آمریکا در پی یک دوره سکوت و بیاعتنایی، مبارزه با «داعش» را در رأس برنامههای نظامی خود قرار داده و رئیسجمهور این کشور تصمیم گرفته، برای ریشهکن کردن نیروهای «داعش»، یک ائتلاف بینالمللی ایجاد کند.
اوباما در مصاحبه تلویزیونی با شبکه ان بیسی (روز یکشنبه شانزدهم شهریور) استراتژی خود را پیرامون تضعیف و ریشهکن کردن «داعش» متمرکز نمود. این در حالی است که بحران سیاسی عراق با پیشرفت نظامی «داعش» تشدید و این کشور یک بار دیگر وارد گردونه خواستهای قومی و مذهبی شده است.
به گزارش «تابناک»، ایجاد آمادگی برای مقابله با گروه تروریستی ابوبکر بغدادی به ویژه در سوریه با تصمیم آمریکا و کشورهای عربی با شعار حمایت از مخالفان میانهرو سوری علیه نظام سوریه همراه شده است و بعید به نظر میرسد، دولت سوریه نقشی برای متوقف کردن تهدیدات داعش در این ائتلاف بر عهده داشته باشد.
کمرنگ جلوه دادن نقش ایران در مقابله با تروریسم توسط جان کری و دیگر مقامات آمریکا و اتهامات واهی آنها به جمهوری اسلامی ایران، موضوعی است که خود آنان از اشتباه بودنش آگاهند و برخی از نخبگان آمریکا در یک سال گذشته، بارها از ضرورت تعامل واشنگتن با تهران برای حل مشکلات خود در خاورمیانه سخن گفتهاند.
در همین حال طی روزهای اخیر و در پی اعلام شکلگیری ائتلافی بینالمللی به هدایت آمریکا برای مبارزه با تروریستهای داعش، بحثهای فراوانی درباره مشارکت کردن یا نکردن ایران در این ائتلاف مطرح شده است، حال آنکه مشخص است، حضور یا عدم حضور رسمی ایران در این ائتلاف، تأثیری در اهمیت تعیین کننده ایران نخواهد داشت.
بنا بر اطلاعات موثق از منابع آگاه مقامهای مختلف آمریکایی مدتها پیگیر جلب مشارکت ایران در ائتلاف ضد داعش بودند، به گونهای که از همان آغاز بحران داعش، مقامات آمریکایی برای جلب همکاری ایران، تلاش گستردهای برای ارتباطگیری با سفرای ایران در دیگر کشورها کردند و حتی تلاش برای این ارتباطگیری را به سطوح بالاتر از سفرای ایران رساندند، ولی در پایان نتوانستند موفق به جذب ایران در ائتلافی پر حرف و حدیث ـ چه از لحاظ مشروعیت و چه از نظر کارایی برای مقابله با داعش ـ شوند.
در این راستا، حسن هانیزاده، کارشناس مسائل خاورمیانه در گفتوگو با تابناک به علل و اهداف تشکیل ائتلاف بینالمللی علیه داعش و همچنین علت عدم حضور ایران در این ائتلاف پرداخته است.
آقای دکتر یکی
از نامهای تروریستی که این روزها زیاد از آن شنیده میشود، گروه تروریستی داعش است.
به نظر شما، چه عواملی باعث شکلگیری گروه داعش و گسترش این گروه شده است؟
با آغاز بحران سوریه در پانزدهم مارس ۲۰۱۱ برخی از گروهکهای تروریستی توسط آمریکا، انگلیس، اسرائیل و عربستان شکل گرفت. دلیل این امر این است که سوریه به عنوان کشوری که در خط مقدم جبهه مقاومت و بخشی از محور تهران، دمشق و بیروت است که همواره مورد خشم قدرتهای بزرگ بوده است. غربیها احساسشان این بود که دولت سوریه را در یک فرایند زمانی شش ماه سرنگون کنند. طولانی شدن سرنگونی بشار اسد، موجب شد که امریکاییها و غربیها درصدد گسترش حوزه فعالیت داعش و جبهه النصره و ارتش آزاد بربیایند. به همین دلیل، کمکهای فراوانی به داعش و جبهه النصره و نیروهای معارض دولت سوریه انجام دادند.
گزارشها نشان میدهد، عربستان و قطر در چهل ماه گذشته، حدود ۳۶ میلیارد دلار کمک مالی به گروهکهای تروریستی مخالف دولت سوریه دادند و این مسأله نشان میدهد که آمریکاییها و غربیها به همراه کشورهای همپیمان منطقه خودشان تلاششان بر این است که سوریه را فلج و نظام سوریه را سرنگون کنند.
هدف امریکاییها از سرنگونی دولت بشار چیست؟
غربیها خواهان این هستند که با سرنگونی دولت بشار یک دولت دست نشانده و یک پایگاه دائمی در سوریه ایجاد کنند. اهمیت سوریه در ارتباط تهران دمشق و بیروت و همچنین نزدیکی به مقاومت اسلامی و وجود پایگاه دریایی همه اینها، مسائلی بود که غربیها و آمریکا را بر آن داشتند که مقابل سوریه بایستند؛ بنابراین، داعش را تقویت کردند و حدود ۲۵۰۰۰ تن از ۸۰ کشور جهان جذب داعش شد. به همین دلیل، به نظر میرسد که برای سرنگونی بشار اسد آمریکاییها و غربیها هزینه سیاسی و لجستیکی و مالی زیادی انجام دادند.
