کلیات
بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران در تاریخ ۱۸ مرداد ماه ۱۳۳۹ تأسیس شد. برخی از وظایف بانک مرکزی عبارتند از: حفظ ارزش داخلی و خارجی پول ملی کشور، انتشار اسکناس و ضرب سکه‌های فلزی رایج کشور، تنظیم مقررات مربوط به معاملات ارزی و ریالی، نظارت بر صدور و ورود ارز و پول رایج کشور، تنظیم کننده نظام پولی و اعتباری کشور، نظارت بر بانک‌ها و مؤسسات اعتباری و...
رسالت اصلی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران بر آن است که با اجرای سیاست‌های پولی و اعتباری شرایط مساعد برای پیشرفت اقتصادی کشور را فراهم سازد و در اجرای برنامه‌های مختلف اعم از برنامه‌های تثبیت و توسعه اقتصادی پشتیبان دولت باشد.
تاریخچه
نخستین بار اروپاییان در ۱۲۸۱/۱۸۶۴، تأسیس بانک را به وسیله ژان ساوالان فرانسوی، به میرزا محمودخان ناصرالملک پیشنهاد کردند. آنان در ۱۳۰۲/۱۸۸۵، برای یک کاسه شدن کلیه وجوهی که بین ایران و اروپا جریان داشت، تصمیم گرفتند با مشارکت سرمایه‌گذاران فرانسوی و بانک عثمانی، بانک ایران و افغانستان را تشکیل دهند، اما، چون فرانسویان به این سرمایه‌گذاری اطمینان نداشتند، این کار عملی نشد. سرانجام، انگلیسی‌ها موفق شدند که در ایران اولین بانک را تأسیس کنند.
ارکان بانک
براساس فصل سوم قانون پولی و بانکی کشور مصوب سال ۱۳۵۱ و آخرین اصلاحات آن، ارکان بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران بخش هایی، چون مجمع عمومی، شورای پول و اعتبار، هیئت عامل، هیئت نظارت اندوخته اسکناس و هیئت نظار را شامل می‌شود.
ریاست بانک
ریاست بانک مرکزی ایران یکی از حساس‌ترین سمت‌های اقتصادی کشور است که در سال‌های گذشته افراد مختلفی را در این مقام دیده ایم. ابراهیم شیبانی در ۱۳۸۲، طهماسب مظاهری در ۱۳۸۶، محمود بهمنی در سال ۱۳۸۷، ولی اله سیف در ساال ۱۳۹۲ و عبدالناصر همتی در سال ۱۳۹۷ به این سمت منصوب شدند. عبدالناصر همتی اکنون رئیس بانک مرکزی است.
وظایف
براساس فصل دوم قانون پولی و بانکی کشور مصوب ۱۳۵۱ (و آخرین اصلاحات آن به صورت پانویس)، وظایف و اختیارات بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به شرح زیر است:
بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به عنوان تنظیمکننده نظام پولی و اعتباری کشور، موظف به انجام وظایف زیر می باشد:
الف- انتشار اسکناس و سکه‌های فلزی رایج کشور، طبق مقررات این قانون.
ب- نظارت بر بانک‌ها و مؤسسات اعتباری، طبق مقررات این قانون.
ج- تنظیم مقررات مربوط به معاملات ارزی و تعهد یا تضمین پرداخت‌های ارزی با تصویب شورای پول و اعتبار و همچنین نظارت بر معاملات ارزی.
د- نظارت بر معاملات طلا و تنظیم مقررات مربوط به این معاملات با تصویب هیئت وزیران.
ه- نظارت بر صدور و ورود پول رایج ایران و تنظیم مقررات مربوط به آن با تصویب شورای پول و اعتبار (۱).
همچنین بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به عنوان بانکدار دولت، موظف به انجام وظایف زیر است:
الف- نگاهداری حساب‌های وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی و وابسته به دولت و شرکت‌های دولتی و شهرداری‌ها و همچنین مؤسساتی که بیش از نصف سرمایه آن‌ها متعلق به وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی و وابسته به دولت و شرکت‌های دولتی و یا شهرداری‌ها میباشند و انجام تمام عملیات بانکی آن‌ها در داخل و خارج از کشور (۲) و (۳).
