کلیات
محیط زیست عبارت است ترکیبی از دانش‌های متفاوت در علم است که شامل مجموعه‌ای از عوامل زیستی و محیطی در قالب محیط زیست و غیر زیستی (فیزیکی، شیمیایی) است که بر زندگی یک فرد یا گونه تأثیر می‌گذارد و از آن تأثیر می‌پذیرد. امروزه این تعریف غالباً به انسان و فعالیت‌های او مرتبط می‌شود و می‌توان محیط زیست را مجموعه‌ای از عوامل طبیعی کرهٔ زمین، همچون هوا، آب، اتمسفر، صخره، گیاهان و غیره، که انسان را احاطه می‌کنند خلاصه کرد.
تفاوت محیط زیست و طبیعت
تفاوت محیط زیست با طبیعت در این است که تعریف طبیعت شامل مجموعه عوامل طبیعی، زیستی و غیر زیستی می‌شود که منحصراً در نظر گرفته می‌شوند، در حالی که عبارت محیط زیست با توجه به برهم‌کنش‌های میان انسان و طبیعت و از دیدگاه بشر توصیف می‌شود.
عوامل مؤثر در ایجاد محیط زیست
تنوع آب و هوایی و تنوع شرایط اقلیمی، نوع خاک، اختلاف ارتفاع و نا همواری‌ها از جمله عواملی هستند که منجر به ایجاد محیط زیست می شوند.
زیستگاه‌های جهان
سطح کرهٔ زمین به‌طور کلی به ۴ بخش تقسیم می‌شود که عبارت‌اند از سنگ‌کره (لیتوسفر)، آب‌کره (هیدروسفر)، هواکره (اتمسفر) و بیوسفر. بعضی از دانشمندان یخ‌کره را نیز جزء این تقسیم‌بندی می‌دانند. هر کدام این بخش‌ها شامل اکوسیستم‌هایی گوناگون هستند که به‌طور کلی محیط زیست را تشکیل می‌دهند.
خاک
مهمترین آثار فعالیت‌های انسان بر خاک عبارت اند از: مسمومیت و فرسایش که موجب تخریب و کاهش توان زمین‌های زراعی می‌شوند. به‌طور کلی فرسایش خاک پدیده‌ای طبیعی است که به وسیلهٔ عواملی، چون باد، رواناب‌های سطحی و تغییرات دما انجام می‌گیرد. با این حال، فعالیت‌های انسان از جمله زراعت مفرط، آبیاری زمین‌های زراعی، محصولات تک‌کشتی، چریدن بیش از حد دام‌ها در مراتع، جنگل‌زدایی و بیابان‌زایی باعث از بین رفتن تعادل موجود میان روند تخریب و ایجاد خاک، و در نهایت آلودگی آن می‌شوند.
مسمومیت خاک می‌تواند در اثر افزایش نمک‌های خاک توسط ماشین‌آلات کشاورزی یا آلودگی مستقیم آن توسط افراد یا کارخانه‌ها به ایجاد شود. در این صورت خاک ناحاصلخیز و حتی سمی برای برخی گیاهان می‌شود.
آب
طبق سازمان همکاری اقتصادی و توسعه، مهمترین تأثیرات فعالیت‌های انسان بر روی آب‌ها در سه مورد خلاصه می‌شود: مصرف بیش از حد آب و از بین رفتن منابع آب و آلودگی آب‌های سطحی و زیرزمینی.
امروزه تأمین آب شیرین برای بعضی کشور‌ها یک بحران جدی محسوب می‌شود. بر اساس گزارش‌های این سازمان در سال ۲۰۰۱، در صورت عدم اقدامات مناسب، در سال ۲۰۳۰، ۳٫۹ میلیون نفر دچار این بحران خواهند شد. قابل توجه‌است که این بحران خود با روند کنونی افزایش جمعیت اوج نیز خواهد گرفت.
گرم شدن زمین نیز در از بین رفتن منابع آب به خصوص در مناطقی، چون آسیای مرکزی، آفریقای شمالی و دشت‌های بزرگ ایالات متحده نقش می‌دارد.
کیفیت آب‌ها نیز بحران دیگری است که برخی کشور‌ها در پیش رو دارند. میزان آلودگی برخی آب‌ها و روند افزایش آن در بسیاری از نقاط کرهٔ زمین بسیار نگران‌کننده می‌باشد. آب‌های سفره‌های زیرزمینی و رود‌ها و دریاچه‌ها منابع مهم تأمین آب شیرین هستند که مستقیماً در معرض آلودگی توسط فعالیت‌های انسان قرار دارند. آلودگی دریا‌ها نیز علاوه بر دخالت مستقیم انسان، تحت تأثیر آلودگی آب‌های شیرین و چرخهٔ آب می‌باشد.
