتِ افاغنه


در پایان روزگار صفویان که افاغنه بر ایران تاختند، حرم معصومه (س) از این حمله بی‎نصیب نماند و اشرف افغان به هنگام عقب‎نشینی از برابر نادرشاه، همه نفایس و زر و زیور‌های آستانه، حتی طلا‌های روی صندوق مرقد شاه‎عباس را نیز کند و به یغما برد.


از افشاریان تا قاجار


در دوره نادری (۱۱۴۸-۱۱۶۰ق/۱۶۸۸-۱۷۴۷م)، و زندی (۱۱۶۲-۱۲۰۹ق/۱۷۴۸-۱۷۹۴) از مرمت یا تجدید بنای حرم، اطلاعی در دست نیست. اما در روزگار قاجاریان، حرم، شکوه و عظمت روزگار صفویان را بازیافت.
فتحعلی‎شاه (د ۱۲۵۰ق/۱۸۳۴م) سطح حرم را با سنگ مرمر فرش کرد، به تصریح کتیبه موجود، آیینه‎کاری دیوار‌های حرم نیز در ایام او آغاز شد و در روزگار محمدشاه (د ۱۲۶۴ق/۱۸۴۷م) پایان یافت.


مرقد مطهر


پس از بنای بقعه و تجدید ساختمان آن، در ۶۰۵ق/۱۲۰۸م به اشاره امیرمظفر احمدبن اسماعیل، بزرگترین کاشی‎ساز عصر به نام محمدبن ابی‎طاهر کاشی قمی، یا محمدبن طاهربن ابی‎الحسین مدت ۸ سال به ساختن کاشی‌هایی برای مرقد شریف مشغول بود و سرانجام در ۶۳۰ق/۱۲۳۲م آن کاشی‌ها را آماده و در جای خود تعبیه کرد. این کاشی‌ها هنوز پابرجاست و از کهن‌ترین و باارزش‎ترین آثار موجود در آستانه به شمار می‎رود.
طول مرقد ۲/۹۰ و عرض و ارتفاع آن ۱/۲۰ متر است و، چون کمی از خط قبله انحراف دارد، در روزگار شاه تهماسب صفوی به راهنمایی محقق ثانی ضریحی در محاذات قبله بر گرد آن قرار دادند.


ضریح


نخستین ضریح مرقد، ساخته شاه تهماسب اول است. این ضریح در ۹۵۰ق/۱۵۴۳م به طول ۴/۸۰ و عرض ۴/۴۰ و ارتفاع ۲ متر از آجر بنا شد.
در شمال این ضریح، دری چوبی برای ورود به مرقد قرار داشت که در ۱۲۱۳ق/۱۷۹۸م به جای آن دری نفیس از طلا به دستور فتحعلی‎شاه ساخته و نصب شد. شاه‎طهماسب بعداً ضریحی دیگر از فولاد سفید و شفاف در اطراف ضریح پیشین به فاصله نیم متری از زاویه جنوب غربی حرم نصب کرد. این ضریح در ۱۰۰۰ق/۱۵۹۱م توسط شاه‎عباس اول با ضریح دیگری تعویض شد.
فتحعلی‎شاه این ضریح را در ۱۲۴۵ق/۱۸۲۹م با صفحاتی از نقره پوشاند و آن را بر فراز پایه‎ای از سنگ مرمر به ارتفاع ۳۰ سانتیمتر جای داد. ضریح ساخته شده در زمان فتحعلی‎شاه یک‎بار در ۱۳۲۸ق/۱۹۱۰م و بار دیگر در ۱۳۶۵ق/۱۹۴۵م به علت فرسودگی مرمت شد و سرانجام در ۱۳۴۸ش شکل آن را تغییر دادند و بر ارتفاعش افزودند.


