کلیات
سهام عدالت یکی از انواع یارانه است که دولت نهم از طریق شرکت‌های تعاونی عدالت استانی به مشمولان واگذار و هدف از عرضه سهام عدالت را گسترش سهم بخش تعاون در اقتصاد ایران اعلام کرد. طرح اولیه «سهام عدالت» بر این مهم استوار شد که بخشی از سهام شرکت‌های دولتی مشخص، به قشر‌های کمدرآمدتر فروخته شود. این طرح هدف نهایی اش ارتقای کیفیت زندگی اقشار کم درآمد بود آییننامه اجرایی افزایش ثروت خانوارهای ایرانی از طریق گسترش سهم بخش تعاون براساس توزیع سهام عدالت را در تاریخ ۹ بهمن ۸۴ و پس از اصلاح متن اولیه که خود در ۲۳ آبان ۸۴ مصوب هیئت وزیران شده بود، به تصویب این هیئت رسید.
تصویب اساسنامه شرکت کارگزاری سهام عدالت در تاریخ ۲۳ آبان ۱۳۸۴ نشان از تصمیم قاطع دولت بر اجرای این داشت و سهام مزبور پیش از آغاز سال ۱۳۸۵ در چهار استان به تعدادی از مشمولان طرح اعطا شد.در مرحله اول واگذاری سهام عدالت به برخی از افراد تحت پوشش کمیته امداد، سازمان بهزیستی و رزمندگان بیکار فاقد شغل تقسیم شد و برگه‌هایی به عنوان برگه سهام عدالت نیز به مشمولان طرح سهام عدالت داده شد.
ارزش این برگه‌ها در ابتدا ۵۰۰ هزار تومان سهام بود که بعد به یک میلیون تومان افزایش یافت. قرار بود که برای گروه‌های کم درآمد، نیمی از قیمت هر سهم تخفیف داده شود و نیمی دیگر نیز به مدت ده سال از محل سود شرکت بازپرداخت شود.
نظر احمدی نژاد در مورد سهام عدالت
در آبان ماه سال ۱۳۸۵ محمود احمدی نژاد در یک مراسم دولتی، واگذاری سهام عدالت را با هدف «کاهش فقر» اعلام کرد. احمدینژاد واگذاری سهام عدالت را «تحولی بزرگ» میدانست که به عقیده وی مبنای آن «توزیع عادلانه ثروت دولت بین قشر‌ها مختلف جامعه بود.
سهام عدالت و خصوصی سازی
تا پیش از اجرای طرح سهام عدالت خصوصیسازی بسیار کند پیش میرفت و آمار‌ها نشان میدهد که نزدیک به سه هزار میلیارد تومان از سهام شرکت‌های دولتی تا آن زمان واگذار شده بود، ولی ارزش سهام عدالت در همان مرحله اول دو هزار و ۳۰۰ میلیارد تومان بود. در همان سال ۱۳۸۵ بعد از تفسیر تاز‌های که از اصل ۴۴ قانون اساسی شد، دولت اجازه یافت تا ۸۰ درصد سهام کارخانجات، بنگاه‌های بزرگ دولتی را به بخش خصوصی و تعاونی واگذار کند که تا آن زمان بنابر قانون اساسی باید در اختیار دولت میبود.
با تفسیری که از اصل ۴۴ صورت گرفت دولت اجازه یافت تا سهام شرکت‌های بزرگ نظیر خودروسازیها، فولاد، معادن، بیمه، بانک، هواپیمایی، کشتیرانی، نیروگاهها، مخابرات و نفت گاز را واگذار کند. با این مجوز تازه، واگذاری‌ها شرکت‌های دولتی سرعت گرفت هر چند کارشناسان اقتصادی میگویند در این مدت بخش عمد‌های از شرکتها به سازمان‌ها و نهاد‌های شبه دولتی و «خصولتی» واگذار شدهاست و سهم واگذار شده به بخش خصوصی ناچیز بودهاست.
آمار نشان میدهد که تا پایان دولت محمود احمدینژاد نزدیک به ۱۰ درصد سهام شرکت‌های دولتی به شبه دولتی‌ها واگذار شده. آمار نشان میدهد که بیشتر از ۱۴۲ هزار میلیارد تومان سهام شرکت‌های دولتی در پانزده سال گذشته واگذار شد که حدود ۳۰ هزار میلیارد تومان این سهام مربوط به سهام عدالت بود.
انتقادات
عباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی در دولتهای یازدهم و دوازدهم در مورد سهام عدالت عقیده دارد ۹۵ درصد از شرکتها و مجموعه‌های دولتی واگذار شده به بخش خصوصی در دولت احمدینژاد در نهایت به این بخش نرسیده و دوباره به دولت «بازگشته» یا به نهاد‌های نیمه دولتی واگذار شدهاست.