علل آلودگی آب‌ها ممکن است فیزیکی یا شیمیایی باشند:
آلودگی فیزیکی همچون آلودگی گرمایی (مصرف آب برای خنک کردن دستگاه‌های صنعتی که موجب افزایش دمای آب و در نهایت از بین رفتن برخی گونه‌های گیاهی یا جانوری می‌شود) یا رادیواکتیو (در اثر حوادث هسته‌ای).
آلودگی‌های شیمیایی بسیار گوناگون می‌باشند و می‌توانند در اثر ورود مواد شیمیایی حاصل از کارخانه‌ها، کشاورزی یا فاضلاب‌های شهری به درون آب باشد. مصرف مواد شیمیایی ضد آفت در کشاورزی از علل مهم آلودگی آب‌های زیرزمینی یا سطحی است که مستقیماً موجب مرگ بسیاری از گونه‌ها می‌شود. همچنین، مصرف کود‌های نیتراتدار و فسفاتدار موجب افزایش این عناصر در آب‌ها می‌شود. در نتیجه، باکتری‌ها و جلبک‌های سطح آب که از این مواد تغذیه می‌کنند به سرعت رشد می‌کنند و زیاد می‌شوند و موجب کمبود اکسیژن محلول در آب و در نتیجه مرگ اغلب گونه‌های ساکن زیر آب می‌شوند.
آلودگی توسط فلزات سنگین، چون جیوه، آرسنیک، سرب و روی نیز که حاصل از فعالیت کارخانه‌هاست طی زنجیره‌های غذایی انباشته می‌شود و جان بسیاری از جانوران و نیز انسان را تهدید می‌کند.
آلودگی آب‌ها همچنین موجب بارش‌های اسیدی می‌گردد که برای محیط زیست سمی می‌باشند. آلودگی توسط هیدروکربن‌ها (همچون نفت)، پلی‌کلروبی‌فنیل‌ها (که سمی و سرطان‌زا هستند) و سایر مواد شیمیایی، چون انواع داروها، مواد شوینده… نیز مثال‌های دیگری از آلودگی شیمیایی آب‌ها هستند.
هوا
آلودگی هوا عبارت است از ورود مستقیم یا غیر مستقیم هر عنصری توسط انسان یا عامل طبیعی که احتمال ایجاد اثرات نامطلوب بر سلامتی انسان و محیط زیست را داشته باشد. انواع آلودگی‌های هوا عبارت‌اند از:
گاز‌های شیمیایی سمی که غالباً حاصل واکنش‌های سوختن هستند.
اوزون، که وجودش در لایه‌های پایینی هواکره تأثیرات خطرناکی بر سلامتی جانداران دارد.
گاز‌های حاصل از سوختن، چون دی‌اکسید گوگرد، اکسید‌های ازت، مونوکسید کربن، سولفید هیدروژن و بعضی گاز‌های گلخانه‌ای.
گرد و غبار و ذرات معلق در هوا
گاز‌های گلخانه‌ای همچون دی‌اکسید کربن، متان و فلوئوروکربنها.
فلزات سنگین همچون آرسنیک، سرب، روی، مس، کروم، جیوه و کادمیوم که در اثر فعالیت‌های صنعتی وارد هوا می‌شوند.
گاز‌های شیمیایی سمی که غالباً حاصل واکنش‌های سوختن هستند.
اوزون، که وجودش در لایه‌های پایینی هواکره تأثیرات خطرناکی بر سلامتی جانداران دارد.
گاز‌های حاصل از سوختن، چون دی‌اکسید گوگرد، اکسید‌های ازت، مونوکسید کربن، سولفید هیدروژن و بعضی گاز‌های گلخانه‌ای.
گرد و غبار و ذرات معلق در هوا
گاز‌های گلخانه‌ای همچون دی‌اکسید کربن، متان و فلوئوروکربنها.
فلزات سنگین همچون آرسنیک، سرب، روی، مس، کروم، جیوه و کادمیوم که در اثر فعالیت‌های صنعتی وارد هوا می‌شوند.
