وظیفه انگلیس پرکردن خلأ اطلاعاتی آمریکاست

سایمون گس، که از سال 1977 کار خود را در وزارت خارجه انگلیس آغاز کرده و در این سال‌ها مسئولیت‌های مختلف مدیریتی و سفارتی را تجربه کرده، به عنوان سفیر انگلیس در ایران معرفی شده است.

کشورهای غربی به خصوص انگلستان همیشه در معرفی سفرای خود به ایران توجه ویژه‌ای دارند و از نیروهایی با تجربه و اطلاعات قوی استفاده می‌کنند. این درحالی است که در کشورمان برای انتخاب سفرا، به جای آنکه به توانمندی‌ها و سوابق توجه شود، ‌این شغل حساس و دیپلماتیک به دید امتیاز و گاهی کسب درآمد بیشتر نگریسته می‌شود. به‌گونه‌ای که اگر فردی برای سفارتخانه‌ای معرفی شد، ‌سعی می‌کند مدت چهارساله‌اش را حفظ کند. عباس سلیمی‌نمین، مدیر دفتر مطالعات و تدوین تاریخ ایران، ازجمله منتقدان انتخاب نامناسب سفراست. او در واکنش به انتصاب گس می‌گوید: «وقتی تاریخ دیپلماسی انگلیس در ایران را بررسی می‌کنیم می‌بینیم که عمده افرادی که به کشورمان گسیل داشته‌اند، عناصر اطلاعاتی بودند و در امور ایران دخالت می‌کردند اما متأسفانه ما متقابلاً نیروهای ضعیفی را به عنوان سفیر می‌فرستیم.» او تأکید می‌کند که این درحالی است که اگر سفیر قوی به این کشور بفرستیم و با توجه به بحرانهایی که در داخل این کشور وجود دارد، از فرصت‌ها استفاده کرده و برای آنها تهدید ایجاد کنیم همین امر موجب خواهد شد که این کشور به جای خود نشسته و رویه اعتدال را برگزیند.

مشروح گفت‌وگوی خبر با عباس سلیمی‌نمین را در ادامه می‌خوانید:

• آقای سلیمی‌نمین! همان‌طور که مطلع هستید «سایمون گس» سفیر جدید انگلیس در ایران شده است. ظاهراً وی نوه همان «نویل گس» همان فردی است که در قرارداد «گس - گلشائیان» به دنبال انعقاد قراردادی سی‌ساله در زمینه نفت بود. ارزیابی جناب‌عالی از معرفی این فرد برای حضور در ایران به عنوان سفیر چیست؟

علی‌القاعده انگلیسی‌ها در انتخابات دیپلمات‌های خود بسیار دقیق عمل می‌کنند و آنها را از میان نیروهای کارکشته و آشنا به محیط و کشور معرفی شده انتخاب می‌کنند. این قضیه به تاریخ دیپلماسی انگلیسی‌ها برمی‌گردد. ضمن آن‌که عمدتاً دیپلمات‌های آنها یک‌سری تجربیات اطلاعاتی را طی می‌کنند. شاید در این زمینه بتوان آقای جرج کرزن نویسنده کتاب «ایران، قضیه ایران» را مثال زد که بعدها نیز وزیر خارجه انگلیس شد. این فرد در قرن 18 به مدت شش ماه به ایران آمد و در طول این مدت توانست یک کتاب قوی بنویسد.

کرزن یک عنصر اطلاعاتی انگلیس بود که تحت عنوان خبرنگاری به ایران آمد و به سراسر ایران سفر کرد. وقتی به تاریخ دیپلماسی انگلیس در ایران می‌پردازیم به این نتیجه می‌رسیم که عمده افرادی که به ایران گسیل داشته‌اند یک عنصر کاملاً اطلاعاتی بوده‌اند و حتی اگر یک رایزن فرهنگی بودند در امور ایران دخالت داشتند. به همین دلیل هم در دوران مصدق یک خانم انگلیسی که به عنوان رایزن فرهنگی و مطبوعاتی در ایران حضور یافته و در کارها و امور کشور دخالت می‌کرد توسط وی از کشور اخراج شد. این خانم کاملاً به زبان فارسی تسلط داشت؛ به‌گونه‌ای که حتی با لهجه‌های محلی صحبت می‌کرد و با خرده فرهنگ‌های شهرها نیز آشنا بود. همان کتاب «ایران، قضیه ایران» یکی از قوی‌ترین کتاب‌هایی است که به ایران پرداخته و سفرایی که می‌خواهند به ایران معرفی شوند حتماً آن را مطالعه می‌کنند و به عنوان یک مبنا در جهان شناخته می‌شود. انگلیس این افراد دارای تجربه و اطلاعات قوی را به ایران می‌فرستد.