علی طیب نیا وزیر اقتصاد در دولت یازدهم نیز در مورد سهام عدالت عقیده دارد که سهام عدالت به شیو‌های که اجرا شد، جز بیصاحبسازی بنگاه‌های اقتصادی ثمری نداشت و ۶۲ بنگاه اقتصادی بیصاحب شدند، طیب نیا در این باره پرسیده است که آیا سهامداران عدالت در حال حاضر امکان مدیریت شرکتها را دارند؟
تحقیق و تفحص از واگذاری و پرداخت سهام عدالت
علی مطهری در خرداد ۹۲ تقسیم سود سهام عدالت پیش از انتخابات ریاست جمهوری سال ۸۸ را مصداق «بداخلاقی انتخاباتی و خرید رای» عنوان کرد. در هفتم اسفندماه ۹۲ تعدادی از نمایندگان مجلس درخواست خود مبنی بر تحقیق و تفحص از عملکرد سهام عدالت را به هیئت رئیسه مجلس تقدیم کردند.
تا آبان ۱۳۹۵ سود شرکت‌های سهام عدالت ۱۷ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان بوده که ۱۳۰۰ میلیارد تومان آن پیش از انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۸۸ از سوی دولت محمود احمدینژاد به عنوان سود سهام عدالت بین گروه‌هایی از مردم توزیع شد.
نحوه پرداخت سود
سبد سهام عدالت ترکیبی از ۶۰ شرکت بورس و فرابورس است و برای هر نفر از مجموع پورتفوی سهام عدالت مبلغ یک میلیون تومان سهام اختصاص داده شدهاست؛ بنابراین سهام عدالت متعلق به شرکت خاصی نیست و مجموع سبد سهام در درصدی از ۶۰ شرکت دولتی تعریف شدهاست که سود و زیان شرکت‌های مذکور بهصورت علیالسویه بین سهامداران تقسیم میشود. طبق قانون، دولت باید سهام عدالت را از ابتدای سال ۹۵ آزاد میکرد، اما امکان دارد این آزادسازی ماه‌ها بعد از پایان مهلت قانونی طول بکشد و عملاً پرداخت سهام عدالت به انتخابات یازدهم ریاستجمهوری نزدیک خواهد شد.
در مرداد ۱۳۹۵ سید جعفر سبحانی مشاور رئیس سازمان خصوصیسازی با تأکید بر اینکه سودی که در دولت گذشته بابت سهام عدالت به عد‌های از شهروندان پرداخت شده غیرقانونی بوده، میگوید به هیچ عنوان سودی بابت سهام عدالت به شهروندان پرداخت نخواهد شد، بلکه تنها در پایان سال ۱۳۹۵ بابت مقدار آزادسازی این سهام تعیین تکلیف میشود.
در اوایل آذر ۱۳۹۵ سازمان خصوصیسازی اعلام کرد که بعد از ده سال، تکلیف سهام عدالت در سال آینده روشن میشود و از پایان سال آینده سود سهام عدالت به دارندگان آن پرداخت خواهد شد. رئیس سازمان خصوصیسازی گفت که «از نظر ما طرح سهام عدالت به انتهای خود رسیدهاست و منتظریم با پایان یافتن مجامع، شرکت‌های سرمایه پذیر حسابهایشان را ببندند.
او در عین حال تأکید کرده که هنوز «ابهام‌های مختصری درباره شناسایی مشمولان، سبد سهام، سازو کار‌های ساماندهی آن برای آزادسازی سهام عدالت وجود دارد.» برای حل این مشکل، دولت لایحه تهیه کردهاست و قرار است آن را به مجلس بفرستد و پس از آن «تکلیف سهام عدالت روشنتر میشود.»
در اواسط دی ماه سال ۹۵ سازمان بورس و اوراق بهادار میزان سود دریافتی سهام عدالت از ۶۰ شرکت حاضر در سبد سهام را ۱۹۹ هزار و ۱۵ میلیارد ریال اعلام کرد. بهعلاوه سود مصوب مجمع عمومی شرکتها در این مدت ۳۰۹ هزارو ۵۷۴ میلیارد ریال و همچنین مشارکت در افزایش سرمایه شرکت‌های سرمایه پذیر سهام عدالت ۵۱ هزار و ۷۷۰ میلیارد ریال و مانده طلب سود از شرکتها ۵۸ هزار و ۷۸۸ میلیارد ریال بودهاست.
