مهریه و طرح‌های مسکوت

آیا مهریه می‌تواند ضامن خوشبختی افراد باشد؟! این سؤالی است که هنوز پاسخی برای آن وجود ندارد. گرچه سال‌هاست تعیین مهریه‌های سنگین  در ازدواج جوانان مرسوم شده است اما، افزایش آمار طلاق نشان می‌دهد مطمئناً مهریه‌های سنگین هم نمی‌تواند خوشبختی افراد را تضمین کند. آیا تا کنون وجود مهریه سنگین زوجی، مانع فروپاشی زندگیشان شده است؟ بی‌شک خیرچرا که  اگر مانع بود، آمار طلاق شناسنامه‌ای و عاطفی زوجین تا این حد بالا نمی‌رفت. بنابراین به نظر می‌رسد مقوله مهریه از جایگاه و معنای واقعی خود منحرف شده و برخی خانواده‌ها با توجه به خصوصیات و ویژگی‌های دختر خود مثل میزان تحصیلات، سطح مالی خانواده و حتی ویژگی‌های ظاهری، مهریه بالا یا پایین تعیین می‌کنند.

به گزارش آرمان، طبق پژوهش‌های صورت‌گرفته میانگین مهریه زنان ایرانی بین ۲۶۰ تا ۴۵۰ سکه طلاست که البته در بین مهریه‌ها میزان ۱۲۴ هزار سکه طلا هم به چشم می‌خورد. اگر به گذشته بازگردیم می‌بینیم که مهریه‌ها کم اما دوام زندگی‌ها بیشتر بوده است و با افزایش میزان مهریه مسائل و مشکلات اجتماعی نیز افزایش یافته و برخی زنان گاهی به دلیل داشتن مهریه‌های سنگین در زندگی زناشویی تمام حق را به خود داده و این چیزی است که مردان را وادار به طلاق عاطفی می‌کند و از طرف دیگر نیز برخی زنان که دارای مهریه‌های سنگین هستند به طمع رسیدن به سود بسیار از خانه و خانواده خود چشم‌پوشی کرده و در نتیجه آمار طلاق افزایش می‌یابد. تحقیقات میدانی که در این زمینه صورت گرفته نشان می‌دهد، ۹۰ درصد دختران مهریه را بالا می‌گیرند و همه معتقدند، به علت بالابودن حقوق مردان و با توجه به اینکه مرد هر زمان که اراده کند، می‌تواند همسر خود را طلاق دهد یا می‌تواند به راحتی ازدواج مجدد کند تنها مهریه می‌تواند حقوق آنها را تأمین کند اما، در واقع آنچه در دین ما از آن به عنوان مهریه یاد شده چیزی است که موجب مهر و محبت باشد.

در هرحال وضعیت مهریه و مشکلات ناشی از آن در کشور تا بدانجا رسیده که مسئولان مربوطه برای کاهش مشکلات ناشی از آن تمهیداتی می‌اندیشند اما، به نظر می‌رسد به‌رغم تمام این نگرانی‌ها هنوز این مساله به عنوان یکی از مشکلات اجتماعی در جامعه مطرح است. در واقع با افزایش قیمت سکه و پر رنگ شدن موضوع افزایش تعداد زندانیان مهریه، خبرهایی که حول و حوش مسئله مهریه می‌گردند، بسیار بیشتر از گذشته شده است. یکی از این خبرها که از سوی قوه قضائیه مطرح شد، مربوط به طرحی بود که طبق آن کسانی که توانایی پرداخت مهریه ندارند به زندان نمی‌روند. علاوه بر آن قبل از اعلام این طرح،مجلس طرح۱۱۰ سکه‌ای‌شدن را تصویب کرده بود. در آن زمان رئیس ستاد دیه کشور در واکنش به تصویب این طرح گفته بود: باافزایش قیمت سکه، حتی همین۱۱۰ سکه  زیاد است و باید دفاتر اسناد را مجبور کرد که بیشتر از ۱۴ سکه را ثبت نکنند. «طرح دولت برای بیمه‌کردن مهریه» نیزطرح دیگری است که برای مهار مشکلات ناشی از این موضوع مطرح شده است.