• آیا ایران هم با توجه به بهره‌برداری‌های انگلستان از فرصتهای دیپلماتیک، چنین سفرایی را متقابلاً به انگلیس می‌فرستد؟

خیر! انگلیس این افراد اطلاعاتی را به عنوان دیپلمات به ایران می‌فرستد اما ما متقابلاً افراد با اطلاعات بالا به انگلیس نمی‌فرستیم و عمدتاً برای سفارتخانه‌ها به روابط و امتیازدهی به جریانات سیاسی توجه می‌شود.

• این مسئله برای همه سفارتخانه‌های ایران در کشور دیگر صدق می‌کند؟

بله! متأسفانه افرادی به سفارتخانه‌ها فرستاده می‌شوند که یا به دنبال جمع کردن امکانات مالی هستند و می‌خواهند از محل حق مأموریت، درآمد بیشتری کسب کنند و یا براساس روابط و یا امتیازدهی به جریانات سیاسی، انتخاب‌ها صورت می‌گیرد. اما انتخاب سفیر جدید انگلیس برای ایران شاید یک هشدار خوبی برایمان باشد تا ببینیم آنها چه افرادی را می‌فرستند و ما چه افرادی را. ضمن آن‌که این اتفاق در چند دهه‌ گذشته در مورد سفرای انگلیس رخ داده که از عناصر اطلاعاتی استفاده می‌کنند.

• انتخاب این افراد از سوی انگلیس تنها به دلیل داشتن اطلاعات آنها درباره ایران و تسلط به مختصات سیاسی اجتماعی کشورمان است یا اینکه دلایل دیگری نیز برای انتصاب دیپلمات‌های خاص برای سفارت تهران وجود دارد؟

انتخاب این سفرا روی دیگری هم دارد و آن این‌که انگلیسی‌ها در این دوران که آمریکا در ایران سفارتخانه ندارد، تلاش دارند تا از محل فروش اطلاعات به آمریکا برای خود محل درآمد ایجاد کنند. تا کنون هم بر این مسئله نائل شده‌اند و خلأ اطلاعاتی آمریکا در ایران را به نوعی جبران کرده‌اند.

• با این وصف ما در مقابل چه باید بکنیم تا جلوی این سوءاستفاده انگلیسی‌ها را بگیریم؟

این‌که ما در مقابل این کار حساب شده انگلیسی‌ها چه بکنیم و چه تمهیدات متقابلی بیندیشیم کار تقریباً سختی نیست. در حال حاضر انگلیسی‌ها در روابط با مسائل داخلی خود با بحران‌های جدی روبه‌رو هستند این بحران‌ها مسائلی است که ما می‌توانیم روی آن مانور داده و کار کنیم. اگر انگلیسی‌ها در امور داخلی ما دخالت می‌کنند ما نیز باید وارد مسائل و مشکلات آنها شده و در امور داخلی‌شان دخالت کنیم و از آن ضعف‌ها و مشکلات استفاده کنیم اما این خود منوط به آن است که دیپلماتی که به انگلیس می‌فرستیم این بحران‌ها و مشکلات را خوب بشناسد و اشراف خوبی به اوضاع و احوال این کشور داشته باشد و مشکلات آنها را به خوبی دریابد و بتواند در مقابل آنچه انگلیسی‌ها علیه ملت ایران انجام می‌دهند واکنش نشان داده و آنها را مجبور کند که حد و حدود خود را بشناسند.

