شاید به رغم تصورات عمومی، کاهش بهای جهانی نفت در دو ماه گذشته، بنا بر افزایش بهای نفت بر دلیل ادامه تنشها در منطقه خاورمیانه و به ویژه مسأله هستهای ایران بود؛ اما یک نگاه دقیق میتوانست از مدتی پیش، این کاهش بهای نفت را پیشبینی کند. در نتیجه باید گفت که روند کاهشی بهای نفت در بازار جهانی، رویدادی عجیب نیست.
به گزارش «تابناک»، بهای جهانی نفت در دو ماه گذشته به شدت سقوط کرده، تا جایی که بهای نفت برنت به ۹۷ دلار و نفت وست تگزاس به ۸۳ دلار در هر بشکه رسیده است.
البته توضیح این رخداد ساده است: با توجه به آمار ارائه شده از سوی مؤسسه اطلاعات انرژی، از ماه مارس، تولید جهانی نفت، بیش از اندازه نیاز و تقاضای بازار بوده است.
از سویی از اواخر سال ۲۰۱۱ مصرف جهانی نفت از میزان ۹۰. ۴ میلیون بشکه در روز به ۸۸. ۵ میلیون بشکه در ماه آوریل رسده و از سوی دیگر، تولید جهانی نفت همزمان به دلیل بالا گرفتن تنشها بین ایران و غرب و ترس از کمبود عرضه در آینده، قوت گرفت و بیشتر شد. این تولید بیش از همه از ناحیه افزایش ۱۰ درصدی تولید اوپک و همچنین اکتشاف ذخایر جدید و پیشرفت تکنولوژی استخراج در آمریکای شمالی بوده است.
این در حالی است که سال ۲۰۰۶ آخرین باری بود که میزان عرضه بر تقاضا در بازار جهانی نفت پیشی گرفته و اکنون در سال ۲۰۱۲ این اتفاق بار دیگر رخ داده است.
هماکنون قیمت جهانی نفت، نشان دهنده اصالت قانون عرضه و تقاضا در بازار است و بر این اساس تحلیلها نشان میدهد که همچنان بهای نفت باید در تابستان امسال کاهش داشته باشد.
مؤسسه «رلیگار» پیشبینی کرده است که بهای نفت برنت تا ماه سپتامبر به قیمت ۹۰ دلار و نفت وست تگزاس به قیمت ۸۰ دلار در هر بشکه برسد.
چگونه تنش با ایران بهای نفت را کاهش داد؟ اما این اصالت در قانون عرضه و تقاضا، از سویی تابع اتفاقات آتی نیز خواهد بود. قیمت نفت در بازار جهانی بیش از هر چیز تابعی از مسائل سیاسی جهانی و به ویژه ژئوپلیتیک منطقه خاورمیانه است. درواقع، ماجرای افزایش تولید و کاهش بهای نفت در بازار جهانی خود ناشی از همین مسأله بوده است.
پس از آنکه تنشها بر سر مسأله هستهای ایران قوت گرفت و تحریمهای اروپا علیه کشور وضع شد و همچنین پس از آن تهدیدات رژیم صهیونیستی برای حمله نظامی به ایران در رسانههای جهانی بازتاب یافت، برای مدتی بهای جهانی نفت به شدت اوج گرفت و به مرز ۱۱۰ دلار در هر بشکه رسید. اما با گذشت چند ماه و با اوج گیری تولید جهانی که اوپک در آن سهم به سزایی داشت ـ به ویژه عربستان سعودی با ۱۰ میلیون بشکه تولید در روز ـ قیمت شروع به کاهش کرد. تا جایی که اکنون گفته میشود که میزان عرضه بر تقاضا پیشی گرفته.
در واقع عملکرد اوپک و سایر تولید کنندگان از یک سو و تنش روانی در بازار برای ذخیره کردن نفت در صورت وقوع بحران و کاهش عرضه نفت، به یکباره موجب شد که بهای نفت پس از یک صعود سریع، روند نزولی را بگذراند.
این امر نشان میدهد بر خلاف آنچه گفته میشود، قیمت جهانی نفت با افزایش تنش بین ایران و غرب افزایش پیدا میکند، میتواند در عمل همین تنشها موجب کاهش قیمت نیز شود. در این میان، عامل اصلی، سیاست تولید کنندگانی نظیر اوپک است که سهم بسیاری در تعیین نهایی قیمت و مسیر حرکت آن دارند.
از این جهت آینده دبیر کلی اوپک برای ایران بسیار مهم است. البته این امر همیشه برای ایران امری مهم تلقی میشده، ولی در شرایط کنونی به دست گرفتن زمام اوپک و تعیین حداکثری سیاستهای آتی آن میتواند در آینده اقتصاد ایران تأثیر بسزایی بگذارد.
اگر روند سیاستهای آتی اوپک همانند ماههای گذشته باشد، این امر میتواند دست غرب و آمریکا را برای اعمال فشار بر ایران به لحاظ اقتصادی باز بگذارد. هماکنون ضرورت به دست گرفتن سیاستهای آینده اوپک در راستای منافع تولیدکنندگان و یا حداقل حمایت از گزینههایی که در این میان بیش از همه به استراتژیهای همسو با منافع تولید کننده پایبند باشند، یکی از مهمترین کارهایی است که باید دغدغه مسئولان و مقامات کشور قرار گیرد.