7 خاصیت مهم «گل‌ گاوزبان»

حدود یک‌ ماه است که برداشت گل‌گاوزبان از دامنه‌های زیبای البرز و برخی مناطق دشت مازندران آغاز شده،‌برداشتی که هم آسان و هم دشوار است.

به گزارش فارس، اردیبهشت که می‌شود، بهشتی خیال‌انگیز در دامنه‌های بکر البرز با وجود گل‌ها و گیاهان خودرو، خودنمایی می‌کند، این گیاهان هر کدام خواص درمانی بی‌شمار و گاه ناشناخته‌ای دارند که یکی از آن‌ها «گل‌گاوزبان» است.

گل‌گاوزبان، گیاهی است علفی و یک‌ساله که ارتفاع ساقه آن تا 60 سانتی‌متر می‌رسد، ساقه آن شیاردار و خاردار و برگ‌های آن ساده و مخملی، و پوشیده از تارهای خشن است که هنگام چیدن گیاه، گزیدگی ملایمی در دست‌ها احساس می‌شود.

گل‌گاوزبان واقعی، شبیه گل انار بوده و تخم آن حلقوی شکل و لعابی است، دارای دم سفید و گلبرگ‌های بنفش و لاجوردی است.

این گیاه به‌صورت خودرو در دامنه‌های البرز می‌روید و با آنچه در سایر نقاط ایران و جهان می‌روید کاملاً متفاوت است، گیاه مشابه گل‌گاوزبان، «گاوزبان» است که در آمریکا و اروپا و برخی نقاط ایران مثل تبریز و اصفهان می‌روید.

گل‌های این گیاه کمی کوچک‌تر از گل‌گاوزبان و مدور است، خواص این‌دو گیاه با یکدیگر فرق دارد. به‌عنوان مثال گیاه «گاوزبان» دارای شوره است، و عرق و ادرار را زیاد می‌کند، در حالی‌که گیاه اصلی در واقع کنترل‌کننده وضعیت تعریق و ادرار است.

فواید گل‌گاوزبان

برای این گیاه، فواید زیادی نام برده‌اند، مهم‌ترین آن‌ها که به اثبات رسیده و تقریباً تمامی اطبا از گذشته تا حال بر آن توافق دارند؛ عبارت است از:

1- تقویت‌کننده اعصاب و روان و حواس پنجگانه، و نشاط‌آور است.

2- در درمان اختلال حواس کاربرد فراوانی دارد.

3- شکم را نرم و کیسه صفرا را باز می‌کند، اَخلاط سوخته سوداوی را از معده خارج و عوارض آن را از بین می‌برد.

4- در تنظیم اختلالات ادراری و تعریق، موثر است.

5- برای درمان سرماخوردگی، تنگی نفس و گلودرد، مفید است؛ به‌ویژه زمانی‌که با عسل طبیعی مخلوط شود.

5- برگ تازه آن برای درمان جوش‌های چرکین دهان اطفال، برفک، سستی بیخ دندان و رفع حرارت دهان موثر است.

6- عرق گل‌گاوزبان برای امراض سوداوی، وسواس و خفقان مفید است.

7- دارای منیزیم بوده و از سرطان پیشگیری می‌کند.

برای استفاده از این گیاه، کافی است مقداری گل‌گاوزبان(دو تا پنج مثقال) را با نیم‌ لیتر آب جوش، همانند چای روی حرارت غیر مستقیم بخار کتری یا سماور گذاشته و بگذارید تنها 10 دقیقه دم بکشد، بهتر است پس از دم‌کشیدن، ده دقیقه بماند و بعد آن را میل کنید، زیرا در این صورت است که دمنوشِ شما لعاب بسته و خوش‌‎طعم‌تر می‌شود.

طریقه مصرف صحیح گل‌گاوزبان

هر دارویی اعم از طبیعی و غیرطبیعی، در کنار تاثیرات مثبت خود، اثرات منفی‌ هم دارد که باید قبل از مصرف با پزشک مربوطه مشورت شود.

افرادی که از فشار خون بالایی برخوردار هستند باید بدانند گل‌گاوزبان باعث افزایش فشار خون می‌شود‌؛ بنابراین این‌گونه افراد بهتر است دمنوش آن را به‌همراه چند قطره آب‌لیمو یا مقدار کمی لیمو عمانی، میل کنند.

همچنین قدیم‌ترها همواره مصرف این گیاه را به‌همراه شکر و نبات، و حتی دم‌کردن آن با نبات را توصیه می‌کنند.

مصرف آن به‌عنوان نوشیدنی پس از شام توصیه می‌شود.