گنبد و گلدسته‎ها


نخستین گنبدی که بر فراز تربت فاطمه (س) بنا شد، ساخته ابوالفضل عراقی در ۴۵۷ق/۱۰۶۴م بود. در ۹۲۵ق/۱۵۱۹م شاه‎بیگم صفوی این گنبد را ویران کرد و گنبدی دیگر ساخت که اکنون باقی است. در ۱۵۱۸ق/۱۸۰۳م به فرمان فتحعلی‎شاه با ۰۰۰‘۱۲ خشت زرین گنبد را بیاراستند. ارتفاع گنبد از سطح بام ۱۶ متر و از سطح زمین ۳۲ متر است. پیرامون خارجی آن ۶/۳۵ و پیرامون داخلی آن ۶۶/۲۸ و قطرش ۱۲ متر است.


گلدسته‎ها


در آستانه حضرت معصومه (س) جمعاً ۶ گلدسته هست. دو گلدسته خود حرم در اوایل روزگار صفویان، توسط شاه‎بیگم بنا شد. در ۱۱۹۸ق/۱۷۸۳م این ۲ گلدسته توسط لطفعلی‎خان زند تجدید بنا شد، زیرا از قصیده هاتف اصفهانی که در پیشانی ایوان طلا کتیبه شده، برمی‎آید که ۲ گلدسته شاه‎بیگم پیش از تجدید بنای لطفعلی‎خان ویران بوده است.



گلدسته‎های اصلی حرم


در ۱۲۱۸ق/۱۸۰۳م فتحعلی‎شاه این گلدسته‎ها را طلاکاری کرد. این گلدسته‎ها در ایام ناصرالدین‎شاه، توسط حسین‎خان شاهسوند، معروف به شهاب‎الملک در ۱۲۸۶ق/۱۸۶۹م تجدید بنا شد و سطح آن‌ها با کاشی آراسته گشت. در ۱۲۹۹ق/۱۸۸۱م کامران‎میرزای قاجار آن‌ها را با خشت‌های زرین بیاراست. ارتفاع این گلدسته‎ها از کف صحن ۳۲/۲۰ و از سطح بام ۱۷/۴۰ و قطر ان‌ها ۱/۵ متر است.


گلدسته‎های اتابکی


دو گلدسته دیگر در ۱۳۰۳ق/۱۸۸۵م توسط علی‎اصغرخان اتابک در صحن جدید و طرفین ایوان آینه بنیاد شد که به گلدسته اتابکی مشهور است. ارتفاع آن‌ها ازکف صحن ۴۲/۸۰ و از سطح بام ۲۸ متر و قطرشان ۳/۳۰ متر است.



گلدسته‎های کوتاه


دو گلدسته دیگر موسوم به گلدسته کوتاه بر فراز زاویه‌های بخش درونی صحن جدید قرار دارد که همواره از آن‌ها برای اذان گفتن استفاده می‎شده است. این گلدسته‎ها به ارتفاع ۵۰/۱۳ متر از کف صحن و قطر ۳ متر و پیرامون ۹۰/۹ متر به شکل هشت‎ضلعی منظم ساخته شده‎اند.



صحن‌ها و ایوان‌ها


آستانه حضرت معصومه (س) دارای ۲ صحن است: صحن عتیق و صحن جدید.

صحن عتیق
در ۹۲۵ق/۱۵۱۹م شاه‎بیگم صفوی برای نخستین‎بار صحنی به شکل مربع با ۳ ایوان بنا نهاد. این صحن و ایوان‌ها همچنان بر جای بود تا روزگار فتحعلی‎شاه، ظاهر آن را تغییر دادند و به شکل ۸ ضلعی نامنظم درآوردند. پس از آن بر ایوان‌های صحن و عتیق افزوده شد. اکنون ۷ ایوان در آن هست. ۴ ایوان در جنوب و ۳ ایوان در شمال صحن.
مشهورترین ایوان صحن عتیق، ایوان طلاست که توسط شاه‎بیگم ساخته شد و در ۱۲۴۹ق/۱۸۳۳م توسط فتحعلی‎شاه طلاکاری گشت. در این ایوان‌ها انواع تزیینات هنری اسلامی مانند مقرنس‎کاری و گچ‎بری و آینه‎کاری به کار رفته و کتیبه‎هایی نفیس به خط کوفی و نسخ و ثلث در آن دیده می‎شود. طول ایوان طلا ۹ متر، عرض آن ۶ متر و ارتفاعش ۱۴/۸۰ متر است.

