کلیات
دیه یکی از قوانین اسلام است که بر اساس قانون مجازات اسلامی و نیز تعاریف فقهی مال یا پولی است که به سبب کشتن انسان یا نقص عضو به کسی که صدمه دیده است یا به بازماندگان او پرداخت میشود. همچنین بر اساس تعاریف حقوقی دیه کیفر نقدی است که از مجرم به نفع مجنیعلیه یا قائم مقام او گرفته شود. میزان دیه از سوی شارع (دادگاه) برای جنایت تعیین شدهاست. میزان دیه در دین اسلام برای مرد و زن مسلمان و مردان و زنان سایر دینهای آسمانی متفاوت است.
ماه های حرام
در تعریف حقوقی چهار ماه قمری ذی القعده، ذیالحجه، محرم و رجب ماههای حرام هستند. در این چهار ماه -بهجز برای دفاع- جنگ کنار گذاشته میشود و دیه افزایش مییابد. هدف از این کار ایجاد امنیت برای افرادی است که میخواهند به حج بروند یا تجارت کنند و به سلامت به شهر خود برگردند. این سنت، از قبل از اسلام به جا مانده است.
نرخ دیه در اسلام
بر اساس نظر فقه اسلامی، میزان دیه یک مرد مسلمان، بر اساس یکی از این شش معیار ۱۰۰۰ گوسفند، ۲۰۰ گاو، ۱۰۰ شتر، ۲۰۰ دست حله یمنی، ۱۰۰۰ دینار طلا، یا ۱۰۰۰۰ درهم نقره تعیین می شود.
تفاوت دیه زن و مرد
اکثر فقها بر نصف بودن دیه قتل زن نسبت به مرد اجماع دارند و ادعا شده که در مورد این امر بین فقهای شیعه و فقهای اهل سنت اتفاق نظر وجود دارد. صاحب جواهر میگوید: اشکال و اختلافی نه در نص و نه در فتوا بر نصف بودن دیه زن نسبت به مرد وجود ندارد. اجماع بر این امر قائم است و اخبار مستفیض یا متواتر نیز در این باب وجود دارد بلکه مسلمین بر این امر متفقند.
فقهای اهل سنت نیز عموماً همین نظر را دارند و آن را به عنوان یک امر مورد اتفاق نقل کردهاند. عبدالقادر عوده در کتاب التشریع الجنائی میگوید: «فقها بر این امر اتفاق دارند که دیه زن نصف دیه مرد است».
دیه در ایران
در فقه اسلام که مبنای قانون مجازات اسلامی در ایران است، دیه به قتل یا جرح غیر عمدی تعلق میگیرد، ولی در صورت عمد هم ممکن است، ولی دم یا مجنیعلیه از قصاص بگذرد و به گرفتن دیه راضی شود که در این صورت قصاص به دیه تبدیل میشود. «قتل عمد موجب قصاص است لکن با رضایت، ولی دم و قاتل به مقدار دیه کامله یا کمتر یا زیادتر از آن تبدیل میشود».
مسئول پرداخت دیه
پرداخت دیه بر عهده فرد مقصر است و اگر وی فوت نموده باشد از ماترک وی پرداخت میشود. البته امروزه در صورتی که تصادف با خودرو صورت گیرد پرداخت دیه برعهده شرکتهای بیمهگر میباشد.
همچنین در مواردی پرداخت دیه کشتهشدگان را حکومت جمهوری اسلامی ایران بر عهده میگیرد از جمله در زمانیکه شخص یا اشخاصی در اثر ازدحام کشته/زخمیشوند یا جسد مقتولی در خیابان و اماکن عمومی پیدا شود و نتوان این قتل را به کسی نسبت داد، دیه از بیتالمال پرداخت میشود و فرقی نمیکند متوفی بر اثر قتل عمد کشته شده باشد یا قتل غیر عمد. (مثل حادثه رانندگی) در حالتی که مراجع انتظامی قتل را عمد تشخیص دهند، اگر مقصر یا قاتل در نزد مراجع قضایی شناخته نشود، ورثه دیه شخص را از دولت دریافت میکنند؛ یا اگر قاتل پس از مرگش شناسایی شود، پس از مرگ قصاص به دیه تبدیل شده که باید از اموال برجای مانده از وی پرداخت شود و اگر مالی نداشته باشد از اموال نزدیکترین خویشاوندان وی و اگر خویشاوندی نداشت یا آنها استطاعت پرداخت آن را نداشتند، (اعسار آنها ثابت شد) حکومت پرداخت آن را به دولت واگذار مینماید.