برخی از کارشناسان بر این باورند، کشورهای عربی از جمله عربستان و قطر کمک شایانی به این گروهها دادهاند؛ اما امروز میبنیم که امروز همان کشورهای عربی در ائتلاف ضد داعش قرار گرفتهاند. به نظر شما علت چیست؟
هماکنون داعش یکی از شنیعترین گروهکهای تروریستی است که از سلاحهای پیچیده و گسترده برخوردار است و همچنین قدرت تحرک داعش هم فوق العاده است.
ائتلاف بینالمللی علیه داعش، بازی بسیار کثیفی است که امریکاییها و غربیها علیه مقاومت آغاز کردهاند. در واقع قدرت تحرک داعش به گونهای است که سریع توانست از سوریه به عراق منتقل شود. دلیل این امر این است که نظام سوریه و ارتش سوریه توانست با ایجاد یک تاکتیک و ساز و کار مبارزاتی علیه گروهکهای تروریستی، تلاش کرده است که این گروهک تروریست را سرکوب کند. لذا به نظر میرسد، داعش با توجه به شکستی که متحمل شده است به عراق نقل مکان کرد. هدف غالب داعش این است که یک نوع جنگ داخلی در عراق به وجود بیاورد. این هدف داعش از طریق حمله به زیرمجموعههای اسلامی و همچنین اقلیتهای مذهبی به نوعی شرایط فراهم شد که عراق را تجزیه کنند.
استراتژی امریکا از این ائتلاف بینالمللی چیست؟
استراتژی امریکا این است که در عراق حضور خودش را تأمین و تثبیت کنند؛ لذا موضوع حمله داعش به اقلیتهای مذهبی و همچنین ایزدیها و همه اینها موجب شد که آمریکاییها طرح جدید خودشان را در عراق کلید بزنند. این مسأله شرایط خاصی را در عراق به وجود آورد. یعنی حمله داعش به اقلیتهای مذهبی شرایطی فراهم کرد که اولا اقلیم کردستان مستقیما وارد عمل شود و اسلحه زیادی از امریکاییها به بهانه مقابله با داعش از غرب دریافت کند. همه این مسائل موجب شده که امریکاییها و غربیها با کمک عربستان برای بهبود چهره خود و اجرای فاز جدید استراتژی خودشان یک ائتلاف جدید را به وجود آورند.
به نظر شما هدف اصلی این ائتلاف چیست؟
هدف این است که غرب به رهبری امریکا بدون مراجعه به شورای امنیت سازمان ملل وارد سوریه شوند و ضمن حمله شکلی و ظاهری به داعش دولت سوریه را سرنگون کنند و یک حکومتی که وابسته به امریکاست را در سوریه ایجاد کنند. این امریکاست که در آینده از رهگذر در این همسویی به نوعی سعی میکند که دولت سوریه را تحت فشار قرار دهد و از طریق اشغال چند شهر یک حاکمیت جدید وابسته به خودشان را در سوریه ایجاد کند و در مرحله بعد عراق را به سه قسمت کردنشین، شیعهنشین و سنینشین تقسیم کند.
با توجه اینکه مقام معظم رهبری به صراحت حضور ایران در ائتلاف بین المللی به رهبری عراق را منتفی دانستهاند. شما دلایل اتخاذ این رویکرد را توسط ایران را چه میدانید؟
این ائتلاف یک ائتلاف شکننده و ظاهری است و خیلی پایدار نخواهد بود. شکی نیست که امریکاییها سعی میکنند؛ بدون گرفتن مجوز از شورای امنیت به سوریه ورود پیدا کنند. ایران با توجه به این توطئه که در پشت این ائتلاف وجود دارد در این ائتلاف شرکت نخواهد کرد. هر چند امریکاییها تحت فشار عربستان و قطر سعی کردهاند که وانمود کنند؛ از ایران در ائتلاف دعوت نمیکنند. اما ائتلافی که بدون مجوز عراق و دولت سوریه صورت بگیرد یک نوع اشغالگری از سوی امریکا و غرب تلقی میشود و ایران نمیخواهد ابزاری در دست این قدرتها باشد و لذا به نظر میرسد در شش ماه آینده فشار بیشتری به دولت سوریه وارد کنند و بعدا طرح خودشان را در مورد تجزیه عراق عملیاتی کنند. قطعا دولت امریکا و یا دموکراتهای امریکایی تا دو سال آینده که ریاست جمهوری اوباما به پایان میرسد میخواهند در کارنامه خود یک دستاوردی در تغییر خاورمیانه به وجود آورند. الان موضوع تغییر ساختار خاورمیانه از سیاستهای امریکا در منطقه است.متن کامل گفتوگو را اینجا بخوانید.