کلیات
کردستان عراق یا اقلیم کردستان یک منطقه کوهستانی و خودمختار در بخش شمالی کشور عراق است. کردستان عراق از شرق با ایران از شمال با ترکیه و از غرب با سوریه هممرز است. پایتخت آن اربیل است. نام اربیل بر اساس قاعده قلب آوایی زبان کردی با تحریف آوایی روبهرو شده و توسط کردها به صورت «ههولیر» تلفظ میشود. واحد پول رایج در منطقه کردستان عراق، دینار عراق است و زبانهای رسمی در این منطقه چند گویش نسبتاً متفاوت از زبان کردی و همچنین زبان عربی است. رئیس اقلیم کردستان عراق مسعود بارزانی است.
مردم
سرشماری رسمی از تعداد جمعیت این منطقه در دست نیست، اما آخرین برآوردهای حکومت محلی جمعیت این منطقه را حدود ۵ میلیون و ۲۰۰ هزار نفر تخمین میزند. در منطقه کردستان عراق علاوه بر کُردها، اقلیتهای آشوری، ترکمن، عرب، کلدانی، ارمنی و ... نیز زندگی میکنند. اکثریت مردم کردستان عراق مسلمان سنیمذهب هستند.
در زمان حکومت بعثیان، آن حکومت تصمیم گرفت منطقهای حائل در مرزهای شمالی خود با ایران ایجاد کند و برای این منظور از سال ۱۹۶۳ تا پایان جنگ ایران و عراق در سال ۱۹۸۸ در حدود چهار هزار روستای کردنشین را در این منطقه ویران کرد. ساکنان این مناطق و بهطور کل حدود ۲۵ درصد از جمعیت کردنشین عراق به اجبار به نقاط دیگر عراق تبعید شدند و در این روند ۳۰۰ هزار کرد جان خود را از دست دادند. کردستان عراق از سال ۱۹۹۱ خودمختار بودهاست.
جغرافیا
کردستان عراق منطقهای کوهستانی است. کوههای منطقه کردستان عراق دارای ارتفاع متوسط حدود ۲۴۰۰ متر است. ارتفاع کوههای این اقلیم در نقاطی به سه هزار تا ۳۳۰۰ متر هم میرسد. تنها بخشهای جنگلی اقلیم کردستان عراق در همین ارتفاعات بلند قرار گرفتهاند.
بلندترین قله در اقلیم ۳۶۱۱ متر بلندا دارد. نام این کوه که در مرز با ایران قرار دارد را چیغیدر (به کردی: کێغی دهر) و گاه هَلگورد ذکر کردهاند. در برخی منابع معنی نام چیغیدر «کوه بیرونی» و در دیگر منابع معنی آن «چادر سیاه» ذکر شدهاست.
رودهای بسیاری از کوههای کردستان عراق سرچشمه گرفته و در این منطقه جریان دارند. رودهای زاب بزرگ و زاب کوچک از شرق به غرب در منطقه جریان دارند. رود دجله نیز که از ترکیه سرچشمه میگیرد با گذر از کردستان عراق وارد مناطق جنوبیتر عراق میشود.
بزرگترین دریاچه کردستان عراق دریاچه دوکان نام دارد. دریاچههای کوچکتری، چون دریاچه دهوک نیز در این منطقه وجود دارند.
بخشهای غربی و جنوبی کردستان عراق چندان کوهستانی نیست و زمینهای آن بیشتر به صورت تپهماهور و دشت است. این منطقه با این وجود نسبت به دیگر بخشهای صاف عراق سرسبزتر است.
کردستان عراق میان نه استان واقع شدهاست؛ که از این میان حکومت اقلیم کردستان بر چهار استان اربیل، سلیمانیه، دهوک و به تازگی استان حلبچه از استان سلیمانیه جدا و مستقل شدهاست و نیز قسمتهایی از استانهای نینوا و دیاله چیرگی دارد. همچنین حکومت کردستان درخواست پیوستن استان کرکوک و بخشهای بزرگتری از استانهای نینوا، دیاله و صلاحالدین و واسط را کردهاست.
آب و هوا
در اقلیم کردستان عراق ماههای تابستان یعنی از ژوئن تا سپتامبر بسیار گرم و خشک هستند. در ماههای ژوئیه و اوت، یعنی داغترین ماهها، میانگین دما ۳۹ تا ۴۳ درجه است و در بسیاری روزها به ۵۰ درجه سانتیگراد هم نزدیک میشود. پاییزها خشک و ملایم است. میانگین دما در ماه اکتبر ۲۴–۲۹ درجه است و در نوامبر کمی خنک میشود. زمستانها ملایم هستند، به جز در کوههای بلند. میانگین دماهای بالای زمستانی ۷ تا ۱۳ درجه سانتیگراد و میانگین دماهای پایین زمستانی ۲–۷ درجه سانتیگراد است.