صحن جدید
این صحن از آثار میرزاعلی‎اصغرخان اتابک است و ساختمان آن ۸ سال از ۱۲۹۵ق/۱۸۷۸م تا ۱۳۰۳ق/۱۸۸۵م به درازا کشید. در صحن جدید که به شکل چندضلعی نامنظم است نیز ۷ ایوان هست که مشهورتر از همه ایوان آینه است.
این ایوان یکی از شاهکار‌های معماری و ساخته استادحسن معمار قمی است. طول ایوان ۹ متر، عرض آن ۷/۸۷ متر و ارتفاعش ۱۴/۸۰ متر است. ایوان‌های صحن جدید نیز دارای انواع تزیینات کاشی‎کاری، مقرنس‎کاری، گچ‎بری و آینه‎کاری به کار رفته و کتیبه‎هایی نفیس به خط کوفی و نسخ و ثلث در آن دیده می‎شود.

 

نتیجه تصویری برای حرم حضرت معصومه + تابناک

رواق‌ها و گنبد‌های دیگر


در اطراف حرم ۶ رواق هست که اغلب دارای گنبدی کوچکتر از گنبد اصلی حرم است. ۳ رواق ساخته صفویان، ۲ رواق ساخته قاجاریان و یک رواق مربوط به روزگار معاصر است. این رواق‌ها دارای انواع هنر‌های بدیع اسلامی است و کتیبه‎هایی نفیس به خط خوش‎نویسانی مشهور مانند محمدرضا امامی در آن‌ها به جشم می‎خورد.
رواق شرقی یا رواق آینه: این رواق در شرق روضه قرار دارد و در ۱۱۳۰ق/۱۸۸۲م توسط علی‎اصغرخان اتابک همراه با ایوان آینه ساخته شد. طول این رواق ۲۳ متر، عرض آن ۵/۳ متر و ارتفاعش ۵ متر است.
رواق غربی: شامل ۳ بخش است و در ۱۲۳۶ق/۱۸۲۰م توسط محمدتقی میرزاحسام‎السلطنه فرزند فتحعلی‎شاه به عنوان مسجد بالاسر به جای عمارت مهمان‎سرایی که شاه‎طهماسب در ۹۴۵ق/۱۵۳۸م ساخته بود بنیاد شد.
رواق و گنبد شاه‎صفی یا حرم زنانه: آرامگاه شاه‎صفی در آن جای دارد و در ۱۰۵۲ق/۱۶۴۲م به دستور شاه‎عباس بر فراز آن گنبدی با دو پوشش ساختند. این رواق اکنون به روضه پیوسته است. در این رواق کتیبه‎ای نفیس به خط محمدرضا امامی هست که احادیثی بر آن نوشته شده است.
رواق و گنبد شاه‎عباس دوم: در ۱۰۷۷ق/۱۶۶۶م توسط شاه‎سلیمان بر روی مقبره شاه‎عباس بنا شد. گنبد آن ۱۶ ضلعی منظم است. در این رواق نیز کتیبه‎ای به خط محمدرضا امامی است که سوره جمعه بر آن نوشته شده است.
رواق و گنبد شاه‎سلیمان: مرقد شاه سلیمان و شاه سلطان حسین صفوی در آنجاست. این رواق در سال ۱۱۰۷ق/۱۶۹۵م توسط سلطان‎حسین ساخته شد. قاعده گنبد آن ۴ ضلعی نامنظم است. کتیبه‎ای به خط خطیب قمی در آن هست که سوره حشر بر آن نوشته شده است.
رواق و گنبد طباطبائی: رواقی است به شکل مثلث، ساخته حاج‎آقا محمد طباطبایی (آیه‎الله زاده قمی) که ساختمان آن از ۱۳۶۰ق/۱۹۴۱م تا ۱۳۷۰ق/۱۹۵۰م به درازا کشیده است.

