سه پیام مهم رفع فیلتر «وی‌چت» پس از ۱۸۴۲ روز

پیام‌رسان نام آشنای چینی که چند سال پیش نفس کاربران پرشمار ایرانی به نفسش گره خورده بود، پس از پنج سال و چند روز رفع فیلتر شد؛ رفع فیلتری که چند روز پس از انسداد تلگرام رخ داده و معانی فراوانی می‌تواند داشته باشد.

 

به گزارش «تابناک»؛ ساعاتی پیش، «وی‌چت» پس از سال‌ها توقیف و فیلتر، بار دیگر در زمره نرم افزار‌های قابل دسترسی در کشورمان قرار گرفت؛ نرم افزاری که طی این مدت طولانی، تغییرات فراوانی به خود دیده و شباهت چندانی به آن چیزی که در خاطرات ایرانیان نقش بسته ندارد، هرچند بعید است که بتواند نیاز‌های امروز ایرانیان را پاسخگو باشد!

نیاز‌هایی که بیشتر پیرامون قابلیت‌های تلگرام تعریف می‌شوند. نرم افزاری بسیار محبوب میان ایرانیان که چند روزی‌ است از دسترس خارج شده و بحث بر سر جایگزین آن حتی به کوچه و بازار نیز کشیده شده است؛ بحثی که اغلب به یک پاسخ مشخص منجر نمی‌شود و معمولا با این یادآوری همراه است که تلگرام به غایت متفاوت و تا حدودی یگانه است.

تعریفی که پشت بند آن برخی قابلیت‌های تلگرام بیان می‌شود تا مهر تأییدی بر برتری‌های آن باشد. تأیید نرم افزاری که شاید روزگاری صرفا یک پیام رسان بود، اما مدت زیادی است که از این خدمت تک بعدی فاصله گرفته و توانسته خود را نسخه مدرنی از شبکه‌های اجتماعی معرفی کند. اینجاست که رفع فیلتر وی‌چت معنا‌های متفاوتی می‌یابد و حاوی پیام‌های مهمی به نظر می‌رسد!

 

نخستین نکته‌ای که با رفع فیلتر وی‌چت به ذهن می‌رسد، کمرنگ شدن احتمال بازگشت تلگرام است. این را بیشتر زمانی می‌توان دریافت که به یاد آوریم آنچه فیلتر وی‌چت را موجب شده بود، اصرار برخی مسئولان بر نقض حریم خصوصی کاربران توسط این نرم افزار و ترویج فساد و فحشا به واسطه آن بود.

اشکالی که به گفته واعظی، وزیر وقت ارتباطات از قابلیت «people nearby» در وی‌چت نشات می‌گرفت و می‌شد به دنبال راهی برای فیلتر کردن آن قابلیت و حفظ کلی وی‌چت در دسترس کاربران ایرانی رفت که دیگر اعضای کمیته تعیین مصادیق مجرمانه با این پیشنهاد موافقت نکردند و در نهایت وی‌چت فیلتر شد.

شاید اکنون جالب باشد که بدانید آن قابلیت هنوز هم در وی‌چت وجود دارد و همچنین، قابلیت «shake» (که پیشتر هم وجود داشت) توسعه یافته و علاوه بر اینها، قابلیت «Friend Radar» هم به این پیام‌رسان افزوده شده، اما هیچ یک از این قابلیت‌ها نتوانسته مسئولان را مجاب کند که آن را رفع فیلتر نکنند، شاید به این دلیل که تنها راه پاسخگویی به نیاز مردم در این حوزه، تداوم انسداد تلگرام و مقابله با موج فزاینده دریافت و استفاده از فیلترشکن، بازگشت غول محبوب وی‌چت به دسترس عموم است.

 

چند روز پیش خبر رسید که وزیر جوان ارتباطات و فناوری اطلاعات از بی پاسخ ماندن درخواست‌های واضح و به حق کشورمان در خصوص فیلتر شدن برخی کانال‌های آموزش ترور و خشونت گلایه کرده و تأکید کرده که به رغم میل باطنی خودش و دولت، در صورت تداوم این وضع مجبور به دائمی کردن انسداد تلگرام هستند.