تاریخچه
نام کردستان از ترکیب دو واژه کرد و پسوند ـستان گرفته شدهاست که به معنی سرزمین کردها است. بنابر قانون اساسی عراق نام این منطقه (به زبان عربی: اقلیم کردستان) است.
با ورود آریاییان به فلات ایران مناطق کردنشین امروزی ایران نیز از همان دورههای آغازین سکنهای آریاییتبار داشت و در حوزه فرهنگ ایرانی قرار گرفت. در آن دوره، اما بخشی از منطقه امروزی کردستان عراق آشورینشین بود و بخشی از امپراتوری آشور را تشکیل میداد.
آشور بانیپال در سال ۶۳۳ پ. م. درگذشت. شاه ایرانی ماد در حمایت از بابل به آشور اعلان جنگ داد. هووخشتره در سال ۶۱۴ پ. م. از کوههای زاگرس گذشت و ضمن تسخیر آبادیهای آشوری سر راه، شهر آشور پایتخت دولت آشور را در محاصره گرفت. پس از سقوط شهر آشور، نبوپلسر پادشاه بابل به دیدار هووخشتره آمد و در آنجا پیمان دوستی مادها و بابل تجدید شد. در سال ۶۱۳ پ. م. شاه آشور در نینوا بود و این شهر نیز در سال ۶۱۲ پ. م. تسخیر شد. نبوپلسر رهبر بابلیها به همکاری با ماد روی آورد. در دورههای بعدی این منطقه بخشی از شاهنشاهیهای هخامنشی، سلوکی، اشکانی و ساسانی گشت.
در زمان ساسانیان منطقه امروزی عراق را ناحیه سورستان یا دل ایرانشهر مینامیدند و طبق تقسیمات کشوری ایران آن زمان، سورستان به دوازده استان و شصت تسو (شهرستان) بخش شده بود. بیشتر بخش خاوری منطقه امروزی کردستان عراق در استان شادپیروز قرار داشت. شمال غربی کردستان عراق استان بالا نام داشت. شهرهای بزرگ آن دوره در این منطقه، اربیل، گرمیان (کرکوکامروزی) و آشب (عمادیه امروزی) بودند.
همه منطقه امروزی کردنشین تا سال ۱۵۱۴ میلادی یکی از ایالات ایران بود. در جنگ چالدران که بین نیروهای شاه اسماعیل اول صفوی و سلطان سلیم اول عثمانی در سال ۱۵۱۴ میلادی انجام گرفت بر اثر شکست ایران، بخشی از این مناطق از ایران جدا شد و نصیب عثمانی شد.
امپراتوری عثمانی سالها، چون ابرنیرویی بر گوشهای از جهان دربرگیرنده سرزمینهای عربی، آسیای صغیر و بالکان، فرمان راندند تا اینکه با پایان جنگ جهانی اول و نابودی امپراتوری عثمانی متصرفات آن: (کردستان عثمانی)، سرزمینهای عربی، آسیای صغیر و بالکان کمکم مستقل گردیدند. قرنها حکومت سلسله اردلان براین مناطق حکومت میکردند. کردستان عثمانی، در نقشه جغرافیای امروزی در سه کشور ترکیه، عراق، و سوریه قرار میگیرد. سه کشور ترکیه، عراق، و سوریه پس از جنگ جهانی اول و فروپاشی عثمانی با توافق انگلستان، در سال ۱۹۲۳ تأسیس شدند.
تشکیل اقلیم کردستان
اقلیم کردستان در سال ۱۹۷۰ و در پی پیمانی میان حکومت وقت عراق و رهبران کرد عراق تشکیل شد.
مبارزه برای تشکیل یک دولت مستقل کردی در شمال عراق از دوران حکومت بریتانیا در عراق آغاز شد و در سال ۱۹۶۱ توسط حزب دموکرات کردستان مصطفی بارزانی از سر گرفته شد. این روند به جنگ کردها با دولت انجامید که در سال ۱۹۷۰ با یک توافقنامه صلح که به کردها خودمختاری اعطا کرد، به پایان رسید.