 

مدارس و مساجد


از آغاز ساختمان حرم، به تدریج مدارس و مساجدی در اطراف آن پدید آمد. در دوره‎های مختلف تعدادی از این مدارس بر اثر مرور زمان ویرایش شد، سپس مدارس دیگر ساخته شد و همواره بر وسعت و اهمیت آن‌ها افزوده گشت تا امروز که این مدارس از جمله مدرسه فیضیه و دار‎الشّفاء، از مراکز بسیار مهم و معتبر علوم اسلامی شیعی به شمار می‎آید.  مسجد اعظم قم اگر چه در زمان ساخت بصورت مستقل ساخته شده بود، اما امروزه با گسترش حرم حضرت معصومه، مسجد نیز در محوطه حرم قرار گرفته است.

موزه آستانه


در طی دوره‎های مختلف که از آغاز بنای حرم می‎گذرد، اشیاء گرانبهایی در آنجا گردآمده است که زائران و مجاوران حرم و‌گاه فرمانروایان دور و نزدیک آن‌ها را هدیه کرده‎اند.
پیش از تأسیس موزه، طی سالیان دراز، چون جایی برای نگهداری این اشیاء نبود و این‌ها به صورت پراکنده در اطراف بقعه و حرم انباشته شده بود، برخی از میان رفت. در ۱۳۱۴ش وزارت معارف وقت محلی را در غرب حرم زنانه در نظر گرفت و پس از نوسازی به موزه آستانه اختصاص داد. بعد‌ها موزه را به محلی در جنب مدرسه فیضیه، در کنار دفتر تولیت آستانه انتقال دادند و در جای ساختمان موزه سابق، مسجد موزه را بنا کردند.
در این موزه اشیاء نفیسی، چون قرآن‌های خطی، دوازده قطعه فرش قبر پادشاهان قاجار، قسمتی از پرده کعبه که توسط امام خمینی اهدا شده، مسکوکات کهن و گرانبهای زرین و سیمین اسلامی از عصر خلفای عباسی تا روزگار معاصر، قالیچه‎های نفیس، در‌های زرین و سیمین، قندیل و چلچراغ و شمعدان و بسیاری چیز‌های دیگر نگهداری می‎شود.



کتابخانه آستانه


پیش از تأسیس کتابخانه آستانه، مقداری از کتاب‌های نفیس خطی و قرآن‌های مذهب و گرانبهایی را که در طی سالیان دراز گردآمده بود، در حجره‎ای واقع در غرب صحن عتیق روی هم انباشته و جلوِ آن را دیوار کشیده بودند. در سال ۱۳۱۴ش که مشغول ساختن موزه بودند، برخی از این کتاب‌ها از میان رفت. بقیه را در دو صفّه بزرگ برفراز صفه‎های داخلی ایوان آینه جای دادند.
در ۱۳۳۰ش، کتابخانه‎ای مرکب از ۲ سالن مطالعه و یک دفتر، روی حجره‎های شرقی صحن عتیق، و ۲ مخزن کتاب روی مقبره مستوفی و غرفه مشرق‎الشمسین ساخته شد و آن کتاب‌ها را به آنجا منتقل کردند.

موقوفات


چنانکه از گفته حسن ‎بن محمد قمی برمی‎آید از دیرباز املاک و رقباتی وقف آستانه حضرت معصومه (س) بوده است. در طی سالیان، از سوی مردم و فرمانروایان بر این موقوفات افزوده شده تا امروز که املاک و مستغلات بسیاری جزء موقوفات افزوده شده است.
وقف‎نامه‎های بسیاری از موقوفات اکنون باقی است و آن‌ها را در آغاز و انجام قرآن‌های خطی آستانه می‎توان دید. تاریخ کهن‎ترین وقف‎نامه به حدود ۵۹۰ق/۱۵۴۳م می‎رسد. موقوفات آستانه شامل زمین و مستغلاتی، چون املاک مزروعی، دکانها، و اشیاء قیمتی فراوان است که درآمد‌های حاصل از آن به مصارف تعیین شده می‎رسد.
نظارت بر موقوفات و مصرف درآمد آنها، مستلزم تعیین کسی است که متصدی این وظایف باشد. به همین دلیل، بزرگان شیعه نیز کسانی را از سوی خود به عنوان وکیل وقف برای نظارت بر موقوفات بقعه و بارگاه امامان سلف و امامزادگان تعیین می‎کرده‎اند.