• آقای سلیمی‌نمین! این روزها دخالت‌های انگلیسی‌ها در امور ایران بسیار چشم‌گیر شده است و در جریان دادگاهها دخالتهای مستقیم و غیرمستقیم این کشور مطرح شده است. تحلیل‌تان از این وقایع چیست؟

بله! اما این‌که ما در رسانه‌های خود می‌گوییم که انگلیس در امور ما دخالت می‌کند موجب دلگرم شدن آنها می‌شود و احساس می‌کنند کارهای آنها در ایران نگرانی به وجود آورده است. لذا سعی خواهند کرد که بیشتر در امور داخلی مؤثر باشند و به عملکرد غیرانسانی و غیرقانونی خود که همان دخالت در امور داخلی یک کشور و ایجاد اختلاف است، می‌پردازند.

• مقامات انگلیسی بعضاً نقش‌هایی هم در بارآفرینی مسائل منطقه‌ای برعهده می‌گیرند...

دقیقاً. از جمله دخالت‌های دیگر انگلیسی‌ها مطرح کردن مسائل میان همسایه‌های ایران است که از جمله آن بحث جزایر حاشیه خلیج فارس که به آن دامن می‌زنند و این کشورها را توسط عوامل دست‌نشانده‌شان تحریک می‌کنند تا ادعای مالکیت جزایر را مطرح کنند. همچنین در عربستان به تحریک مسلمانان و وهابی‌ها می‌پردازند؛ زیرا وهابی‌ها عمدتاً از سوی انگلیسی‌ها خط گرفته و با انگلیس رابطه تنگاتنگی دارند. لذا هرگاه که می‌خواهند یک دستورالعمل جدید صادر می‌کنند و با عوامل خود به گونه‌ای به اختلافات دامن می‌زنند به‌ویژه در ایام حج تمتع کار گسترده‌ای انجام داده و با تهیه و پخش جزواتی به اختلافات بین شیعه و سنی می‌پردازند. لذا یکی از کارکردهای دیپلماتیک ما آن باید باشد که با این موارد مقابله کنیم، نه این‌که دائم در رسانه‌های خود ابراز ناراحتی کنیم.

• این دخالت‌های انگلیس در ایران و دیگر کشورها را ما از سال‌ها قبل شاهد بوده و هستیم برای جلوگیری از ادامه‌ آن چه راهکاری پیشنهاد می‌کنید؟

دخالت انگلیس در ایران به 200 سال قبل برمی‌گردد و زخم‌های بسیار زیادی را از این دیپلماسی انگلیس بر پیکره تاریخ ایران می‌بینیم که از جمله آن دوران مشروطه، سلطه سیاه دیکتاتوری رضاخان است. امروز هم انگلیس سعی دارد مجدداً در ایران نفوذ پیدا کرده و اعمال نظر جدی داشته باشد. لذا ما هم با شناخت بحران‌های داخلی انگلیس باید مقابله به مثل کنیم و روی نقاط ضعف انگلیس فعال شویم. ضمن آن‌که چنین کاری زیاد هم سخت نیست و ما به راحتی می‌توانیم بحران جدید برای آنها ایجاد کرده و هزینه‌ کلانی بر آنها وارد کنیم همین مسئله موجب می‌شود که آنها از کرده‌ خود پشیمان ‌شوند و در جای خود خواهند نشست.

• از دیگر ابزارهایی که ما می‌توانیم استفاده کنیم تا در مقابل توطئه‌های انگلیس بایستیم چه مواردی می‌تواند باشد؟

انگلیس دیگر مانند قبل دارای قوت نیست. در حال حاضر هم به لحاظ جامعه اسلامی و هم به لحاظ بحران‌های اسلامی مشکلات زیادی دارد. همان‌طور که در کشورهای منطقه به نظر سلطه‌طلبی که داشته، نفرت زیادی از آن دارند و مردم جنوب بصره در کشور عراق نیز به حد بالایی از انگلیس نفرت دارند. همه این موارد ابزارها و فرصت‌های پیش روی ماست. همان‌طور که در زمان امام خمینی (ره) و با حکم ایشان درباره سلمان رشدی هزینه زیادی بر آن کشور وارد شد، اکنون هم می‌توان با منتشر کردن اسنادی که مشخص می‌کند سلمان رشدی از انگلیس پول‌های کلانی گرفته تا کتابی توهین‌آمیز به پیامبر اکرم بنویسد، دخالت و توهین آشکار این کشور به جهان اسلام را مطرح کنیم و آن‌گاه به سهولت می‌بینیم که مسلمانان جهان چگونه با انگلیس برخورد خواهند کرد.