ب- فروش و بازپرداخت اصل و بهره انواع اوراق قرضه دولتی و اسناد خزانه به عنوان عامل دولت و واگذاری این عاملیت به افراد و یا مؤسسات دیگر.
ج- نگاهداری تمام ذخائر ارزی و طلای کشور.
د- نگاهداری وجوه ریالی صندوق بینالمللی پول و بانک بینالمللی ترمیم و توسعه و شرکت مالی بینالمللی و مؤسسه بینالمللی توسعه و مؤسسات مشابه یا وابسته به این مؤسسات.
ه- انعقاد موافقتنامه پرداخت در اجرای قرارداد‌های پولی و مالی و بازرگانی و ترانزیتی بین دولت و سایر کشورها.
اختیارات
بر اساس ماده ۱۳ بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران دارای اختیارات زیر است.
۱ -دادن وام و اعتبار به وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی با مجوز قانونی.
۲ - تضمین تعهدات دولت و وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی با مجوز قانونی.
۳ - دادن وام و اعتبار و تضمین وام و اعتبارات اعطایی به شرکت‌های دولتی (۵) و شهرداری‌ها و همچنین به مؤسسات وابسته به دولت و شهرداری‌ها با تأمین کافی.
۴ - تنزیل مجدد برات‌ها و اسناد بازرگانی کوتاه مدت بانک‌ها (۶) و دادن اعتبار به بانک‌ها با تأمین کافی.
۵ - خرید و فروش اسناد خزانه و اوراق قرضه دولتی و اوراق قرضه صادر شده از طرف دولت‌های خارجی یا مؤسسات مالی بینالمللی معتبر.
۶ - خرید و فروش طلا و نقره.
۷ - افتتاح و نگاهداری حساب جاری نزد بانک‌های خارج و یا نگاهداری حساب بانک‌های داخل و خارج نزد خود و انجام تمام عملیات مجاز بانکی دیگر و تحصیل اعتبارات در داخل و خارج به حساب خود و یا به حساب بانک‌های داخل.
رسالت اصلی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران بر آن است که با اجرای سیاست‌های پولی و اعتباری شرایط مساعد برای پیشرفت اقتصادی کشور را فراهم سازد و در اجرای برنامه‌های مختلف اعم از برنامه‌های تثبیت و توسعه اقتصادی پشتیبان دولت باشد.
در این راه حفظ ثبات ارزش پول و تعادل موازنه پرداخت‌ها به همراه رشد مدوام اقتصادی از طریق اجرای سیاست‌های پولی از اهداف مهم آن به شمار میرود.
سیاست پولی بعد از انقلاب
مهم‌ترین ابزار‌های سیاست پولی که در دوره بعد از انقلاب اسلامی مورد استفاده قرار گرفته‌اند عبارت اند از:
نرخ‌های ذخیره قانونی که ابزار مؤثری بوده، اما انعطاف‌پذیری بالایی ندارد.
عملیات بازار باز که از سال ۱۳۷۹ از طریق اوراق مشارکت بانک مرکزی مورد استفاده قرار گرفته‌است.
تعیین نرخ سود سپرد ه‌ها و وام دهی توسط دولت و مجلس که تأکید بیشتر بر نرخ وام دهی بانک‌ها بوده‌است.
سیاست تعیین سقف اعتباری؛ هرچند که این سیاست در طول برنامه سوم کنار گذاشته شد، اما در برنامه چهارم به شدت مورد توجه دولت بوده‌است.
سپرده ویژه بانک‌ها نزد بانک مرکزی که به دلیل نامناسب بودن نرخ بازدهی آن مؤثر نبوده‌است.
تعیین نرخ ارز توسط بانک مرکزی.