این سخنان در حالی بیان می‌شد که ساعاتی پیش از آن، وزیر در توئیتی از مدیر تلگرام خواسته بود که یکی از کانال‌های تلگرامی که همزمان با ناآرامی‌های اخیر، ترویج خشونت می‌کرد و از آن فراتر، آموزش ساخت بمب‌های دستی مانند کوکتل مولوتف می‌داد را مسدود کند و این درخواست به سرعت با پاسخ مدیر تلگرام مواجه شد، اما در نهایت دایرکنندگان آن کانال کذایی، کانالی با اسم دیگر دایر کردند که این بار درخواست برای حذفش بی نتیجه ماند.

این در حالی بود که کانال جدید نیز بار‌ها خط قرمز‌هایی که دورف، مدیرتلگرام مدعی است از آن‌ها مراقبت خواهد کرد و مانع از زیر پای گذاشتن‌شان خواهد شد را زیر پای گذاشت و با برخوردی مواجه نشد؛ موضوعی که جهرمی با گلایه از آن، از پیشنهاد بازگشت وی‌چت به جای تلگرام خبر داد که مخالفانی داشت. مخالفانی که ظاهرا اکنون نظرشان تغییر کرده چراکه وی‌چت بازگشته تا وزیر با خیال راحت، بر خلاف دعا و وعده رئیس جمهور ـ که در روز ۲۸ آذر در اجلاس حقوق شهروندی بیان شد و به شکل اتفاقی، سالروز فیلتر شدن وی‌چت در سال ۹۲ بود ـ دستش را روی دکمه فیلترینگ تلگرام نگه دارد و دفع افسد به فاسد رقم بخورد!

 

پیام بعدی رفع فیلتر وی‌چت از نوع فنی است. اینکه پیام‌رسان‌های وطنی نمی‌توانند جایگزین مناسبی برای تلگرام باشند چراکه اگر این گونه بود، دلیلی نداشت وی‌چت پس از ۱۴۲ روز رفع فیلتر شود و به جایش دست کم یکی از پیام‌رسان‌های پرشمار وطنی به عنوان جایگزین معرفی می‌شد. پیامی که پیشتر هم مخابره شده بود، اما کمتر مورد توجه قرار گرفته بود؛ زمانی که بحث بر سر انتقال سرور‌های تلگرام به کشورمان بالا گرفته بود، امتیازات فراوانی برای آن بیان می‌شد و حتی مسئولان حاضر بودند با تقبل هزینه‌های این جابجایی، مدیران تلگرام را مجاب به پذیرش این ضابطه کنند و موفق نشدند.

وی‌چت در حالی بار دیگر در دسترس کاربران پرشمار ایرانی قرار می‌گیرد که در روز‌های اخیر بسیار درباره پیام رسان‌های وطنی و قیاسشان با تلگرام شنیده‌ایم که گاه در مقام مقایسه از تلگرام هم برترند؛ اما هیچ یک نتوانستند در روز‌های انسداد تلگرام خود را در قامت جایگزین آن معرفی کرده و با جذب مخاطب، خیال مسئولان را از بابت فیلترشدن تلگرام راحت کنند. اتفاقی که اگر رخ می‌‎داد، حتی ممکن بود دیگر پیام‌رسان‌های خارجی هم فیلتر شوند. درست همان گونه که خرم آبادی، دبیر کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه در سال ۹۲ و پس از فیلترشدن وی‌چت گفته بود: «استنباط من به عنوان دبیر کارگروه این است اگر کارگروه به این نتیجه برسد که نرم‌افزار‌های داخلی مشابه وی‌چت می‌توانند نیاز ارتباطی صوتی و تصویری کاربران را برآورده کنند، کارگروه دستور فیلتر تانگو، وایبر، واتس آپ و کوکو [پیام‌رسان‌های خارجی]را هم صادر می‌کند.»

اینجاست که رفع فیلتر وی‌چت را می‌توان معادل پیام شکست نرم افزار‌های پیام رسان وطنی در جذب مخاطب و رفع نیاز‌های کاربران دانست. شکستی که با شکست‌های دیگری عجین است. از جمله شکست آن‌هایی که با استفاده از تلگرام، کسب و کار‌هایی راه انداخته بودند و حالا می‌بایست چشم انتظار شرایط جدیدی باشند که دایر کردن کسب و کار در آن‌ها اگر غیرممکن نباشد، به اندازه تلگرام سهل الوصول و ساده نیست، به ویژه اگر بدانیم وی‌چت علاوه بر اشکالات بزرگی مانند رمزگذاری نشدن پیام‌هایش، امکان دایر کردن کانال ندارد و بعید است با توجه به کشور خاستگاهش، در این مسیر گام برداشته و چنین امکانی را در اختیار کاربران پرشمارش قرار دهد.