کلیات
نصیحة الملوک یا نصیحت الملوک کتابی است از محمد غزالی دربارهٔ اصول پادشاهی و کشورداری، چگونگی آموزش و پرورش شاهزادگان و اخلاق اسلامی که در سال ۵۰۳ قمری به زبان فارسی نوشته شدهاست. این کتاب از مشهورترین کتابهای اصول کشورداری، آموزش شاهزادگان و اخلاق اسلامی بهشمار میرود که از دید فصاحت کلام، سلاست انشاء و اجتناب از تکلف و تصنع کم نظیر است.
موضوعات
نصیحة الملوک دو بخش دارد: در بخش اول با بررسی دو موضوعِ ایمان و عدل، برای هر کدام به صورت جداگانه ده اصل بیان شدهاست.
اصول دهگانه ایمان چنین است:
آغاز اصول اعتقاد که بیخ ایمانست
اصل دوم در پاکی حق تعالی
اصل سوم در قدرت و توانایی
اصل چهارم در علم
اصل پنجم درخواست
اصل ششم در بینایی و شنوایی
اصل هفتم در کلام
اصل هشتم در کردار
اصل نهم ذکر آخرت
اصل دهم در فرستادگان وی تعالی
اصول دهگانه عدل و انصاف رعیت چنین است:
اصل اول: آنست که والی نخست قدر ولایت بداند.
اصل دوم: آنکه همیشه تشنه باشد به دیدار علمای دین
اصل سوم: آنکه بدان قناعت نکند که خود از ظلم دست بدارد.
اصل چهارم: آنست که والی غالب آن باشد که مُتَکبِّر بُوَد.
اصل پنجم: آنکه در هر واقعهای که پیش آید، تقدیر کند که او رعیّت است و دیگری والی
اصل ششم: آنکه انتظار اربابِ حاجات را بر درگاهِ خویش حقیر نشناسد.
اصل هفتم: آنکه خویشتن را عادت نکند که به شهوات مشغول شود.
اصل هشتم: آنکه همه کارها تا تواند به رِفق کند نه به دُرشتی
اصل نهم: آنکه جَهد کند تا همه رعیّت ازو خشنود باشند با موافقت شرع
اصل دهم: آنکه رضای هیچ کس طلب نکند برخلاف شرع
بخش دوم نصیحة الملوک با هفت باب ادامه و پایان مییابد:
باب اوّل: در عدل و سیاست و سیرت ملوک و ذکر پادشاهان پیشین و تاریخ
باب دوم: در سیاست وزارت و سیرت وزیران
باب سوم: اندر ذکر دبیران و هنرمندی ایشان
باب چهارم: اندر همت ملوک و بلندهمتی
باب پنجم: در حکمت حکیمان و ذکر حکمت
باب ششم: شرف خرد و خردمندان
باب هفتم: اندر صفت زنان و خیر و شر ایشان
سال نگارش
نصیحة الملوک کتابی است با موضوع حکمت عملی بر مبنای دین در هدایت و راهنمایی پادشاهان، وزیران درباریان که محمد غزالی آن را در حدود ۵۰۳ به سلطان سنجر سلجوقی (۴۷۹ تا ۵۵۲) تقدیم کردهاست.
چاپ
نصیحة الملوک توسط جلالالدین همایی (۱۲۷۸-۱۳۵۹) در سالهای ۱۳۱۵ و ۱۳۵۱ در تهران به چاپ رسیدهاست. در سال ۱۳۸۹ این کتاب توسط عزیزالله علیزاده که متن پارسی احیاء علوم الدین و کیمیای سعادت را نیز تصحیح نموده است را در انتشارات فردوس به چاپ رساند و تا حال سه بار به نشر رسیدهاست. مصحح اخیر در ابتدای کتاب در چهار صفحه به معرفی زندگی و آثار ابوحامد محمد غزالی پرداخته است. وی مینویسد: «در چاپ حاضر پنج مورد ذیل بدان اضافه گردیدهاست:
۱. ترجمه آیات قرآن، احادیث و جملات و عبارات عربی در ۶۸ پاورقی؛
۲. نگارش زندگینامه ۱۳۰ شخصیت سیاسی و مذهبی ایران و اسلام در پاورقی؛
۳. فهرست اعلام شامل اسامی اشخاص، فرق، اماکن جغرافیایی و کتابها؛
۴. لغتنامهای شامل معنای ۴۲۸ واژه و عبارت مشکل؛
۵. سئوالات هفده سال کنکور کارشناسی ارشد (دانشگاههای دولتی و آزاد اسلامی) همراه با پاسخ، آدرس منبع و توضیح».