نشان بانک مرکزی
نشان یا آرم، هویت یک سازمان را نشان مى دهد و براى اینکه مخاطبان بتوانند سازمان و جایگاه آن را به راحتى تشخیص دهند از نشان استفاده مى شود. نشان هر سازمانى براى اینکه با دیگر سازمان‌ها متفاوت باشد داراى ویژگى هاى منحصر به فرد است و از قواعد و روش هاى خاصى تبعیت مى کند. کتابچه نشان بانک مرکزى با هدف رعایت ویژگى هاى مختلف نشان این بانک منتشر مى شود تا با استفاده از قواعد این کتاب، استفاده سلیقه اى از عناصر نشان به حداقل رسد و یک شکلى آن رعایت شود.
در مورد بانک مرکزی در ویکی تابناک بیشتر بخوانید
سه هزار و سیصد و شصتمین بسته ویژه خبری «تابناک»
در بسته خبری امروز «تابناک» تیتر‌هایی مانند: علیرضا بهشتی شیرازی، فعال سیاسی آزاد شد /محسن یگانه: ممنوع‌الکاری من صحت ندارد/ سرلشکر سلامی: سپاه می‌داند چگونه زیر دید دشمن، قدرت بسازد / معاون پارلمانی آموزش و پرورش: حذف حجاب در مدارس ابتدایی دخترانه در حد پیشنهاد است و... را می‌خوانید.
کد خبر: ۱۱۷۶۲۲۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۳/۰۱
هشتاد و ششمین جلسه شورای عالی هماهنگی اقتصادی با حضور سران قوا و به ریاست رئیس جمهور تشکیل شد.
کد خبر: ۱۱۷۶۰۱۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۲/۳۱
رئیس کل بانک مرکزی در جمع اقتصاددانان؛
رئیس شورای پول و اعتبار یکی از دلایل تشدید ناترازی بانک‌ها را تمرکز حساب‌های شرکت‌های دولتی در بانک مرکزی عنوان کرد و گفت: در حال حاضر حدود ۲۸۰ همت ناشی از تمرکز حساب‌های شرکت‌های دولتی در بانک مرکزی تجمیع شده که این امر موجب کاهش گردش پول در بانک‌ها شده است.
کد خبر: ۱۱۷۵۵۷۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۲/۲۷
رئیس گروه تسهیلات قرض الحسنه اداره اعتبارات بانک مرکزی با اعلام جزئیات پرداخت تسهیلات ازدواج و فرزند آوری اعلام کرد: سامانه ثبت نام متقاضیان این تسهیلات پایدار است و مشکلی برای ثبت نام متقاضیان وجود ندارد.
کد خبر: ۱۱۷۵۲۶۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۲/۲۴
رئیس‌کل بانک مرکزی گفت: از این به بعد بانک مرکزی ارز را به طور مستقیم از صادرکننده‌ها خریداری کرده و به وارد کننده‌ها خواهد فروخت تا هم هزینه‌ها کمتر شده و هم، زمان تامین ارز کوتاه‌تر شود.
کد خبر: ۱۱۷۵۰۶۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۲/۲۳
رئیس‌کل بانک مرکزی گفت: تقویت ریال باید اولویت سیاست گذار باشد تا مردم نگران ارزش پول خود نباشد.
کد خبر: ۱۱۷۴۹۳۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۲/۲۲
پای دلار پشت خطی به بهارستان هم باز شد
رئیس کل بانک مرکزی در پاسخ به اینکه چرا واحد تولیدی باید ارز خود را به بانک مرکزی بفروشد، گفت: از واحد‌های تولیدی بپرسید کدام یک از نیاز‌های تولید را با ارز بازار آزاد تامین می‌کنید که ارز حاصل از فروش را می‌خواهید با نرخ آزاد در بازار به فروش برسانید؟
کد خبر: ۱۱۷۴۵۲۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۲/۱۹
رئیس جمهور با اشاره به گسترش برنامه‌ریزی کشورها برای کاهش و حذف تبادلات دلاری از چرخه معاملات‌‌شان، به بانک مرکزی مأموریت داد با همکاری دستگاه‌های مرتبط، زمینه‌های انجام معاملات تجاری بر اساس واحد پولی ایران و کشورهای هدف را فراهم کند.
کد خبر: ۱۱۷۴۳۴۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۲/۱۸
بر اساس دستورالعمل جدید بانک مرکزی جزئیات کارمزدهای خرید کارتی در سال جدید اعلام شد. دارندگان دستگاه‌های کارت‌خوان از این پس بر اساس جزئیات اعلام شده کارمزد پرداخت خواهند کرد.