• و وظیفه دستگاه دیپلماسی ما در این رابطه چیست؟

متأسفانه دولت نهم علی‌رغم این‌که این‌گونه وانمود می‌کرد که آمادگی برخورد با این کشورها را دارد، اما کاری در این زمینه انجام نداد؛ زیرا باید فردی که به عنوان دیپلمات و سفیر به این کشور فرستاده می‌شد قبلاً اطلاعات کافی را جمع‌آوری کرده و نقاط ضعف آن را می‌شناخت و همان موارد را برعلیه او به کار می‌برد تا رفتار انگلیس به اعتدال برسد.

• دولت دهم پس باید بیشتر به این مسئله دقت کند.

بله! نباید حضور در سفارتخانه‌ها به عنوان یک فرصت مالی محسوب ‌شود بلکه باید از دیپلمات‌های دلسوز و توانمند نظام استفاده شود که سال‌ها فعالیت سیاست خارجی داشته و به کشورها آشنا هستند و بتوانند با احزاب و گروه‌های تأثیرگذار ارتباط برقرار کرده و همچنین با مطبوعات آنها رابطه خوبی داشته باشند و در مقابل مطالبی که در تلویزیون و رادیو و همچنین نشریات داخلی چاپ می‌کنند اعلام نظر کنند و منفعل عمل نکند. اخیراً بنده برای سمیناری به کشور ترکیه رفته بودم، خبرنگاران و مطبوعات آنجا نسبت به عدم پاسخگویی سفیر ایران در ترکیه معترض بودند در حالی که اگر یک سفیر به موضع کشورش و جهان اشراف داشته باشد به راحتی می‌تواند با خبرنگاران ارتباط برقرار کرده و به سؤالات آنها جواب‌های معقولانه و در راستای مصلحت کشورمان بدهد و در واقع از این فرصت استفاده کند اما وقتی فردی با اطلاعات پایین در این سمت گذاشته می‌شود از ترس آن‌که مبادا حرفی بزند که ضعف اطلاعاتش بروز پیدا کند و یا غلط باشد، از مطبوعات فرار می‌کند این در حالی است که سفرای کشورهای دیگر حتی با احزاب و گروه‌های داخلی ما ارتباط برقرار کرده و موضوعات را از آنها پیگیری می‌کنند که گاهی همین مسئله موجب انتشار اخباری برخلاف مصلحت کشور می‌شود.

• برای جلوگیری از این امر و عدم ارتباط نزدیک احزابی که عنوان می‌کنید با سفرا در ارتباط هستند، چه اقداماتی باید صورت گیرد؟

آنچه می‌تواند مانع این ارتباط و محدودیت شود بررسی منابع مالی احزاب است که برای آن باید سازوکاری اندیشیده شود. متأسفانه تا کنون این سازوکار تحقق نیافته در حالی که یکی از وظایف شورای نگهبان بررسی هزینه‌های انتخاباتی احزاب است؛ زیرا این مسئله می‌تواند نشانه‌های انحراف احزاب را مشخص کند. در کشورهای دیگر دست احزاب برای ارتباط با دیگر کشورها باز گذاشته شده است اما منابع مالی آنها تحت نظر قرار دارد و اگر میزان آن از حدی افزایش یابد مشخص می‌شود که ارتباط ناسالم به وجود آمده است. آنها حتی برای کمک به احزاب و فعالیت‌های انتخاباتی هم قانون مشخصی دارند که از یک حد منطقی و عقلی نباید بیشتر باشد.

مبنع: خبر