کلیات
رشته دکترای پیوسته بیوتکنولوژی از رشته های مشترک بین زیر گروه علوم تجربی و ریاضی فیزیک است. نیمی از ظرفیت پذیرش این رشته به داوطلبانی اختصاص دارد که در مرحله ماقبل نهایی المپیادهای دانشآموزی ریاضی، فیزیک، شیمی، کامپیوترو زیستشناسی پذیرفته شده باشند و نیم دیگر به داوطلبان کنکور اختصاص دارد.
بکارگیری روش های علمی و فنی در تبدیل برخی مواد به کمک عوامل زیستی برای تولید کالا و خدمات بیوتکنولوژی نامیده می شود. در اینجا می کوشیم به معرفی رشتۀ بیوتکنولوژی، دروس، بازار کار و … آن بپردازیم.
رشته دکترای پیوسته بیوتکنولوژی
بیوتکنولوژی یا زیستفناوری را میتوان کاربرد روشهای علمی و فنی در تبدیل بعضی مواد به کمک عوامل بیولوژیک (میکروارگانیسمها، یاختههای گیاهی و جانوری، آنزیمها و…) برای تولید کالا و خدمات در کشاورزی، صنایع غذایی، دارویی، پزشکی و… در نظر گرفت. به عبارت دیگر این رشته با استفاده از عوامل زیستی یک فناوری ایجاد می کند. گستردگی زیستفناوری به حدی است که اقتصاد، بهداشت، درمان، محیط زیست، کشاورزی، صنعت، تغذیه و سایر جنبههای زندگی بشر را تحت تأثیر خود قرار داده است. برای ورود به این رشته کسب رتبۀ زیر ۵۰۰ و حتی کمتر ضروری است. گذشته از اینکه بیوتکنولوژی به صورت نیمه متمرکز است و پس از کسب رتبۀ قبولی، مصاحبه حضوری منتخبان را تعیین می کند. لازمۀ تحصیل در رشته بیوتکنولوژی داشتن روحیۀ پژوهشی و تحقیقاتی است و به نوآوری و خلاقیت نیاز فراوانی دارد.
رشته بیوتکنولوژی مرکب از«علم بیولوژی» و «فن تکنولوژی» است و از علومی شامل زیست شناسی مولكولی، ژنتیك، میكروبیولوژی، بیو شیمی، ایمونولوژی، شیمی، مهندسی شیمی، گیاه شناسی، جانور شناسی، داروسازی، کامپیوتر و…… تشکیل شده است .این رشته برای افزایش سطح سلامت و کیفیت زندگی انسان ها محصولاتی بهینه تولید می کند. هدف از این رشته تربیت نیروی انسانی در زمینه های مختلف بیوتکنولوژی متناسب با نیازهاي پژوهشی و تولیدی کشور در راستاي تولید و بی نیاز سازی کشور از واردات کالاهای حوزه بیوتکنولوژی است.
رشته زیست فناوری یک رشته کاربردی و میان رشتهای مهندسی ـ علوم پایه است که قلمرو آن حداقل ۳۳ حوزه تخصصی علوم را در برمیگیرد. بعضی از گرایشهای این رشته به علوم پزشکی و بعضی دیگر از گرایشها به رشتههای مهندسی مربوط و از زیست و شیمی گرفته تا فیزیک و ریاضی همه را شامل میشود؛ اگرچه واحدهای مربوط به زیست و بعد از آن هم واحدهای مربوط به شیمی بیشتر از واحدهای ریاضی و فیزیک است. زیست فناوری فقط در دانشگاه تهران، شاهد و خوارزمی ارائه می شود.
سه مرحله دکتری پیوسته زیست فناوری
رشته زیست فناوری از سه مرحله کارشناسی، کارشناسیارشد و دکتری تشکیل شده است که دانشجویان در مرحله کارشناسی پس از گذراندن ۱۳۲ واحد دروس مشترک معرفتی- نظری، علوم پایه، پزشکی، مهندسی و مبانی بیوتکنولوژی به اضافه آموختن زبان انگلیسی در حد ۵۵۰ نمره تافل و آشنایی کامل با یک زبان برنامهنویسی کامپیوتر در صورتی که معدل آنها در هر نیمسال تحصیلی کمتر از ۱۵ نباشد، میتوانند وارد مرحله دوم، یعنی مقطع کارشناسیارشد شوند که در این مقطع یکی از ۶ گرایش بیوتکنولوژی میکروبی، بیوتکنولوژی پزشکی، بیوتکنولوژی محیطی و دریایی، بیوتکنولوژی مولکولی، فرآورش زیستی و بیوتکنولوژی کشاورزی (گیاهی) را انتخاب کرده و بعد از گذراندن ۴۸ واحد در یکی از گرایشهای تخصصی و انجام معادل ۶ واحد پژوهشهای انفرادی و ارائه ۲ واحد سمینار از مقطع کارشناسیارشد فارغالتحصیل میشوند.
