کلیات
بروز جهش ارزی در اواخر سال ۱۳۹۶ و افزایش قیمتها در طی سالهای ۱۳۹۷تا ۱۳۹۹، موجب شد تا دولت به منظور حمایت از اقشار ضعیف و متوسط جامعه در تأمین نیازهای اساسی، سیاست تخصیص ارز ترجیحی۴۲۰۰ تومانی را برای واردات کالاهای اساسی به ویژه اقلام غذایی(از قبیل گندم، جو، برنج، گوشت قرمز و سفید، روغن نباتی، تخم مرغ و غیره) در نظر بگیرد.
اهداف اصلی تعیین ارز ترجیحی
هدف اصلی این سیاست کنترل نوسانات بازار داخلی و جلوگیری از افزایش قیمت کالاهای اساسی نسبت به سایر کالاها و جلوگیری از افزایش نرخ تورم کشور وهمچنین جبران رفاه ازدست رفته بخشی از جامعه بود. با این رویکرد دولت سیاست اختصاص ارز با نرخ ترجیحی از مردادماه ۱۳۹۷ را با تعیین ۲۵ قلم کالا به عنوان کالاهای اساسی در نظر گرفت که از همان ابتدا با مخالفت های کارشناسی مراجع متعدد روبرو بود. با این حال این سیاست تا سال ۹۹ هم اجرا شد. هرچند برخی گروه های کالایی مانند گوشت قرمز، کره و برخی حبوبات از فهرست کالاهای مشمول دریافت ارز ترجیحی حذف شدند، اما با وجود هزینه های بالایی که اجرای این سیاست در پی داشت، تخصیص ارز با نرخ ۴۲۰۰ تومان متوقف نشده و سیاستهای حمایتی هدفمندتری جایگزین آن شد. به گونه ای که در لایحه بودجه سال ۱۳۹۹ در حدود ۱۰ و نیم میلیارد دلار ارز برای اختصاص به کالاهای اساسی با نرخ ترجیحی پیش بینی شد.
رابطه ارز ترجیحی با رانت
در گزارش مرکز پژوهش های مجلس آمده است: اختصاص ارز ترجیحی برای واردات کالاهای اساسی با نرخ ۴۲۰۰ تومان به ازای هر دلار، از ابتدای سال ۱۳۹۷ هزینه های بسیاری برای کشور در برداشته است. نرخ ارز دو تا سه برابری سامانه های"سنا" و "نیما" نسبت به نرخ ارز ترجیحی باعث شده است تا دستیابی به ارز ترجیحی و واردات بر اساس این نرخ، سودآوری بسیاری دربرداشته باشد. درآمدهای ارزی دولت از محل صادرات نفت و گاز در هشت ماهه نخست سال، تقریباً در حدود نصف ارز اختصاص داده شده به واردات کالاهای اساسی بوده و همین امر نشان می دهد که بخش قابل توجهی از ذخایر ارزی در دسترس کشور، در خدمت واردات کالاهای اساسی بوده است. تأمین این منابع از یک طرف منجر به افزایش بدهی ریالی دولت به بانک مرکزی است که به دلیل تأمین ارز به نرخ نیما توسط بانک مرکزی و عرضه آن به واردکننده کالاهای اساسی به وجود آمده و از طرف دیگر منجر به افزایش تقاضای واردات کالاهای اساسی می شود.
بنابر این گزارش ، رانت قابل توجه توزیع شده بین واردکنندگان کالاهای اساسی و فساد ایجاد شده در این فرایند، قابل اغماض نیست. درحالی که مصرف همه گروه های کالاهای اساسی در سال ۱۳۹۷ نسبت به سال ۱۳۹۶ کاهش داشته و احتمالاً با افزایش قیمت آنها، در سال های بعد هم این کاهش ادامه داشته باشد، اما واردات کالاهای اساسی روند رو به رشدی دارد. میزان رشد واردات برخی از این کالاها هم تا زمانی که مشمول دریافت ارز ترجیحی می شوند در کنار کاهش واردات آنها پس از خروج از شمول دریافت ارز ترجیحی، شاهد روشنی است که دلالت بر توزیع رانت قابل توجه ناشی از واردات این کالاها با نرخ ارز ترجیحی دارد.
همچنین در گزارش مرکز پژوهش های مجلس آمده است: صدمه وارد شده به تولیدکنندگان داخلی کالاهای اساسی نیز، از دیگر پیامدهای واردات این کالاها با ارز ترجیحی است. هزینه های تحمیل شده به کشور از محل تأمین این نوع ارز برای واردات کالاهای اساسی به حدی است که بازنگری در این سیاست را ضرورتی اجتناب ناپذیر می کند.