زیست بوم
زیست‌بوم‌ها به لحاظ تاریخی شبیه به مفهوم اکوسیستم‌ها هستند و از مناطق جغرافیایی، عرض جغرافایی، شرایط آب و هوایی مرتبط با محیط زیست بر روی زمین، مانند جمعیت گیاهان، حیوانات و شرایط محیط زندگی شان، اغلب به عنوان اکوسیستم نامیده می‌شوند. زیست بوم‌ها بر مبنای عوامل نظیر ساختار گیاهان (مانند درختان، درختچه‌ها و گیاهان)، انواع برگ‌ها (مانند ورق‌های عرضی و سوزنی)، فاصله گیاه (جنگل، جنگل، ساوانا) و آب و هوا تعریف می‌شوند. بر خلاف اکوژنزها، زیست بوم‌ها به واسطه ژنتیک، طبقه‌بندی یا شباهت‌های تاریخی تعریف نمی‌شوند. زیست بوم‌ها اغلب با الگو‌های خاصی از جانشینی زیست محیطی و پوشش گیاهی اوج شناخته می‌شوند.
توافق پاریس
توافق پاریس (فرانسوی: Accord de Paris)، که با نام پیمان پاریس نیز شناخته می‌شود، ذیل چارچوب پیمان‌نامه سازمان ملل در تغییر اقلیم (UNFCCC) در رابطه با کاستن از انتشار گاز‌های گلخانه‌ای، سازگاری و امور مالی است که از سال ۲۰۲۰ شروع می‌شود. متن توافق از سوی نمایندگان ۱۹۵ کشور در کنفرانس تغییر اقلیم ۲۰۱۵ سازمان ملل متحد در پاریس مذاکره و با اجماع در ۱۲ دسامبر ۲۰۱۵ تصویب شد. توافق پاریس.
رشته‌های مرتبط با محیط زیست
رشته‌های مختلفی در ایران دربارهٔ محیط زیست وجود دارد که از جمله آن‌ها می‌توان رشته‌های زمین‌شناسی-زیست‌محیطی، مهندسی منابع طبیعی-محیط زیست، مهندسی عمران-محیط زیست، مهندسی شیمی-محیط زیست، حقوق محیط زیست، آموزش محیط زیست و مهندسی بهداشت محیط را نام برد. رشته علوم محیط زیست (مهندسی منابع طبیعی-محیط زیست) شامل مباحثی نظیر بوم‌شناسی گیاه‌شناسی، جانورشناسی، زیست‌شناسی، سیستماتیک، ژئومورفولوژی، فیزیولوژی، مدیریت، حیات وحش، شیمی آلی، زمین‌شناسی مساحی، ریاضی، فیزیک، برنامه‌ریزی شهری، جغرافیا، اقتصاد، ارزیابی، آلودگی، اپیدمیولوژی، بهداشت، هواشناسی، مدیریت کشاورزی، و ژنتیک می‌باشد. به تازگی در ایران این رشته رونق پیدا کرده‌است و به دلیل حیاتی بودن این رشته افراد با سطح علمی بالا جذب این رشته می‌شوند (در سطح آزمون سراسری)، ولی در کشور ایران بهره‌وری از این رشته آنچنان که باید با توجه به شرایط اکولوژیکی خاص منطقه صورت نمی‌گیرد.
سازمان محیط زیست
سازمان حفاظت محیط زیست ایران سازمانی دولتی است که بر امور مربوط به حفظ محیط زیست ایران نظارت دارد. این سازمان وابسته به ریاست جمهوری ایران است. از مهمترین وظایف آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
تحقق اصل پنجاهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به منظور حفاظت از محیط زیست و تضمین بهره‌مندی درست و مستمر از محیط زیست و همسو با توسعه پایدار.
پیش‌گیری و ممانعت از تخریب و آلودگی محیط زیست.
حفاظت از تنوع زیستی کشور.
عوامل تخریب زیست‌بوم‌ها
از اصلی‌ترین عوامل از بین رفتن و تخریب زیست‌بوم‌ها می‌توان به: سوزاندن و قطع درختان به منظور تهیه زغال و هیزم، قطع درختان برای تولید الوار و مصالح ساختمانی و صنعتی و گسترش بی‌رویه شهر‌ها و کارخانه‌ها اشاره کرد. افزایش جمعیت و تغییر سبک زندگی از زمان انقلاب صنعتی مهمترین عامل برای دست‌اندازی به طییعت و تخریب محیط زیست بوده است. کاهش کیفیت خاک در ۲۵ سال آتی می‌تواند تولید غذای جهانی را تا حدود ۱۲ درصد کاهش دهد؛ این امر ممکن است باعث رشد ۳۰ درصدی قیمت جهانی غذا شود. از بین رفتن صخره‌های مرجانی به دلیل ورود مواد شیمیایی مضر، دفع فاضلاب‌های خطرناک در دریا، افزایش دمای آب و صید بی‌رویه، تعداد ماهیگیران و قایق‌های ماهیگیری را کاهش خواهد داد. جنگل‌زدایی و تخریب جنگل‌ها بر اکوسیستم جنگل، منابع آب شیرین جنگل، کیفیت آب و معیشت مردمی که در جنگل‌ها زندگی می‌کنند، اثرات منفی می‌گذارد. افزایش آلودگی آب‌ها، دسترسی به آب شیرین را تحت تأثیر قرار داده و منجر به آلودگی منابع غذایی و تخریب اکوسیستم‌ها می‌شود و بدین ترتیب پیامد‌های نامطلوب فراوانی بر سلامت بشر دارد.
