کلیات
بر اساس آمار سازمان خصوصی سازی کشور، حدود ۴۹ میلیون نفر، یعنی بیش از نیمی از افراد جامعه، سهام عدالت دارند. در این بین حدود ۲۹ میلیون نفر روش غیر مستقیم و ۲۰ میلیون نفر روش مستقیم را برای مدیریت سهام عدالت خود انتخاب کرده اند.
انواع روشهای آزادسازی سهام عدالت
در روش مستقیم، افراد میتوانند بدون واسطه برای معامله یا نگهداری سهام عدالت خود تصمیم بگیرند. برای فروش دو روش در اختیار سهامداران میباشد، مراجعه به بانکی که در سامانه سهام عدالت ثبت کرده اند و سود سهام عدالت طی این سالها به حساب سهامدار در آن بانک واریز میشده است یا استفاده از سامانه معاملات آنلاین کارگزاری که فرد در آن حساب کاربری دارد. در حال حاضر امکان فروش کل سهام در این روش وجود ندارد و سهام داران میتوانند سهام خود را به صورت پلهای بفروش برسانند. پرداخت سود در این روش به صورت سالیانه و توسط شرکتهایی که مالک سهام آنها هستید، انجام میشود.
اما در روش مدیریت غیر مستقیم، سهامی به افراد داده نمیشود بلکه سهام افراد در اختیار شرکت سرمایه گذاری استانی قرار میگیرد و هر فرد به اندازه دارایی خود در سهام عدالت، مالک بخشی از سهام شرکت سرمایه گذاری استانی خواهد شد. در این روش افراد میتوانند پس از این که شرکت سرمایه گذاری استانی مربوطه وارد بازار بورس شد، کل سهام خود را بفروش برسانند. پرداخت سود در این روش نیز به صورت سالیانه و توسط شرکت سرمایه گذاری استانی انجام میشود.
اما موضوع جالب توجهی در مورد افرادی که روش غیر مستقیم را انتخاب کرده اند، وجود دارد. این روش مانند این است که شرکت سرمایه گذاری استانی تعدادی سهم از شرکتهای مختلف فعال در بازار بورس را خریداری کرده باشد. سپس ترکیب مشابهی از کل سهمهای خریداری شده را به صورت سبدهای کوچک درآورده و در اختیار افرادی که روش غیر مستقیم را انتخاب کرده اند، قرار داده است.
این سازوکار بسیار شبیه به عملکرد صندوقهای سرمایه گذاری است. در صندوقهای سرمایه گذاری افراد اقدام به خرید واحدهای صندوق کرده و این واحدها در واقع همان سبدهای کوچک سهام هستند که ترکیب تمام آنها یکی است و افراد میتوانند با خرید آنها در صندوقها سرمایه گذاری کنند. به دلیل این شباهت، ممکن است افراد زیادی این دو نهاد را اشتباه بگیرند. ما در ادامه به تفاوتها و ویژگیهای خاص هر کدام از این دو نهاد میپردازیم.
تفاوت صندوقهای سرمایه گذاری و شرکتهای سرمایه گذاری استانی
صندوق سرمایه گذاری یک نهاد فعال در بازار بورس است که امکان سرمایه گذاری غیر مستقیم را برای افرادی که وقت یا دانش کافی برای فعالیت در بازار بورس ندارند، فراهم میکند. صندوقها بسته به اهداف و بازاری که در آن سرمایه گذاری میکنند، به انواع مختلفی از جمله صندوقهای درآمد ثابت، صندوقهای سهامی، صندوقهای مختلط، صندوقهای طلا، صندوقهای جسورانه و ... تقسیم بندی میشوند. افراد برای سرمایه گذاری در صندوقها میتوانند واحدهای صندوق را خریداری کنند. صندوقها توسط افراد حرفهای در بازار سرمایه مدیریت میشوند و مزیتهای عمدهای مانند تنوع بخشی به سبد سهامدار، کاهش هزینه معاملات، کاهش ریسک، شفافیت اطلاعاتی و نقد شوندگی بالا دارند.