هرچند تخصیص ارز ترجیحی به واردات کالاهای اساسی از منظر دیگر موجب افزایش دسترسی دهک های درآمدی پایین جامعه به کالاهای اساسی است و این استدلال می تواند تا حدودی درست و قابل قبول باشد، اما نکته بسیار مهمی که در این استدلال مغفول است، وضعیت درآمدهای ارزی و به طور کلی اقتصاد کشور در شرایط فعلی و به خصوص سال های آتی است.
اقتصاد ایران بین سالهای ۱۳۹۷ تا ۱۳۹۹ با شوک ارزی ناشی از انباشت نقدینگی قبلی در کنار تحریمها مواجه بود که باعث افزایش شدید شاخص قیمت مصرف کننده هم شد. باید در نظر داشت که درآمدهای دولت به شدت محدود شده و کاهش درآمدهای ارزی به همراه عدم رشد تولید ناخالص داخلی، درآمدهای داخلی و خارجی دولت را کاهش داده و در نتیجه بودجه با کسری قابل توجهی روبرو است. لذا این گونه به نظر می رسدکه کسری بودجه اصلی ترین عامل فزاینده «پایه پولی» و درنتیجه تورم در آینده می شود که تأثیر آن بر گروه های آسیب پذیر به مراتب بیشتر از افزایش قیمت کالاهای اساسی است. در اقتصاد تورمی، قیمت دارایی گروه های بالای درآمدی افزایش می یابد و این درحالی است که گروه های پایین روز به روز با افزایش هزینه ها مواجه هستند.
مدیرعامل اتحادیه مرغ تخمگذار کشور گفت: اکنون با توجه به اصلاح نرخ ارز و نظام یارانهای کشور و شروع فصل گرما نهتنها هیچ کمبودی در بازار تخممرغ وجود ندارد، بلکه با مازاد محصول روبرو هستیم.
کد خبر: ۱۱۱۸۴۲۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۲/۲۳
دبیر شورای نگهبان گفت: مسئولان در اجرای اصلاح یارانهها با بررسیهای همه جانبه، به نحوی برنامهریزی کنند که مردم دچار سختی و فشار نشوند.
کد خبر: ۱۱۱۸۲۶۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۲/۲۱
رییس کل اسبق بانک مرکزی گفت: تصمیم در مورد طرح مهم جراحی نحوه تامین، توزیع و قیمت کالاهای اساسی و دارو که پشتیبان معیشت و سلامت مردم است، آن هم در شرایط فعلی کشور، جای آزمون و خطا نیست.
کد خبر: ۱۱۱۸۰۲۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۲/۲۰
رئیس جمهور در پنجمین گفتوگوی تلویزیونی خود با مردم گفت: از همان اول معلوم بود که ارز ترجیحی برای کشور مشکل ایجاد می کند. دولت قبل هم متوجه شده بود، لذا تلاش کرد که این ارز را از کالاهای مختلف حذف کند.
کد خبر: ۱۱۱۷۸۹۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۲/۱۹
در این بین، برخی فعالان سیاسی، که شرایط را برای اظهار عقیده و جلب توجه مناسب دیده اند، سعی میکنند با بیان اظهاراتی به اصطلاح از زبان مردم، مقاصد و اهداف خود را دنبال کنند. در همین راستا، محمود احمدی نژاد که سیاست پرداخت یارانه و اصلاح نظام یارانهای کشور در دولت او شروع شد، لب به انتقاد گشوده و تصمیمات و اجرای آنها را مورد سوال قرار داده است.
کد خبر: ۱۱۱۷۷۹۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۲/۱۹
روز داغ مجلس برای نظارت بر سیاستهای جدید اقتصادی دولت
طی چند وقت گذشته، شاهد تغییر قیمت برخی کالاها مانند ماکارونی و ... به نام حذف ارز ترجیحی بودیم و همین موجب شد که امروز جلسه علنی مجلس شورای اسلامی، شاهد نطقهای تندی از سوی نمایندگان باشد و نمایندگان به نحوه اجرای این قانون نقدهای جدی وارد کردند.
کد خبر: ۱۱۱۷۶۳۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۲/۱۸
معاون اول رئیس جمهور با بیان اینکه ارز ترجیحی نان و دارو حذف نمیشود و دولت مصمم به توزیع عادلانه یارانههاست، از مردم خواست مطلقا نگران ذخایر کالاهای اساسی نباشند.
کد خبر: ۱۱۱۷۴۰۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۲/۱۷
رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس گفت: ابتدا باید رئیس جمهور و تیم هیئت وزیران تصمیم جامعی برای ارز ترجیحی بگیرند آن زمان طبیعتا دستگاه ها آن را اجرا می کنند. هنوز این تصمیم جامع توسط هیئت وزیران گرفته نشده است.
