روند اجرای توافق هسته ای موسوم به برجام پس از فراز و نشیب های فروان، روزهای پایانی خود را می پیماید. در صورت اجرای تمام تعهدات ایران بر اساس برجام، قرار است همه تحریم های مربوط به هسته ای برداشته شود و این روند تا هشت سال یا زمان زودتری که آژانس بین المللی انرژی اتمی اعلام کند، ادامه یابد و برنامه هسته ای ایران با محدودیت به فعالیت خود ادامه دهد تا بتواند گواهی نامه نهایی راستی آزمایی را دریافت کند.
به گزارش «تابناک»، روند اجرای برجام بر اساس روندی که در خود برجام نیز آمده، دارای 4 مرحله بود که تا به امروز دو مرحله آن پشت سر گذاشته شده و همگان منتظر رسیدن به مرحله سوم که به نحوی مهمترین مرحله نیز می تواند قلمداد شود، هستند.
ضمیمه شماره پنج برجام، توالی اقدامات مشخص شده در پیوست های شماره یک و دو برجام را تشریح می نماید. بر اساس این ضمیمه توالی مراحل اجرای برجام چهارگانه است.
1 ـ روز نهایی شدندر این مرحله پس از تأیید توافق توسط ایران و گروه (5+1) که در وین صورت پذیرفت، قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل تصویب شد. در پی تصویب قطعنامه، اتحادیه اروپا نیز قطعنامه شورای امنیت را تأیید و نقشه راه ایران و آژانس برای اجرای کلیه تدابیر شفافیت ساز پیش بینی شده در این برجام آغاز شده است.
2- روز قبول توافقبر اساس برجام «روز قبول توافق»، ۹۰ روز پس از تأیید این برجام از سوی شورای امنیت سازمان ملل متحد از طریق قطعنامه ای که در بالا بدان اشاره شد یا در تاریخی زودتر از آن از طریق موافقت متقابل همه مشارکت کنندگان برجام خواهد بود و در این تاریخ این برجام واجد اثر خواهد شد.
3- روز اجرااین روز متعاقب اجرای اقدامات مرتبط هسته ای ایران مندرج در بند ۱۵ زیر و به نحو راستی آزمایی شده توسط آژانس و همزمان با اتخاذ اقدامات مندرج در بندهای ۱۶ و ۱۷ زیر توسط گروه ۱+۵ و وقوع اقدامات مندرج در بند ۱۸ زیر در سطح سازمان ملل متحد طبق قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل متحد خواهد بود.
4- روز انتقالی«روز انتقالی»، یا ۸ سال از تاریخ «روز تصویب» خواهد بود و یا متعاقب گزارش دبیرکل آژانس انرژی بین المللی انرژی اتمی به شورای حکام آژانس و همزمان به شورای امنیت سازمان ملل متحد مبنی بر اینکه آژانس به «نتیجه گیری گسترده تر» رسیده است که کلیه مواد هسته ای در ایران در فعالیت های صلح آمیز قرار دارند، هر کدام زودتر اتفاق بیفتد.
بر اساس متن برجام هیچ ضرب الاجلی برای مرحله اجرای برجام در نظر گرفته نشده است. این در حالی است که در حال حاضر هر دو طرف به دنبال اجرای برجام و ورود به مرحله پسا اجرای برجام هستند.
در زمان حاضر دو طرف مذکرات هسته ای از دو مرحله روز نهایی شدن و مرحله اعلام توافق گذشته اند و به مرحله اجرای برجام نزدیک می شوند. در راستای رسیدن به مرحله اجرا، طرف 5+1 باید در یک اعلامیه ای برداشته شدن تحریم ها پس از اجرای تعهدات ایران را تضمین می کرد که این کار از طریق بیانیه مطبوعاتی اتحادیه اروپا و وزارت خارجه امریکا انجام شد.
در همین راستا ایران نیز باید بر طبق برجام سه تعهد مهم خود در برجام در زمینه تحدید فعالیت های هسته ای خود را به پایان برساند. سه اقدام مهم ایران در این راستا به شرح زیر است؛
1-کاهش تعداد سانتریفیوژهای فعال به 6104
تعداد سانتریفیوژهای ایران از ۱۹۰۰۰ کنونی (نزدیک به 10000 فعال بوده است) به ۶۱۰۴ دستگاه می رسد، که در ۱۰ سال آینده، تنها ۵۰۶۰ عدد از آنها اورانیوم غنی‌سازی خواهد کرد. این روند بر اساس برخی منابع روزهای پایانی خود را طی می کند و تقریبا ایران اقدامات خود را در چارچوب برجام در این زمینه به روزهای پایانی خود نزدیک کرده است.
2- کاهش حجم ذخیره اورانیوم به 300 کیلوگرمدر این زمینه نیز ایران تعهد خود را کامل انجام داده و در ازای دریافت 200 تن کیک زرد، بیش از 9 تن از اورانیوم خود را به روسیه صادر کرده است.
3- خارج کردن قلب راکتور آب سنگین اراکیکی از مهمترین اقدامات ایران، بازطراحی آب سنگین اراک و تهیه قرارداد جدید برای بازطراحی اراک بوده است. بنا بر آخرین اخبار نیز روند قرارداد بازطراحی آب سنگین اراک به پایان رسیده و آخرین اقدامات برای خارج کردن قلب راکتور نیز در حال اجراست.
بنابراین با اجرای این اقدامات به صورت کامل و گزارش آژانس به احتمال زیاد باید در روزهای آینده شاهد اجرای توافق هسته ای موسوم به برجام باشیم. برخی از مذاکره کنندگان ارشد دو طرف مذاکره نیز ابراز خوشبینی کرده اند که در روزهای آغازین سال نو میلادی 2016 شاهد اجرای یکی از مهمترین توافقات سال های اخیر در حوزه هسته ای باشیم.
در صورتی که اجرای برجام اعلام شود از آن زمان خواهد بود که قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل اجرا خواهد شد و بر طبق آن شش قطعنامه قبلی لغو می شود که مبنای مشروعیت تحریم های بین المللی علیه ایران بود و پس از آن بر طبق تعهد طرف 5+1 آنها ملزم خواهند بود که تحریم های مرتبط با موضوع هسته ای را بردارند.