موافقت رهبر انقلاب با آزادسازی سهام عدالت
۹ اردیبهشت ۱۳۹۹ رهبر معظم انقلاب اسلامی با صدور ابلاغیه‌ای ضمن موافقت با درخواست رییس‌جمهور برای آزادسازی سهام عدالت و با اشاره به نقش سهام عدالت در گسترش عدالت اجتماعی و توانمندسازی خانواده‌های کم درآمد، موارد سه‌گانه‌ای را به عنوان امور لازم الرعایه در این واگذاری‌ها مورد تأکید قرار دادند و خاطرنشان کردند: دولت هر چه زودتر اقدامات مقتضی را به عمل آورد تا مردم سریعتر از منافع سهام خود بهره‌مند شوند.
متن ابلاغیه رهبر معظم انقلاب به این شرح است:
بسم الله الرحمن الرحیم
درپی تصمیم واگذاری درصدی از سهام اصل ۴۴ قانون اساسی در قالب سهام عدالت با هدف گسترش عدالت اجتماعی و توانمندسازی خانوارهای کم درآمد، انتظار این بود که توسط مسئولین مربوط در دولتهای مختلف با اجرای دقیق مواد ۸ گانه ابلاغی ۱۳۸۵/۴/۱۲ هرچه سریعتر مقدمات لازم برای آزادسازی سهام عدالت و واگذاری تعیین قیمت آن به بورس فراهم گردیده و آیین‌نامه‌های اجرایی تهیه و به اجرا درآید. در هر صورت با توجه به شرایط فعلی اقتصادی و عزم دولت برای عمل به تکالیفی که به عهده اوست، با آزادسازی سهام عدالت با رعایت امور زیر، موافقت میشود:
دارندگان سهام عدالت مجازند در محدوده زمانی مشخص مالکیت مستقیم سهام شرکت‌های سرمایه‌پذیر را انتخاب نمایند و به تناسب، نقش مدیریتی خود را ایفا کنند.
مقررات مورد نیاز جهت انتقال سهام به صاحبان سهام عدالت توسط شورایعالی بورس تدوین و تصویب شود. این مصوبات برای کلیه دستگاههای اجرایی لازم‌الاجراست.
نسبت به سهام باقیمانده در شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی، شورایعالی بورس موظف است ضمن تشویق ماندگاری صاحبان سهام در شرکت‌های مذکور، از طریق مبادی ذیربط هرچه زودتر زمینه‌ی ورود آن شرکتها را در بورس فراهم نماید.
با توجه به تأخیری که در طول زمان نسبت به تحقق اهداف واگذاری این سهام پیش آمده است، و به دلیل ضرورت بهره‌مندی هرچه سریعتر مردم از منافع سهام خود، لازم است دولت محترم هرچه زودتر اقدامات مقتضی در جهت تحقق موارد مذکور در بندهای سه گانه فوق را به‌عمل آورد.
سیّد علی خامنه‌ای
در مورد سهام عدالت در ویکی تابناک بیشتر بخوانید
مدیر نظارت بر ناشران سازمان بورس و اوراق بهادار با بیان اینکه شرکت سپرده‌گذاری مرکزی بلافاصله بعد از برگزاری مجمع هر کدام از شرکت‌های سرمایه‌پذیر سهام عدالت ، پیگیر دریافت سود از آنها و واریز به حساب سهامداران است، گفت: واریز سود سهام عدالت در خردادماه مشروط به وصول سود عملکرد ۱۴۰۱ از این شرکت‌هاست.
کد خبر: ۱۳۰۹۰۶۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۳/۱۱
سود تخصیصی عملکرد سال ۱۴۰۲ هنوز به‌طور کامل به سهامداران پرداخت نشده است و سازمان بورس از واریز قریب‌الوقوع این سود خبر می‌دهند.
کد خبر: ۱۳۰۸۴۱۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۳/۰۸
مدیر نظارت بر ناشران سازمان بورس گفت:مابقیِ سود سهامِ عدالت، مربوط به شرکت های سرمایه پذیر است که بدقولی کرده اند.
کد خبر: ۱۳۰۷۳۹۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۳/۰۳
با توجه به عدم پرداخت کامل سود عملکرد سال ۱۴۰۲ و همچنین عدم آغاز فرآیند واریز سود مربوط به سال مالی ۱۴۰۳، دارندگان سهام عدالت در حال حاضر بابت دو سال مالی متوالی از دولت و شرکت‌های سرمایه‌پذیر طلبکار هستند.
کد خبر: ۱۳۰۴۷۶۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۲/۲۱
قالیباف در نشست با فعالان فرهنگی و اجتماعی گلستان:
کد خبر: ۱۳۰۴۲۷۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۲/۱۸
ارزش روز سهام عدالت از ۲۱ میلیون و ۴۳۱ هزار تومان عبور کرد.