کد خبر: ۱۱۱۵۰۴۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۲/۰۲
نماینده مردم ماکو در مجلس شورای اسلامی گفت: در حال حاضر و علی رغم اینکه اختصاص ارز ترجیحی ادامه دارد، قیمتها افزایش یافته است.
کد خبر: ۱۱۱۴۲۶۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۱/۲۸
مساله به «گران شدن داروها» محدود نمیشود؛ خروج از شمول بیمهها، مصیبت بزرگ دیگری است که در تلفیق با حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی دارو، کالاییسازی درمان را تشدید کرده و کارگران و بازنشستگان را از حقِ بر درمان رایگان محروم ساخته است، محرومیتی که از زمان تصویب قانون الزام تامین اجتماعی سابقه نداشته است.
کد خبر: ۱۱۱۳۶۸۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۱/۲۵
رئیس جمهور گفت: دولت تصمیم گرفته کارهای سخت را با درایت و کمترین عوارض پیگیری و اجرایی کند و ارز ۴۲۰۰ تومانی باید تا حصول اطمینان از اینکه مشکلی پیش نمییاید، ادامه یابد و یا جبران آن را به مردم بپردازیم.
کد خبر: ۱۱۱۳۶۷۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۱/۲۵
رئیس سازمان برنامه و بودجه گفت: هر زمان شرایط و فضای اقتصادی کشور مساعد باشد، میتوان بتدریج حذف ارز ترجیحی را عملیاتی کرد و در حال حاضر برای حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی زمان و تاریخ مشخصی را نمیتوان تعیین کرد.
کد خبر: ۱۱۱۳۶۲۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۱/۲۴
افزایش قیمت دارو در شرایط فعلی طبیعی است و به این دلیل است که ارز ترجیحی این داروها تامین نشده است و برای اینکه این داروها در دسترس مردم باشد با ارز آزاد وارد شده است. در چنین شرایطی مسئولان بین افزایش قیمت دارو و بودن دارو، موجود بودن دارو را ترجیح میدهند.
کد خبر: ۱۱۱۳۶۱۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۱/۲۴
روح الامینی:
رئیس کمیته دارو و غذا کمیسیون بهداشت مجلس با بیان اینکه بحث حذف ارز دارو مطرح نیست بلکه چگونگی اختصاص یارانه دارو مدنظر است، گفت: مجلس تاکید دارد که پرداختی از جیب بیمار کاهش یافته و افزایش نیابد.
کد خبر: ۱۱۱۲۸۸۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۱/۲۰
سخنگوی دولت در نشست خبری:
بهادری جهرمی تاکید کرد: ارز ترجیحی حذف نشده و در حال تخصیص است و تولیدکنندهها و مراکز دریافت ارز مشکلی نخواهند داشت.
کد خبر: ۱۱۱۲۷۷۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۱/۲۰
معاون بازرگانی وزیر جهاد کشاورزی با بیان اینکه حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی ابلاغ نشده است گفت: تغییری در قیمت نهادههای دامی ایجاد نشده است و طبق روال سال گذشته عمل میکنیم.
کد خبر: ۱۱۱۱۲۹۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۱/۰۸
جلال محمودزاده گفت: با حذف ارز ترجیحی ، شاهد اعتراضات گسترده کشاورزان و دامداران خواهیم بود و همین الان ۵ میلیون دامدار کشور معترضند و تعداد زیادی از دامداران صنعتی دام خود را برای کشتار آماده میکنند.
کد خبر: ۱۱۱۰۹۹۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۱/۰۵
عضو هیئت رئیسه مجلس گفت: ما از ابزارهای نظارتی خود استفاده میکنیم و نحوه عملکرد دولت درباره ارز ترجیحی را رصد خواهیم کرد.
کد خبر: ۱۱۱۰۱۶۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۱۲/۲۷
نماینده مردم نطنز، قمصر و بادرود در مجلس شورای اسلامی گفت: حذف ارز ترجیحی از دارو منطقی نیست و با حذف این ارز از دارو موافق نیستم.
کد خبر: ۱۱۰۹۲۱۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۱۲/۲۱
مدیرکل دارو و مواد تحت کنترل سازمان غذا و دارو با اشاره به وضعیت ارز دارو در بودجه سال ۱۴۰۱، درباره نحوه اصلاح قیمت دارو به طوری که پرداخت از جیب مردم افزایش نیابد، توضیح داد.
کد خبر: ۱۱۰۸۲۴۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۱۲/۱۶