تنور داغ جنگ تجاری

دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، ماه مارس برنامه‌های دولت خود را در زمینه تعیین عوارض گمرکی برای واردات آلومینیوم و فولاد اعلام کرد. وارداتی به ارزش ۵۰ میلیارد دلار. وضع عوارض گمرکی مربوط به واردات آلومینیوم و فولاد از جمله شامل واردات این فلزات از کشور چین می‌شد. چین نیز در واکنش به تصمیم دولت ترامپ برای واردات کالاهای آمریکایی عوارض گمرکی وضع کرد و هشدار داد که در صورت ادامه سیاست‌های حمایتی دولت آمریکا، این کشور نیز از سیاست‌های مشابهی پیروی خواهد کرد. این آغازی بود بر یک جنگ تجاری جدید.

آمریکا و چین بزرگ‌ترین اقتصادهای جهان هستند. اما آمریکا بیشتر از اینکه به چین کالا صادر کند، وارد می‌کند. بیشتر بودن واردات از صادرات باعث می‌شود که جمع جبری آنها منفی شود. و این به معنی کسری تراز تجاری آمریکا با چین است.

در اقتصاد، لزوما داشتن تراز تجاری منفی (بیشتر بودن واردات از صادرات) به معنی ضعف نیست. یکی از دلایلش هم این است که آمریکا، مانند بیشتر کشورهای توسعه یافته، در دهه‌های اخیر به صادرات خدمات روی آورده است. برای مثال آمریکا از سرمایه گذاری، گردشگری، دانشجویان خارجی و فعالیت‌های بخش مالی خود پول هنگفتی به دست می‌آورد.

اما دونالد ترامپ که به اعتقاد مخالفانش، می‌خواهد کشور را مثل یک تجارت خانه اداره کند، حساسیت زیادی روی کسری تراز تجاری کالاهای تولیدی دارد. او می‌خواهد تولید کننده‌های آمریکایی محصولاتشان را در خاک آمریکا تولید کنند تا اشتغال ایجاد شود. در این جنگ تجاری صحبت از کسری تراز تجاری ۳۷۵ میلیارد دلاری آمریکا با چین است.

درحالی که آمریکا در سال ۲۰۱۷ میلادی ۱۳۰ میلیارد دلار کالا به چین صادر کرده است، در همین مدت ۵۰۶ میلیارد دلار کالا از چین وارد کرده است. البته تنها چین نیست، آمریکا در مجموع پارسال ۵۶۶ میلیارد دلار کسری تراز تجاری داشته است. اما چین بزرگترین شریک تجاری آمریکا است و البته بیشتری کسری هم در تجارت با چین است.

رئیس جمهوری آمریکا در دوران تبلیغات انتخاباتی، تاکید زیادی بر ایجاد اشتغال داشت. به اعتقاد او کسری بالای تجارت با چین و با دیگر کشورها، تاثیر منفی بر بازار کار آمریکا داشته است. به این دلیل که شرکت‌های آمریکایی، برای آنکه هزینه تولیدشان را کم کنند، تولید را در خارج از کشور انجام می‌دهند و محصولات را دوباره به آمریکا وارد می‌کنند.

شرکت اپل یک نمونه است. این شرکت بزرگ آمریکایی، محصولاتش را در چین تولید می‌کند تا با کم کردن هزینه تولید، محصول نهایی ارزانتر تمام شود. دونالد ترامپ مخالف این سیاست است. او از شرکت‌های آمریکایی و حتی از اپل خواسته، محصولاتش را در خاک آمریکا تولید کند. آنطور که از سیاست‌های رئیس جمهوری آمریکا برمی‌آید او علاقه چندانی به تجارت آزاد جهانی ندارد. البته این خلاف تفکر جمهوری‌خواهان آمریکا است.

آنچه ترامپ می‌خواهد نزدیک به سیاست‌های "حمایت‌گرایی" یا (Protectionism) است. این سیاست‌ها مربوط به قبل از دوران جنگ جهانی دوم است که کشورها به دنبال محافظت از تولیدات داخلی و قبل از آن ایجاد مستعمره‌ها و بلوک‌های تجاری بودند.

ترامپ به دنبال چیست؟

بعضی از مقامات - مانند لری کودلو ، مجری سابق تلویزیون که اخیرا به عنوان مشاور ارشد اقتصادی کاخ سفید برگزیده شده است- اعلام کرده اند که دولت از تهدید افزایش تعرفه ها در تلاش برای وادار کردن چین به نشستن بر پای میز مذاکره استفاده می کند. به عقیده کودلو، استراتژی ترامپ شبیه چگونگی عملکرد رونالد ریگان نسبت به ژاپن در دهه 1980 است که پس از تهدید به افزایش تعرفه های گمرکی به صورت داوطلبانه صادرات کالا را به ایالات متحده محدود کرد.