کد خبر: ۱۱۷۴۳۴۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۲/۱۸
تورم به خدمات بانکی رسید
بانک مرکزی با توجه به تغییر سطح عمومی قیمت ها و شرایط کلان اقتصادی کشور، انواع و بالاترین میزان کارمزد خدمات بانکی ریالی و الکترونیکی را پس از سه سال از ابلاغ آخرین بخشنامه در این باره، به روزرسانی و تعدیل کرد.
کد خبر: ۱۱۷۴۲۶۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۲/۱۷
طبق اعلام بانک مرکزی ، تمام تعهدات این بانک در خصوص اوراق سلف سکه مرکزی به صورت فیزیکی و از طریق شعب منتخب بانک ملی ایران تسویه می شود.
کد خبر: ۱۱۷۴۱۳۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۲/۱۶
سال گذشته بود که دیوان عالی کشور اعلام کرد، درخواست اعاده دادرسی ولی الله سیف، احمد عراقچی و سایر متهمان پرونده بانک مرکزی ـ که به اتهام برخی تخلفات مجرم و مقصر شناخته شده بودند ـ در شعبه اول دیوان عالی کشور پذیرفته و پرونده جهت بررسی مجدد به شعبه هم‌عرض ارجاع شده است. پس از ارجاع این پرونده به شعبه هم عرض، محتویات آن دوباره در هفت نوبت جلسه رسیدگی دادگاه، مورد بررسی قرار گرفت.
کد خبر: ۱۱۷۴۰۸۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۲/۱۶
نرخ بهره بین بانکی بر اساس آمار بانک مرکزی در هفته منتهی به چهارشنبه ۱۳ اردیبهشت به ۲۳.۵۵ درصد رسید.
کد خبر: ۱۱۷۴۰۸۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۲/۱۶
رای دادگاه ولی‌الله سیف و احمد عراقچی، مدیران بانک مرکزی در خصوص مدیریت بازار ارز در سال ۹۶صادر شد.
کد خبر: ۱۱۷۴۰۵۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۲/۱۶
در راستای اجرای ماده (۱۰) "قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت" سامانه تسهیلات قرض الحسنه فرزند راه اندازی و همچنین حسب جزء (۲) بند (الف) تبصره (۱۶) قانون بودجه سال ۱۴۰۲ بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی از محل منابع پس انداز و جاری قرض الحسنه شبکه بانکی حسب دستور العمل ذیل اقدام می‌نمایند.
کد خبر: ۱۱۷۳۷۲۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۲/۱۳
رئیس سازمان توسعه تجارت گفت: بانک مرکزی مجوز واردات با رمزارز‌ها را صادر کرده است و منتظر تایید نهایی وزارت اقتصاد هستیم.
کد خبر: ۱۱۷۳۳۷۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۲/۱۱
بانک روسیه نرخ بهره اصلی را بدون تغییر در ۷.۵۰ درصد باقی گذاشت.
کد خبر: ۱۱۷۳۱۸۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۲/۰۹
با دستور رئیس‌کل بانک مرکزی از امروز تخصیص ارز به شرکت‌های واردکننده ای که قبل از مرحله تخصیص ارز، نسبت به خرید ارز از بازار آزاد اقدام می کنند، ممنوع است.
کد خبر: ۱۱۷۳۱۵۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۲/۰۹
تابناک اقتصادی بررسی کرد؛
افزایش سهم پول از کل نقدینگی به این معناست که مردم نقدینگی کمتری را در سپرده‌های سودده خود نگه می‌دارند و بیشتر از آن برای معامله کردن استفاده می‌کنند.
کد خبر: ۱۱۷۳۱۲۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۲/۰۹
بر اساس جدیدترین آمارهای اقتصادی منتشر شده از سوی بانک مرکزی متوسط نرخ دلار در بهمن ماه سال گذشته در بازار غیر رسمی کمتر از ۴۵ هزار تومان بوده است.
کد خبر: ۱۱۷۲۹۰۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۲/۰۷
