تحریم بیشتر ایران، معافیت همکاری‌های هسته‌ای یا تحریم روسیه و چین؟!

تحریریه تابناک جهان؛ چند روز دیگر معافیت نود روزه آمریکا برای شرکت‌هایی روسی، چینی و اروپایی که در بخش هسته‌ای با ایران همکاری دارند به پایان می‌رسد و دولت ترامپ باید در این باره تصمیم بگیرد؛ تصمیمی که تبعات متفاوتی دارد؛ در دو موعدی که آمریکا معافیت برای همکاری هسته‌ای با ایران صادر و در مقابل، تحریم‌های بیشتری علیه اشخاص و نهاد‌های ایرانی، اعمال کرده است.

بنابراین در ماه جولای که آمریکا، معافیت از تحریم‌های خود را برای شرکت‌هایی که در بخش هسته‌ای ایران فعالیت دارند صادر کرد ـ در مقابل ـ محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران را در فهرست تحریم‌های خود قرار دارد. در اکتبر دولت آمریکا مجددا معافیت نود روزه‌ای برای همکاری این شرکت‌ها با ایران صادر، ولی مجددا در مقابل این معافیت، تحریم‌های بیشتری علیه بخش‌های عمرانی ایران اعمال کرد؛ با پایان آخرین معافیت نود روزه در چند روز دیگر، دولت آمریکا مجددا باید در این باره تصمیم گیری کند.

اگر بر اساس رویه موجود در شش ماه گذشته، اقدام آمریکا را پیش بینی کنیم، احتمال دارد باز هم معافیت نود روزه‌ای برای این همکاری‌ها صادر و در مقابل تحریم‌های جدید و بیشتری علیه ایران اعمال شود. به نظر می‌رسد تحریم‌های جدیدی که در دو روز گذشته در سوم بهمن از سوی آمریکا علیه ایران اعلام و اعمال شد، مقدمه‌ای باشد برای تمدید یک معافیت نود روزه دیگر.

بر این اساس، وزارت خزانه‌داری آمریکا پنج‌شنبه، سوم بهمن‌ماه اعلام کرد که شش شرکت چینی، هنگ‌کنگی و اماراتی را به اتهام نقض همین تحریم‌ها در لیست سیاه قرار داده است. آمریکا در اعلامیه روز پنج‌شنبه، سوم بهمن‌ماه خود، همچنین به تحریم فلزات ایران اشاره کرد. صادرات معادن و فلزات نیز سهمی حدود ۱۵ درصدی در کل صادرات غیرنفتی ایران دارد و نکته مهم‌تر اینکه، بخش فولاد ایران نیز مانند پتروشیمی طی دو دهه گذشته به سرعت رشد کرده، اما بعد از تحریم‌ها، سرعت رشد آن متوقف شده است.

با وجود این، این امکان هم وجود دارد که دولت آمریکا، در این برهه، بخواهد مشروعیت بین المللی برنامه صلح آمیز هسته‌ای ایران را زیر سؤال ببرد و با عدم اعطای معافیت، شرکت‌های اروپایی، چینی و روسی که با ایران در این بخش همکاری دارند ـ در صورت استمرار فعالیت هایشان ـ مشمول تحریم‌ها گرداند. این نکته از آنجا اهمیت دارد که در طرح کلانی که آمریکایی‌ها برای مذاکرات جدید با ایران مطرح می‌کنند، غنی سازی اورانیوم در خاک ایران وجود ندارد و بعید نیست برای حرکت در این مسیر، از عدم مشروعیت بین المللی برنامه صلح آمیز هسته‌ای ایران شروع کنند. هرچند بار‌ها تاکید شده، حق غنی سازی اورانیوم در ایران، موضوعی نیست که توسط کسی به ایران داده شده باشد یا کسی بتواند آن را از ایران سلب کند، اما قبول بین المللی برنامه مسالمت آمیز هسته‌ای ایران از سوی جامعه ببین المللی، راه را بر همکاری‌های بین المللی در این مسیر باز خواهد کرد؛ موضوعی که در چارچوب برجام انجام پذیرفت و علیرغم خروج ترامپ از توافق هسته‌ای همچنان ادامه دارد.

به هر حال، در صورتی که دولت آمریکا به سمت انجام چنین اقدامی برود و شرکت‌هایی به ویژه روسی و چینی، همکاری هسته‌ای خود را با ایران خاتمه دهند، بدین معنا خواهد بود که هرچند نه به صورت خود خواسته، اما به صورت عملی، آنان به کمپین فشار حداکثری به ایران برای انجام مذاکراتی تازه پیوسته اند، به ویژه آنکه اروپایی‌ها در هفته‌های گذشته خواستار این شده اند که پس از ایران، آنان نیز مکانیسم حل اختلاف در برجام را فعال کنند. موضوعی که البته اخیرا اعلام شده به تعویق افتاده است. باید تا چند روز دیگر منتظر ماند که اقدام دولت آمریکا در این مقطع چه خواهد بود و آنان کدام مسیر را انتخاب می‌کنند و در صورت انتخاب گزینه دوم، کشور‌هایی که اکنون با ایران همکاری هسته‌ای دارند، چه واکنشی از خود نشان می‌دهند؟!

 

همچنین باید خاطرنشان کرد یکی از دلایلی که همواره دولت آمریکا معافیت همکاری هسته‌ای با ایران را تمدید کرده، این ادعاست که آنان معتقدند از طریق کشور‌های ثالثی که با ایران همکاری هسته‌ای دارند، می‌تواند نظارت مطلوبی بر برنامه هسته‌ای ایران داشته باشند.