در مواردی که پس از پرداخت دیه از جانب دولت، قاتل شناسایی شود، موظف است دیه را به بیتالمال برگرداند. این حکم شامل عابران پیادهای که از محل ممنوع عبور افراد پیاده در خیابانها و اتوبانها عبور میکنند و با خودروی دارای سرعت مجاز برخورد کرده و کشته میشوند و راننده حاضر یا متواری شدهاست، نمیباشد و دیهای به خانواده این گروه از مقتولین تعلق نمیگیرد.
جرائم مشمول دیه
قتل یا جرح یا نقص عضو که به طور خطای محض واقع میشود و آن در صورتی است که جانی نه قصد جنایت نسبت به مجنی علیه را داشته باشد نه درصدد انجام عملی بوده است که مقتول را بکشد، مانند آن که تیری را به قصد شکاری رها و به شخصی برخورد کند و آن شخص کشته شود.
قتل یا جرح یا نقص عضو که به طور خطای شبیه عمد واقع میشود و آن در صورتی است که جانی قصد فعلی را که نوعاً سبب جنایت نمیشود داشته باشد.
مواردی از جنایت عمدی که قصاص در آنها جایز نیست.
برابر قانون مجازات، جنایتهای عمدی و شبهعمدی دیوانه و نابالغ به منزله خطای محض است؛ همچنین اگر شخصی کسی را به اعتقاد قصاص یا به اعتقاد مهدورالدم بودن به قتل برساند و این امر بر دادگاه ثابت شود، قتل به منزله خطای شبیه عمد است.
تعلق دیه به ارث
برابر قانون مجازات اسلامی دیه به ارث میرسد. یعنی وقتی شخصی کشته شود و برابر قانون، ولی دم تقاضای دریافت دیه کنند، این دیه به تمام وراث مقتول به جز بستگان مادری وی ارث میرسد آن هم به همان شیوهای که بقیه اموال وی بین وراث تقسیم میشود. این را نیز بدانید که وقتی چند نفر در قتلی دست داشته باشند همه افردی که در این جرم شریک بودهاند در پرداخت دیه نیز شریک هستند و به طور مساوی باید سهم خود را از رقم دیه پرداخت کنند.
غلیظ شدن دیه
دیه هم ممکن است غلیظ شود. علاوه بر آن در اسلام برخی مکانها و زمانها حرمت خاصی دارد و مسلمانها حق ندارند در آن زمان و مکان به کسی آسیب برسانند و در صورت بروز آن، سختتر مجازات میشوند و به عبارت حقوقی، جریمه آنها تغلیظ یا تشدید میشود. در قانون مجازات این مورد شامل ۴ ماه قمری میشود و اگر کسی در یکی از ماههای رجب، ذیقعده، ذیحجه و محرم دست به جنایت بزند به رقم دیه پرداختی یکسوم اضافه میشود. این مورد درباره همه انواع قتل صدق میکند.
صدمه و فوت در یک ماه
حال این سوال مطرح میشود که اگر کسی در ماه عادی صدمه ببیند، اما در ماه حرام فوت کند، یا برعکس، دیه چطور تعیین میشود. این مورد نیز در قانون پیشبینی شده است و پرداخت دیه وابسته به این است که صدمه وارده و فوت هر دو در یکی از ماههای حرام یا در حرم مکه واقع شده باشند. یعنی به طور مثال صدمه در ماه رجب وارد آمده و مصدوم در همان ماه فوت کند؛ بنابراین اگر صدمه وارده در ماه محرم و فوت فرد در ماه صفر انجام پذیرد، این امر موجب تغلیظ قرار نمیگیرد. اما اگر صدمه در ماه ذیحجه وارد آمده و فرد در ماه محرم فوت کرده باشد، دیه تغلیظ و تشدید میشود.
مهلت پرداخت دیه
اینطور نیست که وقتی حکم دیه صادر شد، فرد محکوم وقت زیادی برای پرداخت آن داشته باشد بلکه در قانون مهلت پرداخت دیه در موارد مختلف از زمان وقوع قتل مشخص شده و به ترتیب زیر است:
دیه قتل عمد باید در ظرف یک سال پرداخت شود.
دیه قتل شبیه عمد ظرف دو سال محکوم باید دیه را بپردازد.
در خطای محض این مهلت به سه سال افزایش مییابد.
نکته اینکه این مدتها قانونی هستند و در صورتی که طرفین سر تاریخ دیگری توافق کنند از نظر قانون منعی ندارد. البته این را نیز به خاطر داشته باشید که در قتل خطای محض، مجرم باید هر سال یک سوم دیه را بپردازد.