اما این توافق ناکام ماند و یک درگیری جدید در سال ۱۹۷۴ آغاز شد که به شکست سریع کردها انجامید. سال بعد، با ایجاد اتحادیه میهنی کردستان، در صفوف حزب دموکراتیک کردستان شکاف پدید آمد. در سالهای ۱۹۸۷–۱۹۸۸، زمانی که جنگ ایران و عراق به پایان خود نزدیک میشد، رژیم صدام عملیات خشونتباری علیه کردها آغاز کرد. طی عملیات انفال نزدیک به ۱۸۲ هزار نفر کشته و بیش از ۴۰۰۰ روستا ویران شد
سیاست «عربسازی» صدام حسین هزاران نفر را در کردستان عراق مجبور به ترک خانههای خود و جایگزینی آنها با اعراب کرد. بغداد علیه شهر حلبچه از سلاحهای شیمیایی استفاده کرد و ۵۰۰۰ تن را کشت.
کردستان عراق بعد از جنگ خلیج فارس در سال ۱۹۹۱ عملاً خودگردان شد و قدرتهای غربی به منظور حفاظت از کردها در برابر حملات نیروهای صدام که باعث آواره شدن صدها هزار نفر به کشورهای همسایه، ازجمله ایران، شد، مداخله کردند. کردها در سال ۱۹۹۲ اولین پارلمان خود را انتخاب و یک دولت محلی تأسیس کردند.
فرهنگ
عراق کشوری است با قومیتهای گوناگون و ساکنان آن را عرب ۷۵٪-۸۰٪، کردها ۱۵٪–۲۰٪، ترکمنان، آشوریان و ... حدود ۵٪ تشکیل میدهند. کردها در کردستان عراق در نواحی شمال و شمال شرقی عراق زندگی میکنند و از لحاظ فرهنگی و زبانی و طرز پوشش با عربها متفاوتند. کردها اکثریت بافت اقلیم کردستان را تشکیل میدهند، ترکمنان دومین گروه جمعیتی، و بعدتر گروه، مسیحیان شامل (آشوری، کلدانی، سریانی) از باشندگان کردستان عراق میباشند.
روز عاشورا در کردستان عراق تعطیل رسمی است. اجزای فرهنگ کردستان عراق شباهت زیادی به فرهنگ ایرانی دارد ازجمله خویشاوندی زبانی و آداب و رسوم و جشنهایی مانند جشن ایرانی نوروز که جشن اصلی در منطقه کردستان عراق نیز بهشمار میرود. البته در این منطقه اقوامی مانند ترکمنها آشوریها، ارمنیها، عربها، و مندائیها نیز ساکنند که ویژگیهای جدای فرهنگی خود را نیز دارا میباشند.
زبانها
زبانهای رسمی در این منطقه زبان کردی سورانی، کردی بادینانی، و زبان عربی است. با آن حال اکثر اهالی اقلیم کردستان توانایی تکلم به زبان عربی را نیز دارند. سایر زبانهای رایج در اقلیم کردستان عراق آشوری، ترکمنان، ارمنی، مندایی میباشد. بادینانی که لهجهای از کردی کرمانجی است در مناطق شمالیتر کردستان عراق ازجمله در دهوک رواج دارد و کردی سورانی در مناطق جنوب شرق ازجمله اربیل و سلیمانیه رایج است.
کد خبر: ۷۳۱۵۲۰ تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۰۶/۲۸
کد خبر: ۷۳۱۴۷۱ تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۰۶/۲۸
مروری بر روزنامههای سهشنبه ۲۸ شهریور؛
اظهارات رئیس جمهور در گفت وگوهای رسانهای و دیدار با ایرانیان مقیم آمریکا، متن و حاشیه دادگاه بابک زنجانی و ماجرای اخراج او از دادگاه، زمزمههای خروج اصلاح طلبان از اردوگاه اعتدالگرایان و واکنشها به اظهارات اخیر عارف، دستگیری کودکان کار، تشابههای سودان و کردستان و ماجرای همه پرسی استقلال اقلیم کردستان ، از موضوعاتی است که در روزنامههای امروز، محور گزارشهای تحلیلی و خبری شده است.
کد خبر: ۷۳۱۴۳۸ تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۰۶/۲۸
تقریبا همه بازیگران منطقه ای و بین المللی، مخالفت خود را با برگزاری همه پرسی اقلیم کردستان عراق ـ که قرار است در سوم مهرماه (25 سپتامبر) برگزار شود ـ اعلام کرده اند. در این میان، رویکرد یکی از بازیگرانی که در سالیان اخیر، نقش عمده ای در تحولات خاورمیانه داشته، نیز متناقض و قابل تأمل است؛ بازیگری که ظاهرا یکی از دوستان ایران در منطقه است و انتظار می رود ملاحظات امنیتی و سیاسی ایران را نیز در نظر داشته باشد!
