به كجا چنين شتابان؟! تومن از دلار پرسيد
علی آهنگر
یکشنبه ١٩ فروردین ٩٧ به عنوان روز پر التهاب ارز و دلار در تاریخ اقتصاد ایران ثبت خواهد شد. روزى که دلار مرز دهشتناک پنج هزار و هشتصد تومان را درنوردید و به دامنه اضطراب شش هزار تومان نزدیک شد. سکه از یک میلیون و نهصد هزار تومان گذشت و در عین حال شاخص هاى بورس در بازار سهام افت لحظه به لحظه اى را شاهد بود.
افزایش شدید و ناگهانى نرخ دلار در حالى رقم مى خورد که قیمت آن یک سال پیش، یعنى در روزهاى نخست فروردین ٩٦ بیشتر از ٣٨٠٠ تومان نبود. این رقم هر چند که در بهمن ماه سال گذشته روزهاى پر نوسانى و نگران کننده اى را پشت سر گذاشت و به قیمت ٤٩٠٠ تومان رسیده بود، ولى با سیاست گذارى موقت بانک مرکزى سرانجام با سال ٩٦ در کانال ٤٨٠٠ تومان خدا حافظى کرد.
روزهاى تعطیل و گشت و گذار و دیده بوسى هاى عید با گوشه چشم هاى گرانى ارز هم بیگانه نبود. میهمان‌ها پس از عید مبارکى و احوالپرسى هاى معمول خبر از عبور دلار از پنج هزار و ده تومان مى دادند. بزرگتر‌ها مى گفتند خدا بخیر کند. تعطیلات دامنه دار ٩٧ سرانجام به پایان رسید و جاده‌ها از قفل ترافیکى و جنگل‌ها و درختان از هجوم وحشتناک شکسته شدن‌ها و آتش سوزى نفس تازه اى کشیدند که حمله کنندگان به بازار ارز و سکه چنان بردند صبر از دل که ترکان خوان یغما را.
اما چرا؟! چرا و به چه دلیل دلار، یورو و سکه فقط در طول یک یا دو روز آغازین کارى در سال جدید به ناگاه سرسام آورترین کردنه هاى گرانى را طى نمودند؟! دانش اقتصاد حکم مى کند که ریشه هاى گرانى ارز را در دلایل اقتصادى جست و جو کنیم. اقتصاد مى گوید که ارز هم نوعى کالا است و قانون ساده عرضه و تقاضا نرخ آن را تعیین مى کند.
در چنین بایسته اى باید ببینم در روند عرضه دلار چه اتفاق ناگوارى رخ داده است که تقاضا و در نتیجه قیمت به حد مشقت رسیده است. مى دانیم که عمده منبع تامین دلار در کشور ما وابسته به تولید و فروش نفت است. در ماههاى اخیر هیچ اتفاق بدى براى تولید و فروش نفت و در نتیجه ارز آورى آن نیفتاده است. بعلاوه، قیمت جهانى نفت در کانال هفتاد دلار روزهاى آرامشِ دلنشینى را براى همه کشورهاى تولید کننده نفت رقم زده است. امید بخش نر آنکه هیچ تهدیدى هم براى بازار جهانى و نیز ملى و کشورى عرضه نفت و قیمت آن در آینده وجود ندارد. پس گرانى مشقت بار دلار در بازار تهران به هیچ روى دلایل اقتصادى نمى تواند داشته باشد.
اگر چنین است پس دلایل گرانى موحش ارز را باید در بازار سیاست و علت هاى روانى پى جویى نماییم. در علت هاى سیاسى، همه چیز به ترامپ و ١٢ ماه مى یا ٢٢ اردیبهشت برمى گردد. ٣٣ روز دیگر تا تعیین تکلیف برجام توسط رییس جمهورى پیش بینى ناپذیر مانده است. همچنان که جهش قیمت دلار را هیچ دلیل عقلى و اقتصادى پشتیبانى نمى کند، خروج آمریکا از برجام نیز با هیچ گزاره معقول سیاسى و اندیشمندانه حمایت نمى شود. ولى نکته این است که رییس جمهورى خارج از گزاره هاى عقل سیاسى بر بزرگترین قدرت اقتصادى و نظامى جهان حاکم شده است.
در چنین شرایطى، روح‌ها و روان‌ها بیش و پیش از هر چیزى آزرده مى شود. امنیت روانى به مخاطره مى افتد و اقتصاد آسیب پذیر مى شود. موجودى هاى پولى و سرمایه اى به گونه هاى امنیت دارى مانند دلار تبدیل مى شود و سرمایه‌ها از بازار نااطمینانى داخلى به بازارهاى داراى امنیت خارج از کشور مهاجرت مى کند. بنا براین، راه چاره و علاج در چنین شرایطى طبیعتا نه راه حل هاى اقتصادى و تزریق ارز به بازار، که بازگرداندن امنیت روانى و اعتماد به آینده کشور در سپهر دیپلماسى جهانى است.
١٩ فروردین ٩٧
