در سال‌های ۱۹۳۳ و ۱۹۳۴ با همکاری هیات ایرانی به سرپرستی سیدˈمحمد تقی مصطفویˈو پروفسور ˈارنست هرتسفلدˈ استاد دانشگاه شیکاگو حفاری‌هایی در تخت جمشید پایتخت امپراتوری پارس در دیوار استحکامات شمال غربی تخت جمشید در محل کاخ خزانه صورت گرفت که  در نتیجه این حفاری ها، حدود ۳۰ هزار لوح گلی با متن‌هایی به خط میخی عیلامی به شکل و اندازه‎ مهر‌های نماز در اندازه‎های ۶۸ سانتی‎متری به دست آمد؛ الواحی که از این تعداد حدود ۶ هزار لوح سالم بود.

این آثار مربوط به سرزمین اصلی هخامنشیان یعنی پارس یا فارس امروز و سرزمین جلگه‌ای و پرآب عیلام در دامنه‌های فارس است که در زمان فرمانروایی داریوش هخامنشی حدود ۵۰۰ سال پیش از میلاد نوشته شد و  بخش کوچکی از بایگانی دیوان شاهی در زمان هخامنشیان به شمار می‌رود.

بر اساس روال مقرر در قانون ۱۳۰۹ ایران، حدود ۶ هزار لوح گلی متعلق به دوره هخامنشیان که از سوی موسسه شرق شناسی آمریکا در منطقه پاسارگاد کشف شده بود، میان دولت ایران و این موسسه تقسیم شدند.

اسناد نشان می‌دهند که ایران، الواح هخامنشی را به شکل امانی به دانشگاه شیکاگو سپرده است و اشیا ماهیت انتفاعی ندارند. با این حال، بعضی از اتباع آمریکایی با توسل به قوانین سال‌های ۲۰۰۲ و ۲۰۰۴ آن کشور، اشیای باستانی متعلق به ایران را توقیف و مطالبه می‌کنند.

معاون سازمان میراث فرهنگی محمدحسن طالبیان، هفدهم اردیبهشت ۹۸ با اشاره به تلاش‌های صورت‌گرفته برای بازگشت الواح هخامنشی از آمریکا به ایران گفت: «فرایند ارسال الواح هخامنشی از آمریکا به ایران از مدت‌ها پیش آغاز و حتی مجوز‌های لازم برای ارسال هزار و ۷۸۰ لوح گلی هخامنشی از وزارت خزانه‌داری آمریکا اخذ شده است.»
او افزود: «بعد از صدور مجوز ارسال هزار و ۷۸۰ لوح گلی هخامنشی از سوی وزارت خزانه‌داری آمریکا، اعتراضی درخصوص ارسال تمام الواح هخامنشی موجود در آمریکا، هم به مؤسسه شرق‌شناسی شیکاگو و هم از طریق وکلای ایران در امریکا به مراجع قضایی ارسال شد تا از بهانه‌جویی‌های مختلف جلوگیری شود. اگرچه آن‌ها موظف هستند تا کل الواح را فوری تحویل دهند، اما با توجه به احتمال زمان‌بر بودن صدور مجوز ارسال تمام الواح هخامنشی، مقرر شد مقدمات تحویل هزار و ۷۸۰ لوح هخامنشی به ایران فراهم شود و هم زمان فرایند اخذ مجوز افک برای تمام الواح مذکور توسط مؤسسه شرق‌شناسی از وزارت خزانه‌داری امریکا پیگیری و انجام شود.»
طالبیان ادامه داد: «در این میان راهکار‌های نحوه ارسال و تحویل الواح هخامنشی مورد بررسی قرار گرفت و مؤسسه شرق‌شناسی شیکاگو بهانه‌هایی مانند بیمه و تحریم را مطرح کرد که با توجه به جلساتی که با وزارت خارجه، مرکز حقوقی ریاست‌جمهوری و دستگاه‌های دیگر انجام شد، مقرر شد اول با رایزنی آن‌ها متقاعد شوند که مجوز افک را کامل بگیرند و چنانچه نشد ایران مجدداً شکایت کند؛ اما به‌دلیل احتمال طولانی شدن شکایت بعدی، با رایزنی‌های مختلف، مؤسسه شرق‌شناسی پذیرفت که هم‌زمان با ارسال مرحله اول، اقدام به اخذ مجوز ارسال بقیه الواح کند. ضمن این‌که مقرر شد، موضوع بیمه و ارسال الواح ـ. که به طور قانونی برعهده مؤسسه مذکور است و تحویل آن‌ها به موزه ملی ایران نیز وظیفه آن‌هاست ـ. از سوی مؤسسه شرق‌شناسی شیکاگو انجام شود.»

معاون میراث‌فرهنگی کشور تصریح کرد: «به‌تازگی ایمیلی از سوی موسسه شرق‌شناسی شیکاگو به دستمان رسیده که در این ایمیل مؤسسه شرق‌شناسی آمادگی خود را برای تحویل الواح هخامنشی به ایران در تهران اعلام کرده است.»
او افزود: «در پاسخ به این ایمیل ما نیز با هماهنگی وزارت امور خارجه کشورمان آمادگی خود را برای صدور روادید به شرط پذیرفتن همه مراحل از بیمه تا ارسال اعلام کردیم.»
طالبیان ادامه داد: «ما آماده‌ایم تا برای مؤسسه شرق‌شناسی شیکاگو روادید صادر کنیم و اکنون منتظر پاسخ رسمی آن‌ها هستیم. در رایزنی‌های صورت‌گرفته و در توافق نهایی و بنا بر اعلام مؤسسه شرق‌شناسی شیکاگو، هزار و ۷۸۰ لوح تاریخی در تهران به ایران تحویل و به موزه ملی منتقل خواهد شد.»