کاخ سفید در دوران ترامپ امیدوار است تا مقامات چینی را به تغییر سیاست های اقتصادی که به کسب و کارهای آمریکایی و کارگران آسیب رسانده اند، وادار سازد. به عنوان مثال، پکن شرکت های خارجی را مجبور به انتقال تکنولوژی به شرکای مشترک محلی به عنوان شرط انجام کسب و کار در چین کرده اند. این سیاست به عقیده ترامپ و تیم اقتصادی وی نقض قوانین رعایت مالکیت معنوی محسوب می شود. همچنین چين سالهاست كه ارزش یوان را نسبت به ارزش دلار كاهش مي‌دهد تا لباسها، لوازم الكترونيكی و ساير محصولات را براي مصرف كنندگان آمريكايي مقرون به صرفه تر كند. هم اکنون چین مازاد تجاری 275 میلیارد دلاری در برابر آمریکا دارد. رقمی که واشنگتن آن را 375 میلیارد دلار عنوان می کند.

ترامپ روز پنجشنبه در جریان سخنرانی در ویرجینیای غربی، اعلام کرد که وقت آن رسیده است که چین " سوءاستفاده از" آمریکا را متوقف سازد. وی گفت: "ما قصد داریم یک رابطه فوق العاده در دراز مدت با چین داشته باشیم، اما ما باید این را درست کنیم. ما باید تعادل داشته باشیم. "

برنده و بازنده، نامعلوم

تحلیلگران هشدار داده اند که اقتصاد چین در حال حاضر رو به زوال است و ممکن است بیش از پیش با مشکل مواجه شود، اما با وجود ترامپ و جنگ تجاری کاری نمی توان انجام داد. در مقابل، این موضوع به سیاست های دولت چین مربوط می شود که بدهی های انبوه این کشور را از سال 2016 تحت کنترل در آورده است.

به نوشته لس آنجلس تایمز، تولید ناخالص ملی چین در سه ماهه اول سال جاری از 6.8 درصد به 6.7 درصد در سه ماهه دوم کاهش یافت. هزینه های زیر بنایی نیز نسبت به سال گذشته 1.6 درصد کاهش داشته است.

اقتصاد دانان سال ها درباره این موضوع به بحث و گفت و گو نشسته اند بدون اینکه به نتیجه مشترکی دست یابند. استدلال 'لوگان رایت' نویسنده، از این موضوع این است که چین نمی تواند راهی برای خروج از این مشکل پیدا کند و این کاهش رشد اقتصادی اجتناب ناپذیر است.

به گفته 'دنیل روزن' تحلیل گر اقتصادی، چین تا همین اواخر به دلیل رشد اقتصادی و اهمیت آن برای اقتصاد جهانی، از دیگر کشورهای جهان مستثنی بود، اما اکنون عادی شده است. چین نمی تواند از این واقعیت که آیا دیگر تفاوتی با سایر کشورهای دارد و یا اینکه آیا اقتصاد این کشور باز صعود خواهد داشت، اجتناب کند.

لس آنجلس تایمز در این خصوص نوشت، برخی معتقدند که دولت ترامپ در حال حاضر به دلیل آسیب پذیری اقتصادی خود، چین را به شدت تحت فشار قرار می دهد تا بتواند این کشور را از میدان خارج کرده و امکان پیشرفت اقتصادی چین را کاهش دهد.

'ژو هایبین' اقتصاد دان ارشد چینی، پیش بینی کرده است که جنگ تجاری چین و خروج کارخانه ها از این کشور می تواند به قیمت از دست دادن 700 هزار شغل در این کشور تمام شود، اما مقامات چینی قول داده اند که حتی با وجود مواجه با مشکل بدهی به وسیله کاهش مالیات و اقدامات دیگر از این موقعیت بحرانی گذر کنند.

آیا مشکلات اقتصادی چین به این معنی است که Trump می تواند در جنگ تجاری پیروز شود؟ و پیامدهای این فشارهای اقتصادی چه خواهد بود؟

به نظر می رسد که ترامپ از پیروزی در جنگ تجاری مطمئن است از این رو امکان کاهش فشار آمریکا بر چین نیز وجود دارد. او روز دوشنبه به خبرنگاران گفت: 'چین به شدت خواهان مذاکرات تجاری جدید است، اما صادقانه بگویم که برای این مذاکرات بسیار زود است زیرا آن ها آمادگی ندارند.'