کد خبر: ۷۳۱۳۲۹ تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۰۶/۲۷
کد خبر: ۷۳۱۱۵۶ تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۰۶/۲۷
آخرین تحولات اقلیم کردستان عراق؛
بدون تردید جدی ترین مسأله کنونی خاورمیانه نه داعش، بلکه موضوع همه پرسی اقلیم کردستان عراق و تحولات مرتبط با آن است؛ مسأله ای که به چالش بغرنجی در محیط سیاسی عراق و خاورمیانه تبدیل شده است. هرچه به زمان برگزاری همه پرسی در سوم مهرماه (25سپتامبر) نیز نزدیک می شویم، چالش ها و حتی تهدیدها جدی تر و پیچیده تر می شوند.
کد خبر: ۷۳۱۱۳۹ تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۰۶/۲۷
هشدار دبیر شورای عالی امنیت ملی؛
او با اشاره به وجود توافقات نظامی و امنیتی میان ایران و اقلیم کردستان عراق خاطرنشان کرد: جدایی اقلیم کردستان از خاک عراق به مفهوم پایان یافتن تمام این توافقات خواهد بود و پس از آن ایران در چهارچوب تأمین امنیت مرزهای مشترک در رویکرد خود برای مقابله با حضور و فعالیت ضدانقلاب ایرانی که در مناطقی از کردستان عراق تردد دارند، به صورت جدی تجدید نظر می کند و با شیوه های کاملاً متفاوت نسبت به گذشته رفتار خواهد کرد.
کد خبر: ۷۳۱۰۹۹ تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۰۶/۲۶
آخرین و مهم ترین تحولات خاورمیانه؛
اعلام آغاز عملیات «والفجر ۳» در مرز عراق و سوریه، تنبیه ترکیه توسط آمریکا به دلیل خرید اس 400 از روسیه، سخنان عجیب بارزانی علیه ایران و ترکیه، فراخوان رئیس جمهور عراق برای گفت وگو درباره همه پرسی اقلیم کردستان و تکذیب خبر درگذشت رفعت اسد، از جمله مهم ترین خبرها و رویدادهای خاورمیانه در 24 ساعت گذشته بوده اند. در این میان، اعلام آمادگی العبادی برای حمله نظامی به اقلیم کردستان نیز از جمله مهم ترین خبرهای مهم بوده است.
کد خبر: ۷۳۰۸۲۲ تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۰۶/۲۶
«عرب نیوز» عنوان کرد؛
هشت روز دیگر تا برگزاری همه پرسی استقلال اقلیم کردستان باقی مانده است. به غیر از اسرائیل، تمامی بازیگران منطقه ای و بین المللی مخالفت صریح خود را با این رفراندوم اعلام کرده اند و تلاش ها برای متقاعد کردن مسعود بارزانی جهت تعویق زمان همه پرسی یا لغو آن همچنان ادامه دارد. در این میان، سکوت و در مواقعی اعلام حمایت کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس نیز عجیب و قابل تامل به نظر می رسد.
کد خبر: ۷۳۰۶۹۴ تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۰۶/۲۵
کد خبر: ۷۳۰۴۸۵ تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۰۶/۲۵
آخرین و مهم ترین تحولات خاورمیانه؛
ترکیه با 25 هزار نیرو در راه سوریه، انتشار جزئیات پیشنهاد آمریکا به بارزانی برای تعویق همه پرسی، مذاکرات پشت پرده جان کری با طرف های اروپایی برای حفظ برجام و متن کامل بیانیه پایانی نشست آستانه از جمله مهم ترین خبرها و رویدادهای خاورمیانه در 24 ساعت گذشته بوده اند. در همین راستا، باید به پیشروی های قابل توجه ارتش سوریه در سه جبهه نیز اشاره کرد.
کد خبر: ۷۳۰۴۷۱ تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۰۶/۲۵
آخرین و مهم ترین تحولات خاورمیانه؛
جلسه محرمانه آمریکا در آنکارا با کردهای ترکیه در مورد همه پرسی اقلیم کردستان ، ارائه پیشنهاد جدید قدرت های بزرگ به بارزانی برای تعویق همه پرسی، به تعویق افتادن همه پرسی اقلیم کردستان برای دوسال و دیدار امیر قطر با اردوغان در آنکارا از جمله مهم ترین خبرها و رویدادهای خاورمیانه در 24 ساعت گذشته بوده اند. از سوی دیگر باید با تحریم های جدید آمریکا علیه ایران اشاره کرد.
