رويكرد راهبردي استفاده از ظرفيت‌هاي کشاورزي آفريقا

مقدمه

بر کسي پوشيده نيست که انقلاب اسلامي ايران جهاني است و جهاني باقي خواهد ماند. از همان ابتدا بر اساس فرمان بنيانگزار فرزانه انقلاب مبني براينکه، ما بايد در ارتباط با مردم جهان و رسيدگي به مشكلات و مسائل مسلمانان و حمايت از مبارزان وگرسنگان و محرومان با تمام وجود تلاش نمائيم و اين را از اصول سياست خارجي خود بدانيم. ومتکي به آموزه‌هاي اسلامي و رسالت انقلاب اسلامي که همانا «حركت در راستاي بيداري، حمايت و همكاري با مسلمانان و محرومان جهان براي گسترش عدل و داد در جهان» است، حضور در عرصه‌هاي جهاني از اهميت خاصي برخوردار بود.

از جمله بارزترين اين موارد به حضور جهاد سازندگي (جهاد کشاورزي) مي‌توان اشاره نمود که حوزه‌هاي کاري ذيل را دنبال مي‌نمود:

1. توسعه همه جانبه بوي‍ژه در زمينه زير ساخت‌ها
2. بسيج اجتماعي و سازماندهي ظرفيت سازندگي مردم
3. تلاش براي ارتقاء بينش اجتماعي و توسعه فرهنگي
4. كوشش در راستاي فقرزدايي
5. توسعه مهارت‌ها و ارتقاء سطح فناوري

در شرايط فعلي ارتباطات بين‌المللي، تعامل دو سويه هدفمند و مبتني بر منافع دوجانبه، ميان كشورها و مناطق از اهميت زيادي برخوردار است و رويكرد راهبردي به تنظيم اينگونه روابط در چارچوب منافع عمدتاً درازمدت، مي‌تواند به توسعه پايدار منجر شود. بر خلاف رويكرد انتفاعي و يك سويه برخي قدرت‌هاي جهاني، جمهوري اسلامي ايران به سودمندي روابط براي هردو طرف و گاه كمك به طرف مقابل بويژه كشورهاي مسلمان و مستضعف توجه ويژه دارد.

 براين اساس رويكرد راهبردي به توسعه روابط با كشورها و مناطق جغرافيايي بر اصل رفع نيازهاي متقابل استوار است. امروزه قاره آفريقا بطور كلي و برخي از قسمت‌هاي آن نظير شاخ آفريقا بطور خاص، از اهميت زيادي در راهبردهاي بلند مدت جهاني برخوردار است.اين اهميت به موارد ذيل باز مي‌‌گردد:

1- افزايش روز افزون ارزش‌هاي ژئواستراتژيك شرق آفريقا ناشي از تبديل آن به يكي از قطب مبادلات انرژي درآينده نزديك و محور جابجايي حامل‌هاي انرژي و كانون تعيين كننده در معادلات نظامي، اقتصادي و سياسي

2- وفور منابع آب و خاك سهل‌الوصول و ارزان براي توليد محصولات كشاورزي و تبديل آفريقا به كانون تامين غذاي جهان

3- وجود ظرفيت‌هاي وسيع سرمايه‌گذاري و بازرگاني ناشي از عقب ماندگي فناوري و محدوديت شديد سرمايه‌هاي انساني و اجتماعي در آفريقا

4- امكان صدور گسترده خدمات فني و مهندسي به آفريقا

براي جمهوري اسلامي ايران، حضور مسلمانان در آفريقا امكان خوبي را فراهم مي‌‌كند تا بتواند با داشتن برنامه‌هاي راهبردي و تدابير اثر بخش و متناسب با شرايط منطقه‌اي و جهاني از فرصت‌هاي فوق الذكر بهره برداري نموده و به مردم آفريقا نيز كمك نمايد. البته بايد خاطر نشان نمود كه چالش‌هايي همچون رقابت جهاني، كينه‌ورزي برخي قدرت‌هاي فرامنطقه‌اي با ايران، ناپايداري حكومت‌ها دربرخي مناطق آفريقا، تغييرات سريع در عرصه سياست‌هاي خارجي و مقررات داخلي برخي كشورها و ناامني از جمله مشكلاتي هستند كه فرا روي توسعه روابط با آفريقا قرار دارند كه نيازمند اتخاذ تدابير خاص خود است.

دولت نهم با درك صحيح از معادلات جهاني وبراي حضور پررنگ جمهوري اسلامي ايران در مناطقي از جهان بويژه آفريقا، اهتمام خود را بر تداوم و سازماندهي مطلوب اين حضور معطوف نموده و رويكرد‌هاي راهبردي ذيل را در اين زمينه اتخاذ کرده است:

1. توجه به ظرفيت بالاي ملت‌ها و كشورهاي مسلمان در معادلات جهاني
2. رويكرد حضور موثر در مديريت جهاني و منطقه اي
3. توجه به آفريقا به عنوان منطقه راهبردي در توسعه آينده جهان

براساس ديدگاه فوق الذكر؛ آقاي مهندس اسكندري وزير محترم جهاد كشاورزي، اين وزارت را به سوي تحقق راهبردهاي مورد نظر در بخش كشاورزي هدايت نمود. مديريت و هدايت كميسيون‌هاي مشترك ايران با برخي كشورهاي آفريقايي با مسئوليت ايشان، حمايت از فعاليت‌هاي توسعه‌اي دفاتر جهاد كشاورزي آفريقايي، مديريت و حمايت از حضور متخصصان و سرمايه گذارن بخش كشاورزي ايران در آفريقا، هدايت سرمايه گذاري ايرانيان به سوي توسعه كشت و زرع در آفريقا با هدف تامين نيازهاي داخلي ايران و كمك به توسعه اقتصادي كشور هدف ازجمله تلاش‌هاي مدبرانه و خستگي ناپذير ايشان به شمار مي‌رود.

