سناریوهای جدید آمریکا برای مواجهه با ایران

غروب پنجشنبه به وقت تهران، مایک پنس، معاون ترامپ هم این معنا را به شکل دیگری مطرح و اعلام کرد که به زودی دونالد ترامپ از کشور‌های اروپایی خواهد خواست که از توافق هسته‌ای با ایران کنار بکشند؛ هرچند تا کنون نخست وزیر بریتانیا و یک مقام آگاه در وزارت خارجه روسیه، به مخالفت با خواسته دونالد ترامپ برای خروج از برجام برخاسته اند، نکته اینجاست که ترامپ تا کنون بار‌ها از سایر اعضای برجام خواسته بود از برجام کنار بکشند و آنان این کار را انجام نداده بودند، اکنون چه اتفاقی افتاده که هم خودش در کنفرانس خبری این درخواست را مطرح و هم معاونش اعلام می‌کند که در روز‌های آینده این درخواست را رسما از کشور‌های باقی مانده عضو برجام خواهد کرد.

به گزارش «تابناک»؛ یک سناریوی محتمل این که ـ ناشی از کاهش تعهدات برجامی ایران در گام پنجم ـ سه کشور اروپایی که پیشتر اعلام شده بود شاید از مکانیسم حل اختلاف موجود در برجام استفاده کنند، به رئیس جمهور آمریکا اعلام کرده باشند از این مکانیسم استفاده خواهند کرد و در صورت عدم بازگشت ایران به تعهدات پیشین، موضوع برجام را به شورای امنیت ملی متحد خواهند کشاند. چه بسا ممکن است که اروپایی‌ها به دونالد ترامپ گفته باشند آنان در قبال حمایت از ترور سردار سلیمانی، همچنین محکومیت حمله موشکی ایران به پایگاه نظامی آمریکا در عراق به صورت انفرادی و جمعی در قالب ناتو و به کار انداختن مکانیسم حل اختلاف برجام، کاهش تنش و عدم ایجاد یک رویارویی نظامی با ایران را که همه منطقه را دربرمی گرفت، تقاضا کرده باشند؛ موضوعی که البته موارد اول و دومش تا کنون محقق شده و بحث مواجهه اروپایی‌ها با کاهش تعهدات هسته‌ای ایران باقی مانده است. در چنین سناریویی یعنی استفاده از راه‌های حل اختلاف در برجام و در نهایت انحلال برجام، طبیعتا اروپایی‌ها باید زمینه توافق جایگزین و نوینی را با ایران یافته باشند که در آن رضایت دونالد ترامپ هم حاصل شده باشد.

نکته‌ای که این سناریو را غیر محتمل می‌کند این است که هرچند شاید اروپا درصدد نشان دادن واکنشی به اقدامات ایران برای راضی کردن آمریکایی‌ها باشد، تا بدان حد که اصل برجام از بین برود، بعید است پیش بروند، چون از یک سو برجام سرمایه‌ای حیثیتی دیپلماتیک برای آنان است و از سوی دیگر رسیدن به توافق جدیدی با ایران را بعید می‌دانند، چون در هر توافق جدید ایران هم خواسته‌های جدیدی را مطرح خواهد کرد و در نهایت اینکه آنان نمی‌توانند خواسته‌های ترامپ از توافق جدید را دقیق تخمین بزنند؛ بنابراین، سناریوی تلاش برای انحلال برجام و ایجاد یک توافق کاملا جدید، بعید به نظر می‌رسد.

سناریوی دیگر این است که اروپا اعلام کند مکانیسم حل اختلاف در برجام را فعال می‌کند، ولی نه به قصد ارجاع نهایی مساله به شورای امنیت، بلکه برای احیای فرایندی تازه از مذاکرات بین ایران و آمریکا در قالب ۱+۵. بدین ترتیب که اروپایی‌ها ضمن راه اندازی مکانیسم حل اختلاف در برجام، می‌کوشد که در کمیسیون‌های حل اختلاف برجام، از آمریکا برای بازگشت در قالب ۱+۵ دعوت به عمل آورد تا تعهدات طرفین را متوازن کنند به نحوی که خواسته ترامپ مبنی بر اینکه اطمینان پیدا کند که ایران بمب هسته‌ای نمی‌سازد با طولانی کردن برخی محدودیت‌ها محقق شود و ایران هم از منافع اقتصادی برجام بلکه بیشتر از آن منتفع شود. این سناریو با این مقدمات که ایران گفته، دنبال توافق جدیدی نیست و صرفا در قالب ۱+۵ با آمریکا مذاکره می‌کند و همچنین با توجه به اینکه در آخرین سخنرانی ترامپ، ممانعت از ساخت سلاح هسته‌ای و همچنین مذاکره بدون پیش شرط از سوی آنان در نامه شان به دبیر کل سازمان ملل، تاکید شده، محتمل‌تر به نظر می‌رسد.

نکته مهم این که توقف برجام در چنین مرحله‌ای و حتی با کاهش بیشتر تعهدات ایران و تنش آفرینی‌های منطقه‌ای آمریکا قطعا به نفع اروپا نیست. ایران هم با وجود ابهاماتی که در گام پنجم کاهش تعهدات برداشته و همچنین عدم برخورداری از منافع اقتصادی، اوضاع کنونی را مطلوب نمی‌داند و آمریکا و به ویژه دونالد ترامپ هم توافق جدیدی که به نام او باشد، به زعم او دسترسی ایران به سلاح هسته‌ای را ممنوع و همچنین میراث بهتری از اوباما را القا کند که به دست آورده است، از توقف در چنین مرحله‌ای راضی نیست و او هم به حرکتی تازه نیاز دارد. تحلیل مواجهه آینده ایران و آمریکا در بعد سیاسی در قالب این سناریو‌ها و یا سناریو‌های دیگری که به آن اشاره نشده، حکایت از این دارد که در روز‌ها و هفته‌های آینده، تحرکاتی به ویژه توسط اروپایی‌ها مشاهده خواهد شد و در این باره لازم است، سناریو‌های مختلف از جانب طرف ایرانی به دقت بررسی شود.