دکتر معصومه خادمی‌زاده، معاون گروه داروسازی سنتی دانشگاه علوم پزشکی تهران، می‌گوید؛ "گل گاوزبان به علت داشتن آلکالوئید(نوعی ترکیبات پیچیده ازت‌دار یا سمّی)، برای زنان حامله و شیرده و کودکان مضر است، مصرف بیش از پنج روز متوالی این گیاه ممکن است باعث عادت ماهانه در زنان شود؛ بنابراین پس از پنج روز استفاده از آن در صورت نیاز، سه روز فاصله انداخته، سپس دوباره مصرف کنید.

برخی‌ها هم گل‌گاوزبان را با گیاهی به نام سنبل‌الطیب(علف گربه) دم می‌کنند، مصرف زیاد مخلوط این دو گیاه که هر دو برای تقویت اعصاب توصیه می‌شوند؛ مسمومیت، خستگی، احساس سبکی سر، گشاد شدن مردمک چشم و مسمومیت کبدی را به دنبال دارد.

مصرف آن همراه با داروهای سیستم عصبی مرکزی مانند ضد افسردگی‌ها، ضد اضطراب‌ها، آرام‌بخش‌ها، خواب‌آورها و آنتی‌هیستامین‌ها می‌تواند بسیار خطرناک باشد.

گل‌گاوزبان؛ برداشتی سهل و ممتنع

گل‌گاوزبان از اردیبهشت تا شهریور گل می‌دهد؛ اگر اهل سفر هستید می‌توانید این گیاه را بر دامنه‌های زیبای البرز ببینید، اگر گل‌های آن ریز و تاحدودی گرد بودند، گل‌گاوزبان اصل نیستند.

این گیاه به صورت خود رو در مزارع کشاورزی و چمن‌زارهای البرز می‌روید، برای شناخت بهتر گل‌گاوزبان به یکی از روستاهای شرق مازندران رفتیم. روستایی به نام«شیرکلا» که برخی از اهالی آن حتی در باغ و حیاط منزل خود به کاشت این گیاه رغبت نشان می‌دهند.

به گزارش فارس، یکی از سختی‌های محصول گل‌گاوزبان، برداشت آن دو بار در روز است که اگر خوب و منظم چیده شود، از هر هکتار می‌توان 350 تا 400 کیلوگرم برداشت کرد.

هر کیلو گل خشک‌شده گل‌گاوزبان، بین 80 تا 120 هزار تومان خریداری می‌شود، و به مصرف عطاری‌ها و کارخانجات سازنده دارو و عرقیات می‌رسد.

نکته قابل توجه دیگر در برداشت گل‌گاوزبان این است که طبع گرم آن سبب می‌شود در هنگام چیدن محصول، تعریق و احساس خستگی به سراغ انسان بیاید، بنابراین بهترین زمان چیدن آن، صبح زود و قبل از غروب آفتاب است.

شاید در نگاه اول، نوع برداشت این گیاه، ساده به نظر برسد اما وقتی دست به کار شوید، می‌بینید که این کار از عهده هر کسی برنمی‌آید و بهتر است بگوییم بسیار سهل و ممتنع است.

پرورش گیاهان دارویی، حاصل تغییر الگوی کشت

اکنون با تغییر الگوی کشت در مناطق کوهستانی کشور، مازندران هم از این تغییر مثبت بی‌بهره نبوده، و در شرق مازندران که دارای وسعت جنگلی و کوهستانی بسیار بالایی است، گیاهان و درختان مثمر، جای خود را به محصولاتی دادند که با اندک سیل و کم‌آبی، از بین می‌روند.

کاشت درختان گردو، فندق، گلابی و انار در اراضی شیب‌دار، و مبادرت به کاشت و پرورش 15 نوع گیاه دارویی با ارزش اقتصادی بالا، از جمله این تغییرات مثبت هستند.

از پنج سال گذشته تا کنون، علاقه کشاورزان به کشت گیاهان دارویی بیش‌تر شده است، نعناع فلفلی، گزنه، گل محمدی و گل‌گاوزبان از جمله این گیاهان هستند.

به گفته غلام‌رضا قنبری رئیس جهاد کشاورزی شهرستان بهشهر، بیش از 80 نوع گیاه دارویی  در دامنه‌های کوهستانی این شهرستان شناسایی شدند که هر کدام یک فرصت اشتغال‌زایی خوب و درآمدزا برای مردم منطقه هستند.

بر اساس لیست جامع سازمان بهداشت جهانی، بیش از 20 هزار نوع گیاه شفابخش در جهان وجود دارد که جانشینی برای برخی فرآورده‌های دارویی بسیار مهم و موثر هستند، از این میزان حدود  هشت هزار نسخه طلای سبز در  کشورمان می‌رویند.