دیه سال ۱۳۹۸ در ایران
با توجه به افزایش نرخ ارز و قیمت برخی مالهای مشمول پرداخت دیه، برخی حواشی در مورد افزایش قابل توجه نرخ دیه در سال ۱۳۹۸ مطرح شد. این گمانهها با صحبتهای یکی از مقامهای قضایی جمهوری اسلامی ایران در روز ۱۳ اسفند سال ۱۳۹۷ پایان یافت.
در همین زمینه حجت الاسلام و المسلمین محسنی اژهای، معاون اول قوه قضاییه در حاشیه نشست روز دوشنبه مسئولان عالی قضایی در جمع خبرنگاران گفت: یکی از موضوعاتی که در جلسه امروز مسئولان عالی قضایی مطرح شد بحث دیه بود. وی افزود: همان طور که مردم عزیز استحضار دارند طبق قانون رئیس دستگاه قضایی ابتدای هر سال باید مبلغ دیه را تعیین و اعلام کند، [اما]امسال خیلی از مسئولان ذیربط و نیز رئیس کل بیمه مرکزی تقاضا داشتند که این تعیین میزان دیه در جهت تسهیل امور مردم و قراردادهایی که میخواهند منعقد کنند هر چه زودتر اعلام شود، بنابراین در جلسه امروز بحث دیه مورد رسیدگی قرار گرفت.
اژهای در ادامه به برگزاری نشستی مقدماتی به منظور تعیین نرخ دیه در روز گذشته با حضور ۱۵ نفر از کارشناسان ذیربط، گفت: نتیجه آن نشست در جلسه امروز مطرح شد و نهایتاً مقرر گردید که دیه یک مرد مسلمان در سال جدید ۲۷۰ میلیون تومان برای ماههای غیرحرام باشد که البته به طور طبیعی یک سوم همین مبلغ برای ماههای حرام به این مبلغ اضافه میشود.
هرچند میان پرونده قتل آتنا در پارس آباد و بنیتا در پاکدشت، هیچ ارتباط و حتی مشابهتی دیده نمیشود، بازخورد اخبار منتشره پیرامون هر دو خبر، یک واکنش مشترک به دنبال داشته است؛ تقاضایی مشابه که امید میرود، مورد توجه دستگاه قضا قرار گرفته و موجب تسریع مجازات عاملان این قتل ها شود.
کد خبر: ۷۱۶۹۶۴ تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۰۵/۰۸
کد خبر: ۶۹۹۷۲۸ تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۰۳/۱۱
کد خبر: ۶۸۹۳۲۶ تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۰۲/۰۹
با نظر رئیس قوه قضاییه
کد خبر: ۶۷۵۱۷۹ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۲/۱۸
رئیس کل بیمه مرکزی؛
رئیس کل بیمه مرکزی با تاکید بر اینکه تا زمانی که دیه گران نشود، بیمه شخص ثالث هم گران نخواهد شد، گفت: حتی به دنبال کاهش نرخ این بیمه هم هستیم.
کد خبر: ۶۷۰۵۴۸ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۲/۰۵
کد خبر: ۶۵۲۸۳۶ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۰/۱۱
چنانچه پوشش مناسب در زمان وقوع حادثه نداشته باشيم، مشکلات فراواني از جمله پرداخت مابه التفاوت ديه توسط مقصر که هزينه هاي سنگيني را تحميل مي کند، پيش خواهد آمد.
کد خبر: ۵۷۵۲۴۱ تاریخ انتشار : ۱۳۹۴/۱۲/۲۶
کد خبر: ۵۶۸۶۰۲ تاریخ انتشار : ۱۳۹۴/۱۱/۲۸
سؤالی که در روزهای آینده زیاد خواهیم شنید؛
آنچه از مجموع این نرخ ها و قیاس آن با نرخ دیه در سال جاری به دست میآید، افزایش بسیار شدیدی در نرخ دیه سال آینده است که اکنون معادل 165 میلیون تومان (در ماه عادی و 220 میلیون تومان در ماه های حرام) است. آن هم نه افزایشی معمولی، که رشدی سرسام آور که نیم نگاهی به جدول نرخ دیه در پانزده سال اخیر ثابت میکند هرگز به این مقدار رقم نخورده است.
