کلیات
بانیاس یک منطقهٔ مسکونی در سوریه است که در شهرستان بانیاس واقع شدهاست. خصوصیات بانیاس ۴۲٬۱۲۸ نفر جمعیت دارد.
بانیاس (بُلُنیاس)، شهر و بندری کوچک بر ساحل دریای مدیترانه در شهرستان طرطوس سوریه با ارتفاع ۱۰ متر از سطح دریا که در فاصله ۳۸ کیلومتری شمال طرطوس، و ۵۲ کیلومتری جنوب لاذقیه قرار گرفته است و براساس سرشماری ۱۳۶۰ش/۱۹۸۱م دارای ۵۰۶، ۱۹ نفر جمعیت بوده است. بانیاس بر روی خلیجی کوچک که از جابهجایی لایههای گسلی به وجود آمده، واقع شده است، به گونهای که قسمتهای جنوبی شهر بر روی لایههای آتشفشانی قدیمی و قسمتهای شمالی بر روی رسوبات دورانهای متأخر بنا شدهاند. دژ قدیمی مَرْقَب، در شش کیلومتری جنوب شرقی شهر، بر تپه ای صخره ای از سنگ و به ارتفاع پانصد متر، واقع و بر شهر مشرف است.
بانیاس در زمان معاصر
بریک دمشقی در سده ۱۲ق/۱۸م بانیاس را از مطرانهای دوازدهگانه کرسی انطاکی میشمرد. در دوره عثمانی تا قبل از عهد حمیدی بانیاس به عنوان یکی از شهرهای لاذقیه تابع طرابلس بود؛ در زمان مدحت پاشا در ۱۲۹۶ق/۱۸۷۹م به ولایت سوریه ملحق شد و در ۱۳۰۵ق/۱۸۸۸م به دنبال تغییرات اداری تا پایان جنگ جهانی اول به ولایت بیروت پیوست. در ۱۳۳۱/۱۹۵۲، شرکت نفت عراق خط لولههایی از کرکوک تا بانیاس کشید[ و بانیاس، به علت منتهی شدن لولههای نفتی عراق به آن، اهمیت یافته است. پالایشگاه نفت بانیاس یکی از پالایشگاههایی است که پس از تحولات سیاسی سوریه شروع به فعالیت کرده و برای نخستین بار در ۱۳۵۸/۱۹۷۹، آماده بهره برداری و در ۱۳۶۱/۱۹۸۲، فرآورده های نفتی آن، آماده صدور به خارج شد. اگرچه بیشتر ساکنان بانیاس از اهل سنت هستند، اما در قدموس در منطقه اداری بانیاس جمعی از اسماعیلیان سکنی دارند. محلههای قدیمی بانیاس بر روی دامنه تپهای قرار گرفته، و به سمت ساحل در امتداد راه طرطوس - لاذقیه گسترش یافته است. ساختمانهای این مسیر بیشتر تجاری است و بخش قابل توجهی از ساکنان در بازار آن اشتغال دارند؛ جمع دیگری از ساکنان نیز در دشتهای مجاور به کشاورزی مشغولند. آب کشاورزی از طریق رود و چاههای منطقه تأمین میشود و محصولات عمده آن سبزیجات، میوههای پاییزه، مرکبات و بادام است. ماهیگیری از دیگر پیشههای رایج منطقه است و شهر دارای بندر صیادی و تفریحی، همچنین باشگاههای فرهنگی و ورزشی است. در ۱۳۳۱ش/۱۹۵۲م احداث خط لولهای از کرکوک به بانیاس با ظرفیت ۱۲ میلیون تن در سال برای صدور نفت عراق پایان پذیرفت و بانیاس به عنوان تنها بندر صادر کننده نفت ساحل مدیترانه اهمیت ویژهای یافت. با این حال، این وضع چندان دوام نیافت و با گسترش جنگ عراق و ایران صدور نفت عراق از طریق بانیاس قطع شد و تأسیسات شهر به صورت متروکه درآمد، لیکن اکنون بازسازی آن آغاز شده است.