طرح گام به گام روسیه برای ایران، همچنان مبهم است

سرویس سیاست خارجی ـ ایران از تلاش مسکو برای احیای مذاکرات ایران و کشورهای 1+5، استقبال می کند؛ با این حال، برنامه روسیه برای آغاز دوباره این گفت‌وگوها برای ایران، همچنان مبهم است.

به گزارش «تابناک»، «مسکو تایمز» خبری را منتشر کرده که بر پایه آن، ایران با وجود داشتن ابهام درباره برنامه روسیه در این زمینه، از آن استقبال می کند.

بنا بر این گزارش، «سعید جلیلی»، دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران در دیدار با «نیکولای پاتروشف»، گفت: هرچند روسیه جزییات طرح خود را هنوز برای افکار عمومی مشخص نکرده، با وجود این، می تواند برای آغاز دوباره مذاکرات بین ایران و طرف های مذاکره کننده مفید باشد.

جلیلی در این دیدار، همچنین افزود: پیشنهاد روس ها می تواند مبنایی برای آغاز مذاکرات در سطح منطقه ای و بین المللی به ویژه درباره فعالیت های صلح آمیز هسته ای باشد.

با این حال، این روزنامه روسی افزوده است: اظهارات کلی سعید جلیلی مشخص نکرد که آیا ایران اکنون آماده است، دغدغه های کشورهای غربی را در مورد برنامه هسته ای ایران برطرف کند یا چنین آمادگی در تهران وجود ندارد، به ویژه آنکه سفر دبیر امنیت ملی روسیه به ایران، در حالی است که وزارت خارجه آمریکا هم از طرح روسیه استقبال کرده است.

جلیلی همچنین ادامه داد: ما و شش کشور غربی به عنوان هفت کشور، می توانیم زمینه های مشترکی را برای همکاری بر پایه این استراتژی پیدا کنیم.

«راشا تودی» نیز به نقل از نیکولای پاتروشف نوشت: در کنار همکاری دو کشور در حوزه های گوناگون درباره برنامه هسته ای ایران نیز با همتای ایرانی خود به ویژه در مورد همکاری با آژانس بین المللی انرژی اتمی صحبت کرده است.

در همین باره، «ابراهیم متقی» استاد روابط بین الملل دانشگاه تهران درباره سفرهای اخیر مقامات ایران و روسیه بر این باور است:

«هر گاه آمریکا محدودیتی در برابر روسیه ایجاد می‌کند، مقامات روسیه از کارت ایران برای موازنه با آمریکا و جهان غرب بهره می‌گیرند. بهره‌گیری از چنین الگویی، همواره برای روسیه سودآور و ثمربخش بوده است، در حالی ‌که سیاست موازنه قوای قدرت‌های بزرگ محور اصلی مخاطره، ابهام و غافلگیری برای سیاست امنیتی، اقتصادی و تکنولوژیک جمهوری اسلامی ایران بوده است. در چنین شرایطی، این موضوع مطرح می‌شود که آیا بحث مربوط به راه‌اندازی نیروگاه هسته‌ای بوشهر واقعیت دارد و یا اینکه تابعی از جنگ سرد جدید آمریکا ـ روسیه به شمار می‌رود؟

برای پاسخ به این پرسش، باید به الگوهای رفتار روسیه در گذشته اشاره داشت؛ روس‌ها در تکمیل نیروگاه بوشهر، پنج برابر بهای اصلی آن پول دریافت کرده‌اند و از سوی دیگر، هفت برابر قرارداد ایران ـ زیمنس زمان گرفته‌اند؛ موضوعی که در منطق سیاست و اقتصاد کاملا غیرمنطقی به‌ نظر می‌رسد. هنوز نیز ایران امید دارد تا تنش‌های بین‌المللی روسیه ـ آمریکا به ‌ویژه در چهارچوب پرونده ماگنیتسکی الگوی همکاری‌جویانه با ایران را در دستور کار قرار دهد.

سفر مقامات امنیتی و کارشناسان هسته‌ای روسیه به تهران در تاریخ پانزدهم آگوست 2011 را می‌توان نشانه ابتکار جدید در موضوعی کهن دانست؛ موضوعی که روحیه ملی، وجدان سیاسی و الگوی قضاوت درباره سیاست روسیه نسبت به ایران را تحت تأثیر قرار داده است.

سفر علی اکبر صالحی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران به مسکو را می‌توان گام دیگر در راستای امید به سیاست همکاری‌جویانه روسیه دانست؛ سیاستی که در سال‌های گذشته با وقفه‌های طولانی روبه‌رو بوده است.

به این ترتیب، ابتکار می‌تواند گام‌های جدیدی از همکاری را در دستور کار قرار دهد، ولی روسیه هنوز نسبت به تعهدات هسته‌ای و تحویل موشک پدافند هوایی اس300 به ایران از الگوی همکاری همه‌جانبه بهره نمی‌گیرد.

روسیه باید بداند منطق موازنه قوا در سیاست بین‌الملل، کارکرد خود را از دست داده است. آمریکا از الگوی حکمرانی جهانی استفاده می‌کند؛ الگویی که منطق موازنه قدرت را برنمی‌تابد. اگر روسیه واقعا به سیاست توازن قوا می‌اندیشد، نیازمند توجه به متعهدان منطقه‌ای است؛ متعهدانی که از ابزار، انگیزه و اراده لازم برای مقاومت در برابر نظام مسلط جهانی برخوردار باشند. به هر اندازه کشورهایی مانند ایران در شرایط مبتنی بر سیاست موازنه ضعف قرار گیرند، طبیعی است که روسیه نخواهد توانست، موقعیت خود را در سیاست جهانی بازسازی کند.

هر گونه مقاومت در برابر الگوی هژمونیک آمریکا و جهان غرب، نیازمند سیاست موازنه در حاشیه است. روس‌ها باید بدانند که امروز الگوی توازن قدرت سنتی کارکرد خود را از دست داده است. هیچ‌ یک از قدرت‌های بزرگ، تمایلی به مقاومت در برابر آمریکا ندارند و صرفا کشورهای پیرامونی از چنین قابلیتی برای مقابله با هژمونی جهانی برخوردارند».

بر این اساس، آقای علی‌اکبر صالحی باید بر این امر آگاه باشد که جهت‌گیری سیاست خارجی ایران مبتنی بر تعامل ضدسلطه در نظام جهانی است. تبیین این موضوع می‌تواند اندیشه جدیدی را در رهیافت‌های سیاست بین‌الملل سازماندهی کند؛ اندیشه‌ای که مبتنی بر ائتلاف در پیرامون است. طبعا ایران می‌تواند خط مقدم ژئوپلیتیکی در فضای کمربند شکننده در خاورمیانه به شمار رود. در غیر این صورت، روسیه نخواهد توانست تا جایگاه جهانی خود را بازسازی کند.

بازی با کارت ایران به ‌تنهایی برای مقاومت در برابر هژمونی جهانی سودمند نخواهد بود. باید ایران به قابلیت ژئوپلیتیکی خود بازگردد. انجام تعهدات روسیه در تحقق چنین فرایندی برای دو کشور سازنده خواهد بود.