کلیات
صرف سهام طبق ماده ۱۶۰ قانون تجارت، شرکت میتواند سهام جدید خود را برابر با مبلغ اسمی، بفروشد و یا اینکه علاوه بر مبلغ اسمی سهم، مبلغی را بهعنوان اضافه ارزش از خریدار دریافت کند. شرکت عواید حاصل از اضافه ارزش سهام فروخته شده را میتواند به اندوختههای شرکت منتقل کرده یا بهصورت نقدی میان صاحبان سهام قبلی تقسیم نماید، همچنین میتواند درازای آن سهام جدید (سهام جایزه) به سهام داران قبلی بدهد.
صرف سهام، مبلغی است مازاد بر ارزش اسمی سهام که شرکت در زمان فروش سهام عادی دریافت کرده است. برخی اوقات مشاهده میشود شرکت سود زیادی را شناسایی کرده و ارزش سهام آن در بازار چیزی بیشتر از ارزش اسمی است، در این صورت شرکت میتواند سهام جدید خود را باقیمتی بیشتر از ارزش اسمی منتشر نماید.
به مابه التفاوت ارزش اسمی و وجوه دریافتی مازاد بابت فروش سهام جدید، صرف سهام گفته میشود. بهعبارت دیگر مبلغ مازاد ارزش بازار (ارزشی که در حال حاضر معامله میشود) نسبت به ارزش اسمی سهام است. صرف سهام تحت همین عنوان در حساب حقوق صاحبان سهام در ترازنامه لحاظ شده و موجب افزایش آن میگردد. شایان ذکر است ماهیت این حساب بستانکار است و در پذیره نویسی اولیه و در معاملات بورسی ایجاد میشود. از آنجا که این کار از محل افزایش سرمایه و انتشار سهام جدید به قیمتی بیش از قیمت اسمی حاصل میشود، جزو منابع تأمین مالی شرکت محسوب میگردد.
کاربرد صرف سهام برای شرکت
شرکت میتواند صرف سهام را به اندوخته شرکت منتقل میکند.
شرکت میتواند صرف سهام را بین سهام داران قبلی تقسیم میکند.
شرکت میتواند صرف سهام را بهصورت سهام جدید به سهام داران قبلی بدهد.
شرکتها فروش سهام با صرف را با حفظ حق تقدم و یا با سلب حق تقدم انجام میدهند.
نکات موردتوجه
از آنجا که صرف سهام بخشی از سهام محسوب نمیشود، نمیتوان آن را در حساب سرمایه منظور کرد. این مبلغ باید در حساب مجزایی در بخش حقوق صاحبان سهام نگهداری شود، زیرا سبب افزایش این بخش در ترازنامه میشود.
قانون تجارت ایران، صدور سهام به کسر را مجاز نمیداند.
حساب صرف سهام قابل تهاتر با حساب کسر سهام نیست.
هیچ زیان یا هزینه عملیاتی نمیتواند بهحساب بدهکار صرف سهام منظور گردد.
مصارف صرف سهام
تقسیم نقدی صرف سهام بین سهام داران قبلی
شرکت با اطلاعرسانی به سهام داران قبلی در خصوص اینکه سود نقدی توزیعشده از محل صرف سهام یا بازده سرمایه است و نه از محل عملیاتی و بازرگانی شرکت، مبلغ صرف سهام را به آنها تخصیص میدهد. با انجام این کار چیزی بهجز افزایش سرمایه به قیمت اسمی نصیب شرکت نمیشود.