سال آبی جاری از نیمه گذشت، زخم آبی خلیج فارس التیام نیافت!

مدتی است، سخن گفتن از شرایط بسیار بحرانی منابع آب و نیز کاهش چشمگیر بارش ها در بیشتر نقاط جغرافیایی کشور فراگیر شده و کمتر کسی را می توان یافت که به این خطر بزرگ واقف نباشد؛ خطری که مراجعه به آمار دقیق بارش در حوضه های آبریز آن را ملموس تر و نگرانی ها را از آنچه فکرش را می کنید بیشتر می کند.

به گزارش «تابناک»؛ پاییز و زمستان سال 96 به عنوان دوران طلایی بارش در سال آبی جاری تمام شد و بارش های چندانی برای تأمین نیازهای حیاتی کشور در بخش های کشاورزی، صنعت و شرب رخ نداد. این مهم سبب خواهد شد که مردم و مسئولان ناگزیر به سمت بهره برداری بیشتر از منابع آبی گذشته باشند تا در صورت تکرار چنین رخدادی در آینده، مشکلات کشور در این حوزه چندین برابر شود.

هرچند شرایط بیشتر حوضه های آبریز کشور در سال آبی جاری و پاییز و زمستان گذشته همانند هم بود و بارش های ناچیز در اکثر نقاط کشور رخ داد، این مهم در مورد حوضه های آبریز موجود در خلیج فارس و دریای عمان وحشتناک تر بود و حکایت از روزهای سخت این بخش از جغرافیای ایران در آینده دارد.

مروری بر روند بارش ها در حوضه آبریز خلیج فارس و دریای عمان در سال آبی جاری و مقایسه آن با شرایط مشابه سال گذشته و نیز بلندمدت، نشان از کاهش نزدیک به 50 درصدی بارش ها در این حوضه آبریز دارد که البته به دلیل گستردگی جغرافیایی، در برخی مناطق بیش از 50 درصد است؛ وضعیتی که البته در برخی حوضه ها شرایط به مراتب نامطوب تری را نشان می دهد.

این حوضه آبریز اصلی که خود از چند حوضه آبریز فرعی به نام های مرزی غرب، کرخه، کارون بزرگ، جراحی، حله رود، مند، کل، بندرعباس و رودخانه های بلوچستان تشکیل می شود، در سال آبی جاری و در مقایسه با گذشته با کاهش شدید بارندگی ها رو به رو بوده و شرایط آن به قدری نگران کننده است که می تواند پیام آور بحران های فراوان اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی در آینده باشد.

حوضه آبریز مرزی غرب که بخش عمده ای از مساحت آن منطبق با استان کرمانشاه و ایلام است، تنها حوضه آبریز فرعی است که این حوضه اصلی با افزایش بارش ها رو به رو بوده و به نسبت به سال گذشته، 60 میلی متر افزایش بارش داشته است؛ افزایشی که البته نسبت به دوران بلندمدت کاهش داشته است.

حوضه آبریز کرخه نیز به عنوان دیگر حوضه آبریز فرعی خلیج فارس و دریای عمان که منطبق با بخش هایی از استان لرستان، همدان و خوزستان است، در سال آبی جاری نسبت به سال گذشته نزدیک به 46 میلی متر کاهش بارندگی داشته است که این رقم نسبت به بارش بلند مدت نزدیک به 90 میلی متر کاهش را نشان می دهد.

حوضه آبریز کارون یکی از پرحاشیه ترین حوضه های آبریز کشور است که در دهه های گذشته، محل انتقال آب های فراوان بوده و به احتمال زیاد در آینده نیز چنین بلایی بر سر آن خواهد آمد و منطبق با مرزهای جغرافیایی استان اصفهان، خوزستان، چهارمحال و بختیاری و استان خوزستان است و در سال آبی جاری، حال و روز خوبی نداشته و نسبت به سال آبی گذشته 126 میلی متر و نسبت به میانگین بلند مدت نزدیک به 300 میلی متر کاهش بارش داشته است.

حوضه آبریز جراحی و زهره به عنوان دیگر حوضه آبریز خلیج فارس و دریای عمان نیز در سال آبی جاری، تا کنون شاهد بارش 189 میلی متر بارش بوده که این رقم به نسبت سال گذشته 77 میلیمتر و نسبت به میانگین بلند مدت بیش از 200 میلی متر کاهش را نشان می دهد.

حوضه آبریز حله رود، یکی دیگر از حوضه آبریز فرعی موجود در سواحل خلیج فارس بوده و منطبق با استان بوشهر و استان فارس است که در سال آبی جاری 110 میلی متر بارندگی داشته است؛ میزان بارشی که نسبت به سال گذشته 155 میلی متر و نسبت به بلندمدت نزدیک به 200 میلی متر کاهش را نشان می دهد.

حوضه هایی که به آنها اشاره شد، همه حوضه های فرعی آبریز این منطقه جغرافیایی کشور نیست. حوضه آبریز مند، کاریان و خنج دیگر حوضه آبریز این منطقه است که تقریباً منطبق با مرزهای سیاسی استان فارس و بوشهر است و در سال آبی جاری چیزی حدود 160 میلی متر بارش داشته است. این حوضه در سال گذشته بیش از 500 میلی متر بارندگی داشته و نسبت به سال گذشته 404 میلی متر کاهش بارش داشته است.

حوضه آبریز کل ـ مهران دیگر حوضه آبریز این منطقه جغرافیایی کشور و منطبق با مرزهای سیاسی استان های فارس و هرمزگان است. در این حوضه 101 میلی متر بارش در سال آبی جاری بارید که نسبت به گذشته 298 میلی متر کاهش را نشان می دهد. در این حوضه آبریز در بلند مدت 211 میلی متر بارش وجود داشته است.

شرایط در دو حوضه آبریز این منطقه یعنی حوضه آبریز بندر عباس و رودخانه های بلوچستان نیز مطلوب نیست. در حوضه آبریز بندرعبارس ـ سدیج در سال آبی جاری، نزدیک به 28 میلی متر بارش وجود داشته است، حال آنکه بارش این حوضه در سال گذشته 300 میلی متر و در بلند مدت 224 میلی متر بوده است.

حوضه آبریز رودخانه های بلوچستان نیز در سال آبی جاری، تنها 18 میلی متر بارش را تجربه کرده است، حال آنکه در سال آبی گذشته در این حوضه 92 میلی متر بارش وجود داشت و این یعنی حوضه آبریز مذکور نزدیک به 75 درصد بارش های خود را از دست داده است.

شرایط این حوضه به دلیل پراکندگی جغرافیایی و وسعت زیاد تا حدودی یکپارچه نیست، ولی به صورت میانگین کاهش نزدیک 50 درصدی بارش ها را نشان می دهد. این موضوع البته در مورد حوضه های آبریزی چون بلوچستان، بندرعباس، مهران و مند شرایط به مراتب اسفناک تری را نشان می هد و در این مناطق نزدیک به 75 درصد کاهش بارش داریم.

آمار و اطلاعات بالا جدا از نگرانی هایی که ایجاد می کند، ضرورت برنامه ریزی دقیق و روی آوری به سبک نوین مدیریت آب را در کشور به خوبی نشان می دهد؛ وضعیتی که بر اساس آن شاید نیاز باشد توجه اساسی تری به دریا، سواحل و بهره برداری از این مواهب شود.