«بیمه مهریه زنان» یکی از چالش برانگیزترین موضوعات دولت دهم در حوزه زنان بود که تیر سال 91 سر زبان‌ها افتاد. خرداد سال 92 نیز آخرین پیگیری‌ها برای به سرانجام‌رساندن بیمه مهریه صورت گرفت و جلساتی با وزارت دادگستری و یکی از صندوق‌های بیمه برگزار شد و ستاد دیه نیز از این طرح استقبال کرد اما، به علت تغییر دولت و نبود امکان تامین اعتبار، بیمه مهریه مسکوت باقی ماند. براساس این طرح، این بیمه نه تنها به سود زندانیان مهریه بود بلکه، زوج می‌توانست به مرور مبلغی را برای پرداخت مهریه همسرش پس‌انداز کند. از سوی دیگر مهریه زن نیز ایمن می‌شد. با توجه به تعداد زیاد مردانی که ناتوان از پرداخت مهریه همسر خود هستند باید راهکارهایی اندیشیده شود که در درجه اول استحکام خانواده‌ها به هم نخورد و قوانین وضع شده باعث پیوند بیشتر خانواده شود و از طرف دیگر نیز نباید این طور تلقی شود که زندانی کردن باعث حل موضوع مهریه می‌شود. 

یک روانشناس نیز در گفت‌وگو با آرمان، ضمن بیان این مطلب که دیگر کمتر خانواده‌ای به مهریه به عنوان پیشکش و هدیه‌ای از سوی مرد می‌اندیشد، می‌گوید: در واقع به دلیل وجود تفاوت سطح طبقات و فرهنگ‌ها، خانواده‌ها تصور می‌کنند مهریه بالا، می‌تواند تضمینی برای خوشبختی دخترانشان باشد. بیشتر خانواده‌ها به دلیل ترس از بدرفتاری و مشکلات احتمالی داماد، از مهریه به عنوان ابزاری برای گرفتن طلاق دخترشان استفاده می‌کنند. بهروز بیرشک می‌افزاید: آمارهایی که از طریق قوه قضائیه منتشر می‌شود نشان از آن دارد که سهم عظیمی از آمار زندانیان مربوط به زندانیان مهریه است. بحث مهریه به دلیل چشم و هم‌چشمی خانواده‌ها نسبت به این موضوع سال‌هاست به معضل در جامعه ما تبدیل شده است. در حال حاضر خیلی از خانواده‌ها فکر می‌کنند از این طریق می‌توانند پشتوانه‌ای برای دخترانشان ایجاد کنند اما در حقیقت خیلی وقت‌ها اینگونه نبوده، یعنی گاهی آقایان چنان عرصه زندگی را بر همسرانشان تنگ می‌کنند که زن عطای مهریه را به لقایش می‌بخشد فقط برای اینکه از زندگی مشترک خلاصی پیدا کند. بنابراین مهریه به طور کلی تعیین کننده و ضامن سعادت و خوشبختی یک زندگی نیست. او تصریح می‌کند: برعکس گاهی با مشکلاتی که از همان ابتدا بر سر این موضوع پیش می‌آید، بیشتر از اینکه مهریه عامل سعادت باشد، مخرب آن است.

یک حقوقدان در گفت‌وگو با آرمان می‌گوید: زنان معمولا به عنوان اهرم فشار برای جلب موافقت همسر یا طلاق تقاضای مطالبه مهریه را مطرح می‌کنند یا قصد دارند در عین گرفتن طلاق، مهریه را نیز مطالبه کنند. نسرین زالی می‌افزاید:  به نظر من اگر زن مجبور نباشد برای گرفتن طلاق در دادگاه عسر و حرج خود را ثابت کند بلکه، بتواند همان طور که مرد با پرداخت مهریه همسرش را طلاق می‌دهد، زن نیز بتواند با بخشیدن مهریه‌اش طلاق بگیرد ، زنان تقاضای مهریه‌های سنگین نمی‌کند بنابراین، می‌توان مقرراتی را پیش‌بینی کرد که زن و مرد در صورت ازدواج، قراردادی را در مورد دارایی مشترک تعیین کنند که در صورت جدایی دارایی تقسیم شود. برخی زنان عنوان می‌کنند که وقتی به دلیل مهریه و نفقه از ریاست خانواده محروم می‌شوند، موقعیت شغلی متزلزلی می‌یابند و مجبور به تمکین هستند، پس چرا از این امتیاز حداکثر استفاده را نکنند. او تاکید می‌کند: اگر می‌خواهیم پدیده زندانیان مهریه در جامعه از بین برود می‌توانیم حقوق زوجین را در زندگی مشترک برابر کنیم و زمانی می‌توانیم حق مطالبه مهریه‌های سنگین را از زن بگیریم که به جای آن امتیازهایی به او بدهیم.