تولیت آستانه


وکالت موقوفات به مرور زمان به تولیت تغییر یافت و متولیان که بعداً دارای اختیارات وسیعتری گردیدند، از سوی امیران و فرمانروایان تعیین می‎شدند. کهن‎ترین فرمان تولیت آستانه حضرت معصومه (س) که اینک در دست است، فرمان جهانشاه ترکمان قره‎قویونلو است که در ۲۷ جمادی‌الاول ۸۶۸ق/۶ دسامبر ۱۴۶۴م صادر شده است. در فرمان شاه طهماسب که در ۹۴۸ق/۱۵۴۱م، و فرمان شاه عباس که در ۱۰۱۷ق/۱۶۰۸م صادر شده است، نام‌های چند تن از متولیان آن روزگار که از یک خانواده بوده‎اند، به چشم می‎خورد. در این ایام، انتصاب و عزل کارکنان آستانه نیز از وظایف متولیان بوده است. پس از آن در طی چند قرن به تدریج حدود اختیارات متولیان افزایش یافت تا آنجا که امروزه کلیه امور آستانه طبق اساسنامه مصوب، با تولیت آستانه است.

 

در مورد حرم حضرت معصومه در ویکی تابناک بیشتر بخوانید

سید مرتضی میرسراجی
کد خبر: ۱۲۶۵۵۴۷   تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۷/۲۳

کانال تلگرامی رهبری تصاویری از حضور رهبر انقلاب در سال ۱۳۷۹ در حرم حضرت معصومه (س) در شهر قم را منتشر کرد.
کد خبر: ۱۲۶۵۵۳۴   تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۷/۲۳

صبح امروز دوشنبه 28 خردادماه و همزمان با عید سعید قربان، نماز عید قربان در حرم حضرت فاطمه معصومه(س) به امامت آیت الله سعیدی تولیت حرم کریمه اهل بیت(ع) برپا شد.
کد خبر: ۱۲۴۳۱۲۱   تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۳/۲۸

مراسم بزرگداشت درگذشت شهادت‌گونه آیت الله سید ابراهیم رییسی و هیات همراه‌شان با حضور پرشور مردم قم در حرم مطهر حضرت فاطمه معصومه (س) برگزار شد.
کد خبر: ۱۲۳۸۴۳۵   تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۳/۰۱

نماز عید فطر صبح چهارشنبه (۲۲ فروردین ۱۴۰۳) با حضور گسترده مردم در حرم مطهر حضرت معصومه(س) برگزار شد.
کد خبر: ۱۲۳۱۱۵۲   تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۱/۲۲

یین احیای نخستین شب قدر ماه مبارک رمضان امسال، با حضور اقشار مختلف مردم در حرم مطهر حضرت معصومه (س) برگزار شد.
کد خبر: ۱۲۲۹۴۳۹   تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۱/۱۱

نبض خبر
حجت الاسلام احمد مازنی، نماینده سابق مجلس مدعی شد: «به جایی رسیدیم که برای فراهم کردن زمینه ظهور امام زمان از مقامات سازمان برنامه و بودجه درخواست بودجه کردند!» اظهارات مازنی را می‌بینید و می‌شنوید.
کد خبر: ۱۲۲۵۱۱۲   تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۲/۱۳

بارش سنگین برف در شهر قم، حال و هوای خاصی به حرم مطهر حضرت فاطمه معصومه (س) بخشید. / باشگاه خبرنگاران جوان
کد خبر: ۱۲۲۳۹۱۱   تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۲/۰۷