در مورد محیط زیست در ویکی تابناک بیشتر بخوانید
معاون صادرات و امور بین‌الملل گروه صنعتی ایرانخودرو مطرح کرد
معاون صادرات و امور بین‌الملل گروه صنعتی ایرانخودرو، با بیان اینکه این خودروساز، از سرمایه‌های راکد قبل در احیای سایت سنگال استفاده کرده و سرمایه‌گذاری جدیدی صورت نگرفته است، تولید خودرو در این کشور را تصمیمی اقتصادی و براساس منافع ملی خواند.
کد خبر: ۱۰۹۴۶۱۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۱۰/۰۱
آتش‌سوزی گسترده جنگل‌های ویسر بخش کجور نوشهر که از بعدازظهر دوشنبه ۲۹ آذر ۱۴۰۰ آغاز شد همچنان ادامه و تلاش نیروهای منابع طبیعی، بسیج، محیط زیست و آتش‌نشانی برای مهار این آتش با وزش باد ادامه دارد. این آتش‌سوزی به بیش از ۲۰ هکتار سطح جنگل آسیب وارد کرد و باعث سوختن درختان افتاده و خشک سرپا شد. به دلیل وزش باد امکان استفاده از بالگرد میسر نشد و نیروهای حاضر در آتش‌سوزی در تلاش برای مهار این آتش‌سوزی هستند.
کد خبر: ۱۰۹۴۵۹۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۱۰/۰۱
مدیرکل مدیریت بحران استانداری گلستان گفت که بر اساس گزارش محیط زیست ، حدود ۲۰۰ هکتار از عرصه‌های جنگلی پارک ملی گلستان در ۶ روز اخیر تحت تاثیر آتش قرار گرفته که مساحت دقیق آن بعد از بررسی میدانی و ماهواره‌ای مشخص می‌شود.
کد خبر: ۱۰۹۴۵۵۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۱۰/۰۱
رییس اداره حفاظت محیط زیست شیروان گفت: برف و سرما در منطقه گلیل این شهرستان سبب شده است تا وحوش برای یافتن غذا در طبیعت با مشکل روبه رو شده و به حاشیه روستاها کشانده شوند.
کد خبر: ۱۰۹۴۲۵۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۹/۲۹
مدیرکل محیط زیست استان خبرداد.
مدیرکل حفاظت محیط زیست گلستان با اشاره به تداوم آتش‌سوزی در پارک ملی گلستان گفت که عملیات خاموش‌کردن آتش منطقه قوشه‌چشمه این پارک ملی صبح فردا با حضور ۲۰۰ نیروی تازه نفس و استفاده از سه بالگرد ادامه پیدا خواهد کرد.
کد خبر: ۱۰۹۳۹۸۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۹/۲۸
با مشارکت موسسه خیریه زنده یادان احمد و مریم رضایی و تشکل‌های مردم نهاد مسجدسلیمان
برنامه مشترک موسسه خیریه زنده یادان احمد ومریم رضایی و تشکل‌های مردم نهاد با هدف فرهنگسازی در حوزه‌های زیست محیطی و توسعه فضای سبز اجرا شد.
کد خبر: ۱۰۹۳۶۹۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۹/۲۶
در سال‌های اخیر مواجهه با گونه‌ای از میمون به نام رزوس در مناطق شمالی کشور گزارش شده است. همزمان با روز جهانی میمون (۱۴ دسامبر) یک کارشناس ارشد تنوع زیستی ضمن بیان اینکه میمون بومی ایران نیست نسبت به خرید و فروش «رزوس» قاچاق گونه مهاجم غیربومی در کشور هشدار داد.
کد خبر: ۱۰۹۳۰۷۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۹/۲۳
تردد ۱۵ خودرو لاکچری و شاسی بلند در بوشهر خبرساز شد.
کد خبر: ۱۰۹۰۹۳۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۹/۱۱
علیرضا زاکانی گفت: وقتی به حوزه مسائل اجتماعی وارد می‌شویم و به عدد ۲۱ هزار معتاد متجاهر در تهران می‌رسیم، نمی‌توانیم برای تربیت درست فرزندان خود آرامش داشته باشیم.