آنتونی کوردسمن' تحلیلگر نظامی بر این عقیده است که چین و آمریکا و رهبران هر دو کشور در حال حاضر سیاست های اقتصادی و امنیتی را پیش گرفته اند که موجب افزایش تنش بین آنها خواهد شد در نهایت موجب افزایش درگیری ها شده یا جنگی بزرگ را در پی خواهد داشت.

آنتونی' در تحلیل خود برای مرکز مطالعات استراتژیک و بین المللی، رقابت تسلیحاتی چین و آمریکا را با رابطه آلمان و انگلیس در جنگ جهانی اول مقایسه کرد و نوشت: 'هر یک از این دو کشور سیاست هایی را در جهت گسترش طیف وسعی از تکنولوژی و نیروهایی دنبال می کنند که می توانند در مقابل یکدیگر از آن استفاده کنند. آمریکا و چین موقعیت های استراتژیک خود را طوری تنظیم می کنند که به راحتی بتوانند با تعارضات مقابله کنند؛ هر یک سعی دارند هزینه پیروزی خود را از باخت دیگری به دست آورند. بدتر شدن روابط می تواند منجر به درگیری های شدید و واقعی شود.'

دست بالای چین

آمارها نشان مي دهند سرمايه گذاري چيني ها در تحقيق و توسعه از سال دو هزار تاکنون، از چهل و يک ميليارد دلار در سال به چهارصد و ده ميليارد دلار در سال رسيده است که افزايش چشمگيري را نشان مي دهد.

سرمايه گذاري آمريکا در در اين حوزه اين مدت از سيصد و سي سه ميليارد دلار به چهارصد و شصت و چهار ميليارد، ژاپن صد و بيست و دو ميليارد به صد و چهل و نه ميليارد و اتحاديه اروپا از دويست و سي و نه ميليارد دلار به سيصد و پنجاه ميليارد دلار رسيده است. با اين حال؛ توسعه صنايع فناوري‌هاي پيشرفته همزمان با قطع وابستگي به آمريکا در کوتاه مدت به گفته اسکات دشوار خواهد بود.

علت نيز اين است که چيني ها براي توليد گوشي هاي هوشمند و شبکه هاي تلفن همراه، به شدت به تراشه هاي ساخت آمريکا وابسته اند. پويش مشتاقانه پکن براي ساخت صنايع توليدي پيچيده تر يکي از نگراني هاي عمده دولت آمريکا در جنگ تجاري است.

دولت ترامپ چين را به عملکرد غيرمنصفانه مانند سرقت مالکيت معنوي براي به دست آوردن اسرار فناوري آمريکا متهم مي کند. دولت چين اين اتهام ها را مردود مي داند. به باور کندي، تيرگي روابط با آمريکا ممکن است باعث شود چيني ها همکاري در حوزه فناوري هاي پيشرفته را با ژاپن، کره جنوبي، اسرائيل يا کشورهاي اتحاديه اروپا برقرار کنند. «کني ليو» تحليل‌گر شرکت فيچ سلوشن معتقد است پکن در ماه‌هاي اخير اقداماتي در حوزه‌هايي مانند مالکيت معنوي صورت داده است تا توليد فناوري‌هاي داخلي را تشويق کند.

وي مي گويد: «دولت تلاش هاي خود را مضاعف کرده است. جنگ تجاري قطعا باعث سرعت گرفتن در اين دست اصلاحات شده است.»

هشدار صندوق بین المللی پول

صندوق بین المللی پول هشدار داد که جنگ تجاری بین آمریکا و چین جهان را «فقیرتر» و «خطرناک تر» می کند. این نهاد بین المللی همچنین تاکید کرده که جنگ تجاری بین واشنگتن و پکن بر اقتصاد جهانی سایه افکنده است. صندوق بین المللی پول همچنین پیش بینی خود از رشد اقتصادی در سال ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹ را کاهش داد.

این نهاد که وظیفه آن نظارت بر ثبات سامانه های پولی بین المللی است نسبت به بحران ارزش واحد پول در برخی کشورهای در حال توسعه نیز هشدار داده شده است.صندوق بین المللی پول که ریاست آن برعهده کریستین لاگارد، وزیر سابق اقتصاد فرانسه است همچنین پیش بینی کرده است که رشد اقتصاد جهانی در سالهای ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹ تنها ۳.۷ درصد خواهد بود. این در حالی است که صندوق بین المللی پول پیش از این از رشد اقتصادی ۳.۹ درصدی در این دو سال سخن گفته بود.

با این وجود نهاد ناظر بر سامانه های پولی بین المللی تغییری در پیش بینی خود از رشد اقتصادی در دو اقتصاد برتر جهان نداده است. صندوق بین المللی پول همچنان رشد ۲.۹ درصدی برای آمریکا و ۶.۶ درصدی برای چین در سال ۲۰۱۸ پیش بینی می کند.