آیا ترکیه واقعا در پی بمب اتمی است؟

از قبل هم مشخص بود که ماه سپتامبر ماهی "پر سروصدا" برای ترکیه باشد. علاوه بر مسائل مربوط به احزاب، سه مساله اساسی- اوضاع در ادلب، منطقه امن پیشنهادی در شمال شرقی سوریه و بحران آوارگان و پناهجویان - به طور مداوم جزء اصلی دستورکار‌های سیاست داخلی و خارجی ترکیه است.

به گزارش «آزادی»، در روز‌های اخیر سخنان رئیس جمهور ترکیه، رجب طیب اردوغان، پیچیدگی جدیدی به این ترکیب افزوده است. وی از یک سو، زمینه را برای سخنرانی آینده خود در مجمع عمومی سازمان ملل متحد فراهم می‌کند که پیام‌هایی را برای رهبران مشخص جهان ارسال کند. در همین حال، اردوغان نقشه راه جدید خود را برای سیاست حزبی رونمایی می‌کند. دو موضوع اصلی، یعنی جنبش‌های سیاسی در حال ظهور و بحث منطقه امن/ پناهندگان، اکنون مدتی است که پاربرجا هستند. موضوع سوم، یعنی قصد ترکیه برای دستیابی به کلاهک‌های هسته ای، مساله‌ای جدید است.

رئیس جمهور ترکیه چند وقتی است که به متحدان پیشین خود، احمد داووداوغلو، عبدالله گول و علی باباکان برای ایجاد جنبش‌های سیاسی جدید هشدار میدهد. اردوغان بار‌ها اظهار داشته که کسانی که "از قطار پیاده شده اند" تا دست به "تقسیم امت" و "تحریک ناآرامی" بزنند، "تجربه‌ای جز نا امیدی نخواهند داشت". اظهارات محکم وی حاکی از آن است که رئیس جمهور ترکیه قصد دارد با سیاستمداران پیشین حزب عدالت و توسعه (AK) که هدف آن‌ها سست کردن پایگاه اردوغان است، به شکلی آشکار و محکم مقابله کند.

سیاست ذاتاً خشن است. اختلاف عقاید و منافع واگرا، حتی اگر از ذکر اقدامات عینی و فاحش علیه منافع یکدیگر سخنی نگوییم، جایی برای "رفتار آقامنشانه" یا "برادری" باقی نمی‌گذارد. بنابراین، غیر منطقی است که انتظار داشته باشیم رئیس جمهور ترکیه با بی اعتنایی و بی سر و صدا از کنار مساله جدایی سیاستمدارانی که مشاغل خود را مدیون رهبری اردوغان و موفقیت حزب AK هستند، عبور کند.

رویارویی آینده قطعا در بر دارنده عبارات و سخنانی تند و گزنده خواهد بود. با این وجود، این تاکتیک‌ها و احساسات طرفین است که محتوای واقعی آن را تعیین می‌کند. تاکنون اردوغان تمرکزخود را معطوف به نهضت و خیریت حزب کرده است. علیرغم ابراز ناامیدی، به دلایل شخصی یا از سر احساسات در تعقیب همکاران سابق خود نرفته است.

برکناری داود اوغلو و هواداران وی از حزب AK در واقع به منظور جلوگیری از سوءاستفاده وی از سازمان حزب به عنوان سکوی پرتاب بود، زیرا نخست وزیر پیشین در حال آمادگی برای تشکیل حزب خود است. به عبارت دیگر، اردوغان دست به اقدامی پیشگیرانه برای جلوگیری از "خروج محترمانه" داود اوغلو از حزب زده است.

رئیس جمهور ترکیه از اقدامات ناشایست دولت‌های غربی در مورد منطقه امن پیشنهادی در شمال شرقی سوریه و بحران پناهندگان ناراضی است. دولت او قصد دارد با به اشتراک گذاشتن بار این مسائل با دیگران، فشار بر روی دوش ترکیه را کاهش دهد. پیام اردوغان به ایالات متحده کاملاً واضح است: "ما باید تا هفته آخر ماه سپتامبر [و]طبق شر و شروط خود، شروع به ایجاد منطقه امن در شرق [رودخانه]فرات کنیم. هدف ما این است که حداقل ۱ میلیون سوری را که هم اکنون در [ترکیه]هستند، در داخل این منطقه امن اسکان دهیم. "

در عین حال، وی به اتحادیه اروپا هشدار داده که در صورت از بین رفتن توافق نامه منطقه امن، آنکارا مجبور خواهد شد "مرز‌های خود را برای آوارگان و به سوی اروپا باز کند".

ایالات متحده و اتحادیه اروپا به طور فعال از تلاش‌های ترکیه در ادلب حمایت می‌کنند، و اردوغان آشکارا می‌گوید موج بعدی مهاجران سر از اروپا در خواهند آورد. برای جلوگیری از این امر، سیاستمداران اروپایی باید ابتکار جدیدی را آغاز کنند و در تحمل فشار بار ترکیه مشارکت کنند.

رئیس جمهور ترکیه در یکصدمین سالگرد تاسیس کنگره سیواس با این پیشنهاد که ترکیه می‌تواند سلاح هسته‌ای به دست آورد، مساله جدیدی را مطرح کرد: "برخی [رهبران]چندین کلاهک هسته‌ای دارند. نمیپذیرم که من کلاهک هسته‌ای نداشته باشم. تقریباً هیچ کشوری در میان کشور‌های توسعه یافته جهان نیست که فاقد کلاهک هسته‌ای باشد. "

این که اردوغان نسبت به استفاده اسرائیل از توانایی‌های هسته‌ای نظامی خود برای ارعاب و تحریک سایر قدرت‌های منطقه همواره انتقاد کرده است، موضوع پنهانی نیست. او در گذشته هم نابرابری بین قدرت‌های هسته‌ای و دیگرکشور‌های فاقد این قدرت را مطرح کرده بود.

با این حال اظهارات اردوغان مبنی بر لزوم ترکیه برای دستیابی به تسلیحات هسته‌ای به منظور تقویت بنیه دفاعی، بی سابقه است. سخنان وی احتمالاً دو هدف دارد: اول، رئیس جمهور ترکیه می‌خواهد با هدف بهبود قابلیت‌های اعمال قدرت آنکارا گفتگویی ملی را آغاز کند. هدف بعدی این است که اردوغان به دنبال استدلالی جدید برای تقویت انتقاد دیرینه خود در مورد بی عدالتی‌های نظم جهانی است - که در شعار "جهان بزرگتر از پنج کشور است" نهادینه کرده.

بیان موضوع "هسته ای" از زبان اردوغان از اهمیت سمبولیک برخوردار است، چرا که وی این سخنان را در سیواس، زادگاه مقاومت ترکیه در برابر اشغال خارجی، و پیش از جلسه افتتاحیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد در آمریک بیان کرده است.