مجلس بدون تصویب قانون می‌تواند مانع عهدشکنی در اجرای برجام شود؟

با تأیید متن برجام در قالب قطعنامه 2231 شورای امنیت، از روز دوشنبه گذشته، دوره نود روزه‌ای آغاز شده است که تعیین می‌کند آیا رئیس جمهور آمریکا با وجود مخالفت‌های کنگره آمریکا، توانایی عمل به تعهدات خود در برجام را خواهد داشت یا خیر! در ایران نیز، مسئولیت تأیید اجرای برجام بر عهده نهادهای مسئول و از جمله شورای عالی امنیت ملی و مجلس شورای اسلامی قرار گرفته است. واقعیت اما این است که تأیید اولیه برای اجرای برجام یک مسأله است و اطمینان از حسن اجرای آن در دوره ده ساله آینده، مسأله‌ای دیگر.

به گزارش «تابناک»، مجلس شورای اسلامی بعد از تحویل متن برجام از سوی وزیر خارجه در روز سه‌شنبه و نیز توضیحات ظریف و صالحی درباره محتوا و دستاوردهای برجام، به تشکیل کمیسیونی برای بررسی محتوای برجام رأی داده است.

متن برجام، هم به لحاظ حجم و هم به لحاظ پیچیدگی برای بسیاری از نیروهایی که سال ها در سیاست خارجی ایران فعال بوده‌اند بی‌سابقه است. ترکیب اولیه نمایندگان پیشنهاددهنده، ایجاد کمیسیون برای بررسی برجام و نیز فهرست نامزدهای احتمالی در این کمیسیون جای امیدواری کمی برای این باقی می‌گذارد که کمیسیون تشکیل شده در مهلت کمتر از نود روز باقی‌ مانده بتواند بدون کمک گرفتن گسترده از کارشناسان بیرون از مجلس، ابعاد مختلف این متن سنگین حقوقی را به دقت بررسی کند.

راه مهم برای فائق آمدن بر چالش فوق، توجه به توصیه‌هایی است که از جمله در متن منتشره از سوی دفتر حفظ و نشر آثار رهبر انقلاب مورد تأکید قرار گرفته است. نگاه کلان و روندنگر، یکی از نقاط مهم در سخنان رهبر انقلاب بوده است؛ چنانچه در بیانات ایشان در خطبه‌های عید فطر آمده است: «ده سال، دوازده سال است که شش دولت بزرگ جهانى ـ که از لحاظ ثروت اقتصادى و ... جزو کشورهاى مقتدر دنیا محسوب می‌شوند ـ اینها نشسته‌اند در مقابل ایران، با هدف اینکه ایران را از پیگیرى صنعت هسته‌اى خودش باز بدارند ... نتیجه‌[اش] این شد که این شش قدرت، امروز ناچار شدند گردش چند هزار سانتریفیوژ را در کشور تحمّل کنند؛ ناچار شدند ادامه‌ى این صنعت را در کشور تحمّل کنند؛ ناچار شدند ادامه‌ى تحقیقات و توسعه‌ى این صنعت را تحمّل کنند».

وب سایت دفتر حفظ و نشر آثار رهبر انقلاب ادامه داده است که بنابراین نگاه نقطه‌ای، مقطعی و فنّی صرف موجب می‌شود در تحلیل این مسأله به خطا برویم. برای تحلیل پرونده‌ای با این زوایای پیچیده که شامل مرور زمان هم شده است، اندکی باید بیشتر تأمل و تحمل کرد و با نگاهی کلی به روند پرونده هسته‌ای کشور، منصفانه داده‌ها و ستانده‌ها را بررسی و قضاوت کنیم.

موارد فوق همگی به موضوع بررسی متن برجام اختصاص دارد، ولی مجلس جدای از موضوع بررسی برجام و تصویب یا عدم تصویب آن، با تکلیف دیگری نیز روبه روست که هم در پاسخ رهبر انقلاب به نامه رئیس‌جمهور و هم در سخنان ایشان در عید فطر مورد اشاره قرار گرفته است. صرف نظر از ضرورت تلاش برای حفظ وحدت داخلی در موضوع برجام، رهبر انقلاب هشدار داده‌اند که باید راه خدعه‌های طرف مقابل بسته شود.

از هم اکنون برخی رسانه‌های اسرائیلی، علائمی را از مسیر احتمالی جدید این رژیم برای مانع‌تراشی در روند اجرای برجام و تأثیرگذاری بر آینده آن نشان می‌دهند. نباید فراموش کرد از زمانی که کنگره آمریکا تصویب تحریم‌های جدید را ـ که اجرای آن به ناکامی مذاکرات هسته‌ای موکول شده بود ـ مد نظر قرار داده بود، تنها چند ماه می‌گذرد.

حتی اگر رئیس‌جمهور فعلی آمریکا به تعهدات این کشور در برجام پایبند بماند، تضمینی نیست که رئیس‌جمهور بعدی آمریکا نیز در همین مسیر گام بگذارد. برخی از نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری سال آینده آمریکا، به صراحت از پایبند نماندن به این تعهدات سخن گفته‌اند، ولی برخی دیگر و از جمله جب بوش، از فوری نبودن چنین تصمیمی سخن گفته‌اند.

یکی از رسانه‌های صهیونیستی نیز مدعی شده که نتانیاهو با ناامیدی از تصمیم کنگره برای لغو برجام در مهلت دوماهه باقی ‌مانده، احتمالا بر تصویب قوانین جدیدی توسط کنگره آمریکا متمرکز خواهد شد که روند اجرای برجام را تحت تأثیر قرار دهد؛ از جمله این قوانین احتمالی، تعیین شرایطی برای خروج دولت آمریکا از توافق با ایران است.

در سوی مقابل می‌توان وظیفه حساس و دقیق، مقابله با اقداماتی از این دست را نیز برای مجلس شورای اسلامی در ایران در نظر گرفت. این واقعیتی است که طی یک دهه اجرای احتمالی برجام، ممکن است با فراز و نشیب‌های زیادی همراه باشد، ولی مجلس می‌تواند از زمان کمتر از نود روزه خود برای بررسی این موضوع استفاده کند که در صورت تأیید برجام از سوی ایران، از چه راهی می‌توان ضمن باز گذاشتن دست دولت برای انجام مانورها و بازیگری لازم و مفید در روند اجرای برجام، مانع خدعه طرف مقابل شد.