کد خبر: ۱۳۰۰۲۶۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۱/۳۰
ارزش سهام عدالت یک میلیون تومانی امروز چهارشنبه 20 فروردین 1404 با احتساب و اعمال تمام افزایش سرمایه‌های شرکت‌های بورسی در این سهام به ۳۷ میلیون و ۲۴۷ هزار تومان رسید.
کد خبر: ۱۲۹۸۲۴۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۱/۲۰
شورایعالی بورس در نشست اخیر خود، تصمیم به توقف پرداخت سود سهام عدالت به وراث متوفیان گرفته است.
کد خبر: ۱۲۹۷۸۰۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۱/۱۸
دستیار رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار در سهام عدالت میگوید: برای هیچ یک از خدمات سهام عدالت نباید مبلغی از سوی سهامداران پرداخته شود.
کد خبر: ۱۲۹۷۳۵۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۱/۱۶
دستیار رئیس سازمان بورس در امور سهام عدالت اعلام کرد: هیچ برنامه‌ای برای ثبت‌نام مشمولان جدید سهام عدالت وجود ندارد.
کد خبر: ۱۲۹۶۵۲۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۱/۰۹
دستیار رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار در سهام عدالت گفت: تا این لحظه هیچ برنامه‌ای برای ثبت‌نام سهام عدالت مشمولان جدید وجود ندارد.
کد خبر: ۱۲۹۵۵۷۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۱/۰۲
سود سهام عدالت مربوط به سال مالی 1402، طی 48 ساعت گذشته به حساب 44 میلیون نفر از سهامداران سبد عدالت واریز شده است. با این حال برخی از مخاطبان تجارت‌نیوز اعلام کرده‌اند که میزان سود واریزی برای آنها، کمتر از مبالغ و جداول اعلامی بوده است. «تجارت‌نیوز» در گفت‌وگو با مهدی حاجی‌وند، دستیار رئیس سازمان بورس در امور سهام عدالت این پرسش را در میان گذاشته است.
کد خبر: ۱۲۹۴۸۸۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۱۲/۲۸
رئیس پلیس فتا تهران بزرگ گفت: برای دریافت سود سهام عدالت به‌هیچ‌وجه نیاز به نصب نرم افزار بر روی تلفن همراه و ثبت‌نام در لینک‌های دریافتی نیست.
کد خبر: ۱۲۹۴۶۷۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۱۲/۲۷
سهامداران عدالتی که سجامی هستند، می‌توانند با مراجعه به درگاه یکپارچه ذی‌نفعان بازار سرمایه، گزارش تاریخچه سود سهام عدالت را دریافت کنند.
کد خبر: ۱۲۹۴۶۶۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۱۲/۲۷
مشاور رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار درباره زمان ورایز سود سهام عدالت گفت: بخشی از شرکت‌های سرمایه‌پذیر سود سالانه خود را به سپرده‌گذاری مرکزی داده‌اند و امیدواریم تا پایان امسال بقیه شرکتها هم این سود را پرداخت کنند تا برای سهامداران واریز انجام شود.
کد خبر: ۱۲۹۴۲۷۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۱۲/۲۵
شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه اعلام کرد: به علت تکمیل نشدن فرایند واریز سود از شرکت‌های سرمایه‌پذیر، فرصت ثبت نام جاماندگان دریافت سود سهام عدالت ۲ روز دیگر تمدید شد.
کد خبر: ۱۲۹۳۹۹۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۱۲/۲۳
طبق روال معمول بخشی از سود عملکرد سال قبل سهام عدالت ، در پایان سال از سوی شرکت‌های سرمایه‌پذیر سهام عدالت باید به حساب ۴۹ میلیون سهام‌دار واریز شود.
کد خبر: ۱۲۹۳۸۹۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۱۲/۲۲
با توجه به وصول شدن بخشی از سود، احتمال واریز آن تا پایان اسفند ۱۴۰۳ وجود دارد.
کد خبر: ۱۲۹۳۵۴۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۱۲/۲۱
افرادی که سود سهام عدالت خود را دریافت نکرده‌اند می‌توانند تا بیستم اسفند با ثبت‌نام در سامانه جامع اطلاعات مشتریان «Sejam.ir» یا اصلاح شماره شبای معتبر خود در این سایت در فرآیند دریافت سود قرار بگیرند.
کد خبر: ۱۲۹۲۴۹۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۱۲/۱۵
آن‌طور که یکی از مدیران سازمان بورس اعلام کرده تاکنون مبلغ قابل توجهی از طریق شرکت‌های سرمایه‌پذیر سهام عدالت وصول نشده اما تلاش بر این است با تجمیع بخشی از سود، تا پایان سال مبلغی به حساب سهامداران واریز شود.
کد خبر: ۱۲۹۲۳۸۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۱۲/۱۵