در صورتی که میانگین نمرات دروس مقطع کارشناسیارشد دانشجویان حداقل ۱۶ باشد، میتوانند در امتحان جامع شرکت کرده و در صورت موفقیت در این امتحان، وارد مرحله دکترای تخصصی شوند و برای ثبت پایان نامه دکتری اقدام کنند.
وظایف فارغ التحصیلان بیوتکنولوژی
برخی از وظایف فارغ التحصیلان رشته دکتری پیوسته بیوتکنولوژی عبارت است از:
• گسترش روشهای بیوتکنولوژی برای درمان نا باروری
• گسترش روش های درمانی بر اساس سلول های بنیادی
• ایجاد محصولات مهندسی شده و گیاهان تراریخته با هدف بهبود خوراک و یا درمان
• درمان بیماری های صعبالعلاج با روش های جدید، سریع و با کارایی بالا
• رفع آلودگی و کمک به حذف آلاینده های دریا
• جداسازی مواد از منابع معدنی با استفاده از روشهای نوین بیوتکنولوژی
دروس مشترک در گرایشهای مختلف بیوتکنولوژی
روانشناسی عمومی، فلسفه عمومی، فلسفه هنر و زیباییشناسی، فلسفه و روش شناسی علوم، تاریخ علم، روش تحقیق، مبانی منطق ، منطق ریاضی، اصول و مبانی مدیریت صنعتی، آشنایی با قرآن کریم، مبانی علم حقوق و روابط بینالملل، اصول علم اقتصاد، ریاضی عمومی ، آمار و احتمالات،محاسبات علمی عددی، شیمی عمومی، شیمیآلی ، شیمی تجزیه، شیمی فیزیک،مکانیک ،الکتریسته و مغناطیس، موج و حرارت، فیزیک جدید، زیستشناسی عمومی ، زیستشناسی سلولی ، زیستشناسی مولکولی، ژنتیک عمومی، ژنتیک میکروارگانیسمها، اصول مهندسی ژنتیک، میکروبیولوژی عمومی ،میکروبیولوژی کاربردی، بیوشیمی ساختمانی، متابولیسم، روشهای بیوشیمی و دستگاهها، ایمنیشناسی، زیستشناسی پرتوی، اصول مهندسی بیوشیمی، موازنه جرم و انرژی، مکانیک سیالات ، انتقال حرارت، انتقال جرم، مبانی بیوتکنولوژی پزشکی، مبانی بیوتکنولوژی مولکولی، مبانی بیوتکنولوژی کشاورزی، مبانی بیوتکنولوژی محیطی و مقررات زیست ایمنی دروس مشترک در گرایش های مختلف زیست فناوری است.
بازار کار و آینده شغلی
رشتۀ بیوتکنولوژی درآمد و بازار کار خوبی دارد. فارغالتحصیلان این رشته میتواند در مراکز دولتی و خصوصی همچون دانشگاهها و پژوهشگاهها و شرکتهای تولیدی و تحقیقاتی تحت عنوان هیئتعلمی یا پژوهشگر ارشد یا مدیر بخش تحقیق و توسعه مشغول به کار شوند. در حال حاضر مراکز علمی و تحقیقاتی متنوعی در ایران در زمینهی بیوتکنولوژي فعالیت دارند که از این میان میتوان به: دانشگاهها، انستیتو پاستور، مؤسسۀ واکسن و سرمسازی رازی، پژوهشگاه رویان، پژوهشگاه ابنسینا، شرکتهای داروسازی مانند سیناژن و آریوژن، سازمان پژوهشهای علمی و صنعتی، مرکز ملی تحقیقات مهندسی ژنتیک و تکنولوژی زیستی، مؤسسۀ تحقیقات اصلاح و تهیۀ نهال و بذر و پژوهشکدۀ بیوتکنولوژی کشاورزی اشاره کرد. همچنین فارغ التحصیلان می توانند شرکتهای دانشبنیان تأسیس کنند.