۷ کارگروه برای پیشرفت علم در ایران

سیاست ازجمله حوزه‌هایی است که رد پای آن را در بیشتر مسائل جامعه می‌توان دید. علم نیز از این قاعده مستثنا نیست و سیاست‌گذاری در این موضوع نیاز به بررسی ساختار و نظام علمی کشور دارد.

به گزارش آنا، سیاست ازجمله حوزه‌هایی است که رد پای آن را در بیشتر مسائل جامعه می‌توان دید. علم نیز از این قاعده مستثنا نیست و سیاست‌گذاری در این موضوع نیاز به بررسی ساختار و نظام علمی کشور دارد.

علاوه براین، سیاست‌گذاری علمی باید با توجه به وضعیت علم و فناوری در کشور و در مقایسه با سایر کشورهای جهان باشد . از این‌رو براساس لایحه قانونی شورای انقلاب تشکیل مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور بانام مرکز ملی تحقیقات علمی در سال ۵۹ به تصویب رسید.

همزمانی تصویب این لایحه با شروع انقلاب فرهنگی و تعطیلی دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی ازیک‌طرف و بازتاب مشکلات ناشی از آن در سطح وزارت فرهنگ و آموزش عالی وقت از سوی دیگر، مانع از فعالیت مرکز ملی تحقیقات علمی شد.

پس از بازگشایی دانشگاه‌ها و تجدید فعالیت‌های آموزشی و پژوهشی آئین‌نامه اجرایی مرکز تحقیقات علمی توسط وزارت فرهنگ و آموزش عالی وقت تهیه شد و در شورای پژوهش‌های علمی کشور در تاریخ ۲۰ تیر۶۳ به تصویب رسید.

پس از تغییرات مختلف درگذر زمان، هم‌اکنون این مرکز با داشتن هفت گروه علمی بر اساس اصل مأموریت‌گرایی در زمینه‌های سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی، نظارت و ارزیابی را به عهده دارد.

در ادامه این گزارش به معرفی گروه‌های علمی این مرکز می‌پردازیم:

گروه پژوهشی ترویج علم

بنیادی‌ترین هدف آن بسترسازی برای ترویج علم و سیاست‌گذاری مربوط به این حوزه در ایران است؛ این هدف با توجه به جدید و ناشناخته بودن ترویج علم و مفهوم و حدود آن در ایران، ضروری واجتناب ناپذیر است. ترویج علم از یک سو، به نقش تغییردهنده علاقه و نفع عمومی در علم و فناوری و از سوی دیگر به عمق بخشیدن به درک عموم از علم و فناوری توجه دارد؛ یعنی به تعامل سه حوزه جامعه، علم و فناوری می‌پردازد.

گروه پژوهشی سیاست علم

گروه پژوهشی سیاست علم مثل گروه‌های پژوهشی دیگری که در مرکز فعالیت می‌کنند، وظیفه کمک کردن به تحقق برنامه راهبردی مرکز را به عهده دارد. این گروه ضمن اینکه خودش به مسائل مبتلابه نظام علمی و فناوری کشور می‌پردازد، وظیفه دارد تا نتایج به‌دست آمده از سایر تحقیقات در این حوزه را در قالب بسته‌های سیاستی ملموس و عملیاتی در اختیار نهادهای متولی علم و فناوری در کشور بگذارد.

گروه پژوهشی علم و جامعه

گروه علم و جامعه که بهتر است به آن گروه علم، فناوری و جامعه گفته شود با مشارکت متخصصان حوزه‌های جامعه‌شناسی، انسان‌شناسی و مطالعات فرهنگی، رابطه علم و فناوری را با دو مقوله جامعه و فرهنگ موردبررسی قرار می‌دهد.

گروه پژوهشی اخلاق علم و فناوری

هدف اصلی گروه، فعالیت بر بر روی موضوع اخلاق علم و اخلاق فناوری است. به‌عبارت‌دیگر کاوش در وجوه اخلاقی درگیر در فعالیت جوامع علمی و فناوری‌های نوظهور، آگاه‌سازی حکومت، آکادمی و جامعه و ارائه مشاوره‌های مسئله محور از جمله مسائلی است که به آن پرداخته می‌شود. اخلاق فناوری روی مسائلی تمرکز می‌کند که ناخودآگاه خارج از ملاحظات صرفاً اقتصادی و مالی فناوری است.

یکی از اولویت‌های گروه اخلاق در مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور انجام پژوهش‌هایی در جهت آسیب‌شناسی و تدوین برنامه‌هایی برای مقابله با این قبیل کج روی‌ها و بداخلاقی‌های علمی است.

گروه پژوهشی آینده‌اندیشی

اهداف تعیین‌شده از سوی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور برای این گروه، آینده‌اندیشی درباره وضعیت علم و فناوری در ایران و جهان، آینده‌اندیشی درباره ابعاد اجتماعی و فرهنگی فناوری‌های نوین در کشور، بررسی نیازهای تحقیقاتی کنونی کشور، تعیین اولویت‌های تحقیقاتی مرتبط با نیازهای آینده، بررسی‌های لازم برای تعیین اولویت‌های ایجاد و گسترش واحدهای پژوهشی برحسب رشته‌های تخصصی و توزیع جغرافیایی، نیازسنجی و برآورد اعتبارات پژوهشی در سطح کلان و به تفکیک رشته‌های تحقیقاتی موردنیاز، مطالعه در زمینه گسترش دوره‌های آموزش تکمیلی در دانشگاه‌ها و بهره‌مندی از تحقیقات انجام‌شده در این دوره‌هاست.

گروه پژوهشی اقتصاد علم

گروه اقتصاد علم در سال ۸۴ به عنوان یکی از گروه‌های هفتگانه مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور تشکیل گردید. مهم‌ترین محورهای کاری گروه شامل بررسی زمینه‌ها و راه‌های اقتصادی کردن پژوهش در حوزه علوم انسانی و اجتماعی، تحلیل و بررسی موانع تجاری‌سازی نتایج تحقیقات، مطالعه و تحقیق و ارائه روش‌های ارتقای مشارکت بخش خصوصی در پژوهش و تولید علم و فناوری، مطالعه در حوزه اقتصاد دانش‌بنیان، مطالعه برروی بهبود سیستم بودجه‌ریزی پژوهش کشور، تحلیل و ارزیابی بودجه علم، پژوهش و فناوری کشور، مطالعه و اندازه‌گیری آثار اقتصاد علم و فنّاوری است.

گروه پژوهشی علم‌سنجی

مأموریت اصلی گروه پژوهشی علم‌سنجی به‌عنوان یکی از گروه‌های پژوهشی هفتگانه مرکز، کمک به تحقق برنامه راهبردی مرکز است. باتوجه به اینکه مهم‌ترین مأموریت مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور، فعالیت به‌عنوان بازوی مشورتی و کارشناسی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و دبیرخانه شورای عالی عتف برای بهبود عملکرد نظام ملی نوآوری کشور و پشتیبانی از آن نهادها در فرایندهای سیاست‌گذاری و تصمیم سازی است، از این‌رو مأموریت گروه علم‌سنجی را می‌­توان ایفای نقش مؤثر در برنامه‌ریزی و اجرای ارزیابی و پایش نظام STI در سطح ملی و بین‌المللی دانست.