با توجه به این که آموزشهای کاملی درباره صندوقها در سیگنال آورده ایم، پیشنهاد میکنیم در صورتی که در مورد هر موضوعی، از انواع صندوق تا ارکان آن و نحوه سرمایه گذاری در صندوق یا تاسیس آن، دچار ابهام بودید، به سربرگ اموزشی صندوقها سر بزنید.
علاوه بر این، شرکتهای سرمایه گذاری استانی نیز یکی از نهادهای مالی فعال در بورس هستند که به تازگی وارد این بازار شده اند و هدف آنها مدیریت سهام عدالت میباشد. اولین شرکت سرمایه گذاری استانی که وارد بازار بورس شد، شرکت استانی خراسان جنوبی با نماد «وسخراج» بود. در حال حاضر تمام شرکتهای استانی دیگر نیز در بازار درج نماد شده اند و کم کم قابل معامله نیز خواهند شد.
مهم ترین تفاوت های دو نوع سرمایه گذاری
در ادامه مهمترین تفاوتهایی که میتوان برای این دو نهاد بورسی برشمرد را لیست کرده ایم:
سابقه فعالیت در بورس: اولین تفاوت این دو نهاد مدت زمان ورود و فعالیت آنها به بازار بورس است. صندوقهای سرمایه گذاری جز نهادهای قدیمی تری نسبت به شرکتهای سرمایه گذاری محسوب میشوند چراکه از سال ۱۳۸۸ وارد این بازار شدند. اما شرکتهای سرمایه گذاری استانی تازه وارد هستند. اگر چه این شرکتها پیش از این نیز به مدیریت سهام عدالت میپرداختند، اما وارد بازار بورس نشده بودند و جز نهادهای غیر بورسی به شمار میآمدند.
نحوه مدیریت: یکی دیگر از تفاوتهای این دو نهاد شیوه مدیریت آنهاست. اغلب صندوقهای سرمایه گذاری به صورت فعال مدیریت میشوند. یعنی صندوق اقدام به خرید و فروش سهام شرکتهای مختلف میکند. درنتیجه ترکیب داراییهای صندوق قابل تغییر است. اما شرکتهای سرمایه گذاری استانی مدیریت منفعل دارند. یعنی سهامی را از شرکتهای دیگر خریداری نمیکنند و سهامداران خرید و فروش را تنها روی همان سهام موجود انجام میدهند. برای سرمایه گذاری در این شرکتها چیزی به نام واحد وجود ندارد و سرمایه گذاران میتوانند سهام شرکت را خریداری کنند.
قابلیت نقد شوندگی: در صندوقهای سرمایه گذاری، واحدهای صندوق معامله میشوند. با صدور و ابطال این واحدها میتوان وارد صندوق یا از آن خارج شد. حتی اگر هیچ خریداری برای واحدهای صندوق وجود نداشته باشد برخی از صندوق ها، خودشان واحدها را از فروشنده خریداری میکنند؛ بنابراین در اغلب اوقات سرمایه گذاران در صندوقها مشکلی برای خرید و فروش و نقد کردن سرمایه خود ندارند. اما در شرکتهای سرمایه گذاری موضوع به این راحتی نیست. سهامداران برای این که بتوانند سهام خود را بفروشند باید حتما خریداری وجود داشته باشد. خود شرکت سهام سهامداران را خریداری نخواهد کرد؛ بنابراین نقد شدن سرمایه سهامدار ممکن است زمان بر و کمی مشکل شود.
سهام قابل معامله: صندوقهای سرمایه گذاری تنها مجاز به خرید و فروش سهام شرکتهای بورسی میباشند. اما شرکتهای سرمایه گذاری استانی هم در شرکتهای بورسی و هم در شرکتهای غیر بورسی سرمایه گذاری کرده اند. به گزارش بررسی شرکتهای بورسی سهام عدالت مراجعه کنید. در این گزارش نام تمام ۳۶ شرکت بورسی حاضر در سبد سهام عدالت به همراه تعداد سهم و سود هر سهامدار آمده است. (به طور کلی سهام عدالت شامل سهام ۴۹ شرکت میباشد که ۳۶ شرکت بورسی و ۱۳ شرکت غیر بورسی هستند.)