کد خبر: ۱۰۹۰۰۱۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۹/۰۶
رییس صحه گذاری و تایید نوع محصول ایران خودرو مطرح کرد
رییس صحه گذاری و تایید نوع محصول ایران خودرو گفت: توسعه گیربکس شش سرعته ایران خودرو، نمونه‌ای از دستاوردهای اخیر این خودروساز در مسیر کاهش آلایندگی های زیست محیطی قلمداد می‌شود.
کد خبر: ۱۰۸۹۹۹۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۹/۰۶
پسماندسوزی یکی از معضلات اصلی است که موجب آلودگی هوا می‌شود. به گفته معاون محیط زیست انسانی استان تهران متولیان و سازمان‌های مسئول در حوزه مدیریت پسماند باید بر حوزه استحفاظی خود نظارت کامل داشته باشند تا پسماندسوزی انجام نشود.
کد خبر: ۱۰۸۹۹۷۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۹/۰۶
رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان سقز از نجات یک قلاده روباه معمولی گرفتار شده در سیم های خاردار مزارع کشاورزی منطقه حفاظت شده سقز خبر داد.
کد خبر: ۱۰۸۹۴۷۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۹/۰۳
مدیرکل محیط زیست البرز خبر داد:
مدیرکل حفاظت محیط زیست البرز گفت: هوای کرج و اشتهارد در وضعیت ناسالم برای تمامی گروه‌ها قرار گرفته است.
کد خبر: ۱۰۸۹۱۲۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۹/۰۱
مدیرکل حفاظت محیط زیست البرز با اشاره به کشف لاشه یک قلاده پلنگ ایرانی در ارتفاعات البرز، گفت: این پلنگ بر اثر هاری تلف شده است.
کد خبر: ۱۰۸۸۹۸۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۸/۳۰
معاون راهبری و هماهنگی اداره کل محیط زیست خبر داد
معاون راهبری و هماهنگی اداره کل محیط زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران گفت: در حال حاضر ۳۰۳ کانون محیط زیست در ۲۲ منطقه و ۳۴ خانه محیط زیست در ۱۶ منطقه در حال فعالیت هستند. تا قبل از همه‌گیری کرونا حدود ۵۰۰۰ نفر در کانون‌ها و خانه‌های محیط‌زیست محلات کلانشهر تهران عضو بودند.
کد خبر: ۱۰۸۸۵۲۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۸/۲۸
جوانان و فعالان محیط زیست نسبت به تصمیمات گروه COP ۲۶ در گلاسگو به خیابان‌ها رفتند.
کد خبر: ۱۰۸۶۴۱۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۸/۱۷
چرم مشهد با داشتن ربع قرن سابقه درخشان در عرصه تولید چرم و محصولات چرمی به عنوان یکی از معتبرترین برندهای صنعت چرم کشور همواره در مسیر ارزش‌آفرینی و یکپارچه‌سازی ابعاد اقتصادی، زیست‌محیطی و اجتماعی گام برداشته است.
کد خبر: ۱۰۸۵۶۵۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۸/۱۲
در حالی نهادهای تخصصی محیط زیست با تشکیل وزارت محیط زیست مخالفت می‌کنند که برخی از نمایندگان مجلس از طرفداران پرو پا قرص آن هستند و معتقدند که با تشکیل این وزارتخانه می‌توان متولی محیط زیست را پاسخگو کرد و از سوی دیگر قدرت اجرایی آن را افزایش داد اما آیا این کار مرهمی بر زخم‌های عمیق محیط زیست کشور است؟
کد خبر: ۱۰۸۵۱۹۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۸/۱۰
نیک برانت، عکاس و حامی محیط زیست مجموعه‌ای جهانی از شرح وقایع ناشی از بحران آب و هوا، به ویژه در شرق آفریقا در یک نمایشگاه جدید ثبت و رونمایی کرده است.
کد خبر: ۱۰۸۵۰۵۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۸/۰۹
گزیده خبرهای «تابناک جوان» را اینجا بخوانید.
ما برای شما، در تابناک جوان هر روز گزید‌ه‌ای از آخرین اخبار و مطالب جذاب پیرامون موضوعات کسب و کار، رسانه، فرهنگ و هنر، خانواده، نشاط و سرگرمی، جامعه و ... را تولید و/یا ارائه می‌کنیم. «تابناک جوان» برای انتشار مطالب ارسالی شما نیز آمادگی دارد! روی تیتر‌ها کلیک کنید تا گزارش کامل گزیده خبرهای «تابناک جوان» را بخوانید.
کد خبر: ۱۰۸۴۹۶۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۸/۰۹