کد خبر: ۷۳۰۲۸۱ تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۰۶/۲۴
ریاست منطقه کردستان عراق میگوید کشورهای بزرگ، جایگزینهایی برای همهپرسی در این منطقه پیشنهاد کردهاند.
کد خبر: ۷۳۰۲۱۰ تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۰۶/۲۳
آخرین و مهم ترین تحولات خاورمیانه؛
درخواست بارزانی از پارلمان عراق درباره همهپرسی، گزارش سی ان ان از آماده شدن ترامپ برای اقدام خطرناک علیه ایران، فراخوان مجلس اعلا برای مقابله با تجزیه عراق، گام نهایی ارتش سوریه برای آزادسازی کامل استان حمص، تصویب طرح مجلس نمایندگان آمریکا برای ممنوعیت فروش هواپیما به ایران و درخواست آمریکا برای تعویق همهپرسی اقلیم کردستان از جمله مهم ترین خبرها و رویدادهای خاورمیانه در 24 ساعت گذشته بوده اند. خبر مهم دیگر اعلام تسلط ارتش سوریه برا 85 درصد خاک این کشور بوده است.
کد خبر: ۷۳۰۰۲۴ تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۰۶/۲۳
«آری هرسین» رئیس کمیسیون پیشمرگه در پارلمان کردستان عراق، از استقرار نیروهای مسلح آمریکایی در نزدیکی «اربیل» مرکز این منطقه، در آستانه برگزاری همهپرسی جدایی کردستان از عراق خبر داد که به نظر می رسد برای جلوگیری از درگیری میان نیروهای پیشمرگه و ارتش عراق یا حشدالشعبی بوده است.
کد خبر: ۷۲۹۹۵۷ تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۰۶/۲۲
کد خبر: ۷۲۹۸۹۶ تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۰۶/۲۲
بسته خبری «تابناک»؛
رصدخانه «تابناک»، خبرهایی برای مخاطبان آماده میکند که غیررسمی هستند یا اینکه کمتر از اهمیت خود، مورد توجه قرار میگیرند. تیترهایی مانند: پاسخ ترقی به اظهارات انتخاباتی چمران/حمله حمید درخشان به علی کریمی/نامه اعتراضی وکیل احمدینژاد درباره دادستان دیوان محاسبات/توصیه به رئیسجمهور برای انتخاب استاندار اهل سنت/ نگرانی معین از اصلاح طلبان بدلی و... رصدخانه امروز تابناک را تشکیل میدهند.
کد خبر: ۷۲۹۶۴۵ تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۰۶/۲۱
آخرین و مهم ترین تحولات خاورمیانه؛
دستور اسد برای برگزاری انتخابات در دیرالزور، راه ماندن بشار اسد در قدرت از نظر اسرائیل، احزاب تحریم کننده همه پرسی اقلیم کردستان ، جمع آوری امضا در پارلمان عراق علیه همه پرسی استقلال اقلیم کردستان ، پلمپ مدرسه ایرانی در شارجه امارات و بیانیه چهار کشور تحریم کننده دوحه در واکنش به اظهارات وزیرخارجه قطر، از جمله مهم ترین تحولات خاورمیانه در 24 ساعت گذشته بوده اند. از طرف دیگر، باید به خنثی سازی طرح تروریستی داعش در ریاض اشاره کرد.
کد خبر: ۷۲۹۴۳۲ تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۰۶/۲۱
کد خبر: ۷۲۹۲۷۹ تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۰۶/۲۰
نقش رسانه های انگلیسی در حمایت از همه پرسی اقلیم کردستان و تمایلات جدایی طلبانه آن نیز برجسته بود، تا جایی که «بی بی سی» و به ویژه بخش فارسی آن، در دو سال اخیر، همواره در موضعی حمایتی، خبرها مربوط به تمایل مقامات اقلیم برای استقلال اقلیم را پوشش داده و در بسیاری از مواقع، به ویژه در چند ماه اخیر، گزارش ها و مصاحبه های ویژه ای را نیز به این مسئله اختصاص داده اند. طبق بررسی ها، بی بی سی فارسی تاکنون ۱۸ گزارش از همهپرسی کردستان با رویکرد مثبت نوشته که در این گزارش ها، بی بی سی فارسی سعی کرده بی طرفی خود را نیز نشان دهد.
کد خبر: ۷۲۹۲۰۱ تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۰۶/۲۰