کد خبر: ۵۶۲۵۹۶ تاریخ انتشار : ۱۳۹۴/۱۱/۰۲
کد خبر: ۵۶۱۱۸۴ تاریخ انتشار : ۱۳۹۴/۱۰/۲۶
پیرمرد شوشتری که وظیفه نگهداری از چند رأس گاو را برعهده داشت، بهدنبال یک بیاحتیاطی چند ماهی است که در زندان به سرمیبرد.
کد خبر: ۵۵۷۹۴۸ تاریخ انتشار : ۱۳۹۴/۱۰/۱۲
مصوبه جدیدجلس;
نمایندگان مجلس شورای اسلامی در ادامه رسیدگی به طرح الحاق موادی به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت مصوب کردند که شرکتهای بیمهای مکلف هستند تا دیه و خسارت مالی و جانی راننده مقصر در تصادف را پرداخت کنند.
کد خبر: ۴۵۱۹۰۳ تاریخ انتشار : ۱۳۹۳/۰۹/۰۲
در چهارماهه نخست سالجاری پنج هزار و 801 نفر در تلفات حوادث رانندگی جان خود را از دست دادند. از این میان چهار هزار و 491 نفر مرد و یک هزار و 310 نفر زن بودند و آنگونه که از این آمار پیداست روزانه 46 نفر در تصادفات رانندگی جان باختهاند.
کد خبر: ۴۳۱۵۶۸ تاریخ انتشار : ۱۳۹۳/۰۶/۱۲
بخش هایی از قانون همچنان بر زمین مانده و سبب شده تا هر روز دست کم دو نفر، هر ماه لااقل 60 نفر و هر سال بیش از 730 نفر به جمعیت بدهکاران دیه ساکن در زندان ها افزوده شود.
کد خبر: ۴۲۹۲۲۳ تاریخ انتشار : ۱۳۹۳/۰۶/۰۴
با توجه به اینکه بر اساس قانون دیه زن و مرد یکسان نیست و دیه زن نصف دیه مرد است پیشنهاد شد که مابهالتفاوت مبلغ دیه توسط دولت به این خانوادهها پرداخت شود. خ
کد خبر: ۴۲۲۶۱۲ تاریخ انتشار : ۱۳۹۳/۰۵/۱۴
میگویند به ته خط رسیدهایم، خواهر دستان آفتابسوختهاش در شالیزارها را شاهد میگیرد، پدر چرخ پنچر شده گاری سبزیفروشیاش را با انگشت دستشکستهاش نشان میدهد و مادر بیصدا در حال پاک کردن سبزی برای سمیهاش اشک میریزد.
کد خبر: ۴۱۹۱۵۵ تاریخ انتشار : ۱۳۹۳/۰۵/۰۲
بيش از يك سال است امير در زندان به سر ميبرد و خانواده پيرزن به هيچ عنوان حاضر به گذشت نيستند. مرد جوان كه 21 سال بيشتر ندارد، با مرخصي از زندان به ستاد ديه كشور آمد تا شايد با كمك خيرين و اين ستاد بتواند از زندان آزاد شود.
کد خبر: ۴۱۸۸۰۸ تاریخ انتشار : ۱۳۹۳/۰۵/۰۱
این نوع تعرفه برای حق بیمه شخص ثالث منجر به آن شده است که شرکت های تولید کننده خودروهای با کیفیت پایین هم در صدد بالابردن کیفیت نباشند درحالی که در خارج از کشور اگر اتومبیلی نقص و اشکالات بیشتر و ایمنی پایین داشته باشد حق بیمه بیشتری باید بپردازد و گاهی برای دارنده خودرو صرفه بر آن است تا خودرو نو و یا با عمر کمتر خریداری کند تا اینکه خودرویی با عمر و ایمنی پایین و حق بیمه بالا بخرد.
کد خبر: ۴۱۱۳۴۱ تاریخ انتشار : ۱۳۹۳/۰۴/۰۶
چرا کسی نیامد بگوید این مبلغ بهعنوان پاداش شما برای ۳۰سال خنثیسازی، البته درحال حاضر هم کسی چیزی نمیخواهد اما هنگامی که میگویند وضع مالی شما به چه شکلی است؟ آیا میتوانید دیه پرداخت کنید؟ برای من آزاردهنده است.
کد خبر: ۴۰۴۵۸۰ تاریخ انتشار : ۱۳۹۳/۰۳/۱۱
در اکثر پروندهها اولیایدم رضایت خود را بدون هیچ قید و شرطی اعلام میکنند و در ازای گذشت خواستار دریافت دیه نیستند.
کد خبر: ۴۰۳۸۹۹ تاریخ انتشار : ۱۳۹۳/۰۳/۰۸