مراسم وداع با پیکرهای مطهر شهید سردار «علی آقازاده نژاد» و شهید سرگرد «سعید کریمی» از شهدای حمله تروریستی اسرائیل به سوریه در قم در حرم حضرت معصومه (س) با حضور زائران و مجاوران کریمه اهل بیت (ع) برگزار شد.
کد خبر: ۱۲۱۷۳۹۲   تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۱/۰۳

حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه روز گذشته پنجشنبه ۷ دی ۱۴۰۲ طی سفری به استان قم به زیارت حضرت فاطمه معصومه سلام‌الله علیها رفت.
کد خبر: ۱۲۱۲۷۵۰   تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۰/۰۸

حرم مطهر حضرت معصومه(س) در سالروز شهادت حضرت زهرا(س) میزبان زائرانی است که از نقاط مختلف قم و ایران برای عرض تسلیت به محضر بانوی کرامت در صحن امام رضا(ع) به سوگواری و عزاداری مشغول هستند.
کد خبر: ۱۲۰۷۰۹۸   تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۹/۰۷

آیین تعویض پرچم گنبد حرم حضرت معصومه (س) به مناسبت شهادت بانوی کرامت با حضور خدام و عموم مردم در صحن امام رضا(ع) حرم مطهر برگزار شد./عکاس :رضا رمضانی
کد خبر: ۱۲۰۰۸۰۲   تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۸/۰۴

هیات‌های مذهبی قم همزمان با بیست و هشتمین روز از ماه صفر با حضور در حرم مطهر حضرت فاطمه معصومه (س) به مناسبت رحلت پیامبر اسلام و شهادت امام حسن مجتبی (ع) عزاداری کردند. / باشگاه خبرنگاران
کد خبر: ۱۱۹۳۰۲۶   تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۶/۲۳

سفیر کره جنوبی در ایران با حضور در حرم مطهر بانوی کرامت از این بارگاه نورانی بازدید کرد و با شخصیت و جایگاه حضرت معصومه (س)آشنا شد.
کد خبر: ۱۱۸۳۲۳۴   تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۴/۲۴

نماز عید سعید قربان امروز پنجشنبه ۸ تیر ۱۴۰۲ در حرم مطهر حضرت معصومه (س) برگزار شد. / جماران
کد خبر: ۱۱۸۱۰۰۲   تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۴/۰۸

در شب میلاد امام رضا(ع)، حرم مطهر حضرت فاطمه معصومه(س) مملو از زائران و مجاوران کریمه اهل بیت(ع) است تا به ایشان عرض تبریک و شاد باش کنند.
کد خبر: ۱۱۷۷۳۷۰   تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۳/۱۰

به مناسبت میلاد کریمه اهل بیت حضرت معصومه(س) ضریح حرم بانوی کرامت، توسط خادمان حرم علی ابن موسی الرضا(ع) گل‌آرایی شد.
کد خبر: ۱۱۷۶۰۵۵   تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۲/۳۱

در آستانه میلاد حضرت معصومه (س) و به مناسبت روز دختر، اجتماع بزرگ ۲۵۰۰ نفری دختران دانشجو از سراسر کشور به میزبانی دانشگاه قم و دانشگاه علوم پزشکی استان در حرم مطهر بانوی کرامت برگزار شد.
کد خبر: ۱۱۷۵۸۰۳   تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۲/۲۹

پیکر آیت الله عباسعلی سلیمانی فردا شنبه در حرم مطهر حضرت معصومه(س) در قم تشییع و تدفین خواهد شد.
کد خبر: ۱۱۷۲۹۵۹   تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۲/۰۸

نماز عید سعید فطر به امامت آیت الله سعیدی تولیت آستان و امام جمعه قم در حرم حضرت معصومه سلام الله علیها اقامه شد.
کد خبر: ۱۱۷۲۱۹۳   تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۲/۰۲

تبلیغات در تابناک صفحه خبر
اینترنت پیشگامان