 در حال حاضر رويكرد وزارت جهاد كشاورزي براي حضور در آفريقا و فعاليت واحدهاي مرتبط به آن مبتني بر اصول ذيل در حال سازماندهي است:

1- سازماندهي حضور موثر سرمايه‌گذاران بخش خصوصي و عمومي از جمله موسسات و شركت‌هاي وابسته به وزارت جهاد كشاورزي براي توليد محصولات كشاورزي در كشورهاي آفريقايي (حتي ساير كشورهاي مورد نظر) و صادرات آن به ايران يا ساير كشورهاي و فروش در بازار مصرف كشور هدف

2- هدايت كمك‌هاي توسعه‌اي جمهوري اسلامي ايران به بخش كشاورزي كشور هدف و ارائه كمك‌هاي فني و مهندسي به كشور مي‌زبان در راستاي كمك به مسلمانان و مستضعفان جهان

3- صدور خدمات فني و مهندسي بخش كشاورزي به آفريقا و ساير كشورهاي هدف

در چارچوب اصول فوق‌الذکر، براي فعاليت دفاتر خارج از کشور جهاد کشاورزي (بويژه در آفريقا) ماموريت‌هاي ذيل متصور است:

1 ـ برنامه ريزي و زمينه سازي به منظور حضور موثر و پايدار بخش اجرايي، تحقيقات و آموزشي وزارت جهاد كشاورزي در راستاي الگوسازي فعاليت‌هاي مرتبط در ميان جامعه كشور ميزبان در راستاي اهداف و ارزشهاي نظام مقدس ج. ا. ايران

2 ـ برنامه ريزي و بستر سازي مناسب حضور بخش‌هاي غير دولتي (خصوصي و تعاوني) در كشور هدف در راستاي صدور خدمات فني و مهندسي به صورت مشاركت، سرمايه‌گذاري و نظير آن با حفظ و رعايت قوانين و مقررات دو كشور

3 ـ سازماندهي و پيگيري لازم جهت پيشنهاد، تصويب و اجراي پرو‍ژه‌هاي مرتبط با رديف كمكهاي توسعه‌اي وزارت امور خارجه و حسب مورد، نظارت بر آنها

4 ـ حمايت مالي و تجهيزاتي از اجراي پروژه‌هاي كوچك زودبازده در قالب ماموريت شماره يك از منابع مختلف

5 ـ برنامه ريزي جهت استفاده از امكانات و توانمنديهاي بالقوه كشورهاي هدف در زمينه منابع توليد ژن‌هاي دامي، شيلاتي و گياهي برتر و موضوعات مورد نظر دو جانبه

6 ـ كمك و همكاري به منظور انجام بررسي‌هاي اجمالي موانع سياسي، اجتماعي و اقتصادي در كشور هدف و كمك به اجراي برنامه‌هاي موثر جهت حضور قوي بخش‌هاي مختلف اقتصادي و خدماتي ج. ا. ايران در آن كشور

7 ـ بستر سازي براي حضور فعال و هدفمند تشكل‌هاي پيش رو بخش كشاورزي ج. ا. ايران در كشور هدف

8 ـ همكاري و هماهنگي لازم در خصوص پيگيري توافقات و تفاهمات منعقده فيمابين دو كشور، مرتبط با حوزه كاري وزارت جهاد كشاورزي

آنچه به آن اشاره شد، توضيح خلاصه شده‌اي از رويكرد راهبردي وزارت جهاد كشاورزي به استفاده از ظرفيت‌هاي كشاورزي آفريقا بود كه با هدايت و حمايت قاطع و دلسوزانه آقاي مهندسي اسكندري وزير محترم جهاد كشاورزي به انجام رسيده و در حال پيگيري است. بديهي است كه براي تحقق اهداف مورد نظر اقدامات ذيل مورد نياز است:

1- ارزيابي فعاليت دفاتر خارج از كشور و طراحي و استقرار ساز و كار مطلوب متناسب با اصول و ماموريت‌هاي مذكور

2- شناسايي ظرفيت‌هاي سرمايه گذاري و شرايط كشورهاي هدف از يك سو و توانمندي‌ها و امكانات سرمايه گذاران ايراني از جانب ديگر به منظور سازماندهي و حمايت ازحضور آنان در سرمايه گذاري‌هاي توليدي كشور هدف

3- برقراري ساز و كارهاي حمايت سياسي، مالي و قانوني از سرمايه‌گذاران به روشي آسان و سريع متناسب با شرايط جهاني و منطقه‌اي

نگارنده اطمينان دارد كه دولت دهم مصمم‌تر از گذشته براي تحقق اهداف منطقه‌اي و جهاني نظام مقدس اسلامي گام برخواهد داشت. در بخش كشاورزي نيز حضور آقاي دكتر خليليان و مديريت ايشان كه علاوه بر تجربه مفيد در اين زمينه‌ها، از پشتوانه قوي علمي و تحليل راهبردي برخوردار هستند مي‌تواند به تداوم فعاليت‌هاي اثربخش، بهينه‌سازي سازوكارها و حتي ابداع روش‌هاي نوين كاري با حضور كارشناسان قوي و مديران لايق و صاحب انديشه و تجربه و تعهد، بيانجامد.