آیا عبور صادرات ایران از ۴۰ میلیارد دلار رکوردشکنی است؟

شقاقی شهری در گفت‌وگو با خبرنگار تابناک اقتصادی در مورد پیش بینی صندوق بین المللی پول در زمینه رکوردشکنی صادرات غیرنفتی ایران در سال جاری و عبور آن از حجم ۴۰ میلیارد دلار گفت: البته همان گونه که در ابتدا بیان کردم با استناد به آمار گمرک، سال گذشته حجم صادرات غیرنفتی ایران ۴۴ میلیارد دلار گزارش شده بود؛ بنابراین این پیش بینی صندوق بین المللی پول رقم عجیبی نخواهد بود و رکوردشکنی محسوب نمی‌شود.

به گزارش تابناک اقتصادی، آمار‌های منتشره در گمرک نشان می‌دهد که میزان صادرات قطعی کالا‌های غیرنفتی کشور (به استثنای نفت خام، نفت کوره و نفت سفید و همچنین بدون صادرات از محل تجارت چمدانی) توسط صادرکنندگان در شش ماهه نخست سال جاری، بالغ بر ۷۰۰۰۹ هزار تن و به ارزش ۲۰ میلیارد و ۹۴۸ میلیون دلار بوده که این میزان صادرات به لحاظ ارزشی در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته، کاهشی ۱۰.۵ درصدی را نشان می‌دهد.

این کاهش ارزش صادرات کالا‌های غیرنفتی در شش ماهه نخست سال جاری در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته در حالی است که صندوق بین المللی پول در جدیدترین پیش بینی خود از اقتصاد ایران اعلام کرد که صادرات غیرنفتی ایران در سال جاری میلادی به رقم بی‌سابقه بیش از ۴۰ میلیارد دلار خواهد رسید.

با توجه به این گزارش ها، حالا پرسش این است که دلیل کاهش ارزش صادرات غیرنفتی در شش ماهه نخست سال جاری چه بوده و آیا ثبات نرخ ارز در این کاهش ارزش صادرات غیرنفتی موثر بوده است؟ تا چه اندازه پیش بینی صندوق بین المللی پول در مورد صادرات غیرنفتی ایران در سال جاری می‌تواند به واقعیت نزدیک باشد؟

وحید شقاقی شهری، عضو هیأت علمی دانشگاه خوارزمی و کارشناس مسائل اقتصادی در پاسخ به این پرسش‌ها به خبرنگار تابناک اقتصادی گفت: سال گذشته، ایران حدود ۴۴ میلیارد دلار صادرات غیرنفتی و ۴۲ میلیارد دلار واردات داشت که بر همین اساس تراز بازرگانی غیرنفتی کشور حدود مثبت ۲ میلیارد دلار شد.

وی با اشاره به کاهش ۱۰ درصدی ارزش صادرات کالا‌های غیرنفتی در شش ماهه نخست سال جاری در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته، افزود: صادرات غیرنفتی به چند عامل بستگی دارد.

اولین عامل که عاملی مهم در بحث تولید و صادرات محسوب می‌شود، تأمین مواد اولیه، قطعات، تجهیزات و مواد واسطه است. طبیعتاً تامین این موارد در شرایط تحریمی کار دشواری است و همین سختی تأمین، تولید و متعاقب آن صادرات را با مشکل مواجه می‌کند. به عنوان مثال در صنعت خودروسازی تامین قطعات جهت تولید بسیار بااهمیت است.

دومین عامل، موضوع تحریم‌های بانکی و جابجایی پول است. وقتی تولیدکننده و صادرکننده با مشکلاتی در جابجایی پول مواجه باشد طبیعتاً این موضوع نیز می‌تواند روی صادرات تاثیرگذار باشد. سومین عامل، نرخ ارز است که می‌تواند در موضوع افزایش یا کاهش صادرات غیرنفتی مؤثر باشد.

شقاقی شهری افزود: هر چقدر نرخ ارز افزایش یابد صادرکننده به صادرات بیشتر ترغیب می‌شود و برعکس هر چقدر نرخ ارز کاهش یابد صادرات توجیه کمتری خواهد داشت. با توجه به اینکه در ماه‌های اخیر نرخ دلار کاهش یافته و به کانال ۱۱ هزار تومان وارد شده و مدتی است در این کانال ثابت مانده، طبیعتاً تحریک و ترغیب صادرکننده به صادرات کمتر شده و صادرات نیز متعاقب آن کاهش یافته است.

عضو هیأت علمی دانشگاه خوارزمی ادامه داد: البته اشاره به این نکته نیز ضروری است که در کشور‌های هدف صادراتی، دارای رقبایی برای صادرات برخی کالا‌ها هستیم و به اصطلاح بازار‌های مشترکی داریم و این موضوع رقبا و فعالیت آن‌ها نیز می‌تواند بر صادرات کالا تأثیرگذار باشد.

به عنوان مثال می‌توان به صادرات پتروشیمی اشاره کرد که یک بخش بزرگی از صادرات ایران را به خود اختصاص داده و حدود ۳۰ درصد صادرات غیرنفتی مربوط به موضوع پتروشیمی است. در زمینه صادرات پتروشیمی، صادرکنندگان ایرانی دارای رقبایی هستند که از آن جمله می‌توان به آرامکوی عربستان اشاره کرد که در حوزه پتروشیمی فعال است. هنگامی که ایران با موضوع تحریم‌ها مواجه شد، رقبا به سمت کسب سهم ایران در بازار‌های مشترک خیز برداشتند که همین عامل بر روی میزان صادرات ایران تأثیرگذار بود.

شقاقی شهری با اشاره به این که سه عامل فوق جزو عوامل کوتاه مدت تأثیرگذار بر صادرات ایران بودند، گفت: اگر بخواهیم در مورد عوامل بلندمدت تأثیرگذار بر صادرات صحبت کنیم باید بگویم هنگامی که کشوری قصد دارد کالایی را صادر کند نیازمند توسعه بخش صنعت، معدن و تولید کالا‌های غیرنفتی می‌باشد. چون ایران دارای استراتژی بلندمدت در حوزه توسعه صنعت، معدن و تولید نیست و اصلاً در کلان اقتصادی این استراتژی تعریف نشده است، لذا استراتژی صادراتی نیز در کشور ما تعریف نشده باقی مانده است.

این کارشناس مسائل اقتصادی در مورد پیش بینی صندوق بین المللی پول در زمینه رکوردشکنی صادرات غیرنفتی ایران در سال جاری و عبور آن از حجم ۴۰ میلیارد دلار گفت: البته همان گونه که در ابتدا بیان کردم با استناد به آمار گمرک، سال گذشته حجم صادرات غیرنفتی ایران ۴۴ میلیارد دلار گزارش شده بود؛ بنابراین، این پیش بینی صندوق بین المللی پول رقم عجیبی نخواهد بود و رکوردشکنی محسوب نمی‌شود.