پایان بازی تغییر ارزش پول ملی؛ چهار ـ صفر به نفع دولت!

سرویس اقتصادی ـ هيأت دولت، عصر روز گذشته، موافقت خود را با كليات پيشنهاد بانك مركزي براي حذف چهار صفر از پول ملي اعلام كرد.

به گزارش «تابناک»، بهمنی، دبیر کل بانک مرکزی امروز در حالی از این مصوبه روز گذشته هيأت دولت خبر داد که چند ماهی بود، مسأله حذف صفر از پول ملی در عرصه رسانه ها دوباره مطرح شده بود.

بهمنی زمان لازم برای نهایی سازی زمینه های جایگزینی پول ملی جدید را سه سال دانسته و گفت: بنابراین، قرار شد آن بخش از جزیيات طرح كه شامل نام واحد پول ملي جديد و جزء اعشار آن است، به زودي در سايت بانك مركزي به نظرخواهي عمومي گذاشته شود.

بحث تغییر ارزش پول ملی یا حذف صفرها که امری معمول در اقتصاد جهانی بوده و از آلمان و فرانسه و ژاپن گرفته تا ترکیه و آرژانتین و حتی زیمبابوه آن را تجربه کرده اند، نخستین بار در دولت نهم به صورت جدی مطرح و موج رسانه ای بزرگی در تعیین تعداد صفرهای حذف شونده و تغییر یا عدم تغییر نام واحد پولی ایجاد شد که کار را از کارشناسی های اقتصادی تا بررسی زبان شناختی و ریشه شناسی واژه های پیشنهادی نیز کشاند.

اما امروز با اعلام رسمی مصوبه هيأت دولت توسط رییس بانک مرکزی و قطعی شدن این تغییر ارزش پول ملی در برابر ارزهای خارجی و همچنین تعیین دقیق تعداد چهار صفر حذف شونده، بر آن شدیم که به جای بررسی های حاشیه ای به ارزیابی مختصر و مفید آثار اقتصادی این تحول پولی از دید چهار تن از اقتصاددانان برجسته کشور بپردازیم:

آثار اقتصادی مترتب نیست عدد تغییر می کند نه ارزش

دکتر مهدی تقوی، عضو هيأت علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی:

نخست باید توجه کرد که این مسأله را نه تنها کشورهای در حال توسعه بلکه کشورهایی چون آلمان فرانسه و ژاپن نیز تجربه کرده اند. البته در بیشتر کشورها، تعدادی صفر از جلوی پول برداشته شد؛ مثلا در فرانسه، دو صفر و در ترکیه شش صفر، ولی در آمریکای لاتین بعضا نام پول را هم عوض کردند.

اما این مسأله یک سیاست اقتصادی به شمار نمی رود، زیرا هیچ تأثیری بر اقتصاد یک کشور ندارد. حتی یک سیاست پولی نیز نیست، زیرا پول یعنی اسکناس تنها وسیله مبادله است و از خودش ارزشی ندارد. شما پیشتر در برابر کاری معین مبلغ x پول می گرفتی و اکنون y اما وقتی قدرت خرید هر دو یکی است، پس هیچ تغییری در اقتصاد واقع نشده است.

برخی می گویند، این اقدام تورم زاست؛ من این را هم نمی پذیرم، حتی اگر تورم بسیار بسیار مختصری هم باشد، آن قدر ناچیز است که در برابر تورم حاصل از هدفمندی یارانه ها اصلا حس نمی شود.

این کار تنها جو روانی تورم را کاهش می دهد؛ مثلا شما به جای یک چک پول، صد هزار تومانی یک ده تومانی می دهید، خوب این خیلی در احساس شما اثر دارد؛ اما قدرت خریدتان تغییری نکرده چون درآمد شما هم به همین نسبت کم شده، تنها هزینه های چاپ و توزیع اسکناس از این پس کمتر می شود و مبادله پول بین مردم در معاملات راحت تر خواهد بود.

البته چنین طرحی معمولا در کشورها پس از غلبه بر تورم های بزرگ اجرا می شود و باید گفت که بانک مرکزی ما با هوشمندی جلوی موج نقدینگی را گرفته و باید دید که این طرح را چگونه از آب درمی آورند.

تغییر نام واحد پولی نااطمینانی مردم را افزایش می دهد

دکتر حسین راغفر، عضو هيأت علمی دانشگاه الزهرا:

با اجرای این طرح قطعا آحاد اقتصادی در محاسبه قیمت ها و تبدیل ذهنی ارزشها دچار سردرگمی موقت خواهند شد و چنین طرحی نوعی اثر شوک درمانی بر اقتصاد دارد.

بر حسب تئوری حذف صفر قیمت ها را تغییر نمی دهد و به تورم یا کاهش تورم منجر نمی شود؛ اما باید دید در جامعه ای که اطلاعات اقتصادی بیشتر مردم چندان بالا نیست و نهاد های اقتصادی چون بازارها کارایی کامل ندارند، اجرای چنین طرحی به افزایش تلقی عدم قطعیت در اقتصاد و سوق کشور به سمت رکود تورمی منجر می شود یا خیر؟

قاعدتا اجرای چنین طرحی باید پس از رسیدن به نرخ تورم تک رقمی صورت گیرد اما در هر صورت، تغییر نام واحد پول امر خطرناکی است که به تلقی بی ثباتی در اقتصاد و بی اعتمادی مردم به بانک مرکزی می انجامد و می تواند شرایط بی اعتمادی به بانک مرکزی را تا جایی پیش ببرد که دیگر در پیش گرفتن سیاست های پولی به کلی بی اثر شده و مردم و بازارها به سیاست های بانک مرکزی واکنش نشان ندهند.

قطعا یک سیاست پولی نیست

دکتر احمد میرمطهری:

حذف صفر از جلوی پول ملی را قطعا نمی توان یک سیاست پولی دانست، زیرا آثار انقباضی و یا انبساطی پولی در آن دیده نمی شود.

با اجرای چنین طرحی، تنها می توان ضریب روانی امیدواری را در جامعه افزایش داد. با توجه به شرایط خاص اقتصادی کشور که در حالت رکود تورمی بوده و آثار بیماری هلندی به دلیل تزریق کامل درآمدهای نفتی به بازارهای داخلی به روشنی دیده می شود گمان اجرای طرح فوق با این هدف تقویت می شود.

البته این مسأله تأثیر دارد، ولی به شرطی که پس از اجرای طرح دوباره شاهد تورم فزاینده نباشیم. پس چنانکه در تجربه سایر کشورها نیز دیده می شود اجرای این طرح باید پس از حصول فاکتورهایی چون افزایش رشد اقتصادی، کاهش بیکاری و تورم و افزایش صادرات که سبب تقویت پول ملی می شوند، به اجرا گذاشته شود تا بتوان آثار مثبتی از آن انتظار داشت.

چیزی که به عنوان یک اقتصاد تا اندازه ای شبیه به ایران در ترکیه دهه اخیر دیده شد

در حقیقت، ارزش پول یک کشور بر اساس میزان ذخایر ارزی میزان صادرات و سطح تولید کشور تعیین می شود و تا هنگامی که در این سه مولفه قدرتمند نباشیم، حذف صفر از پول ملی نتیجه مورد انتظار را ندارد.

اساسا چرا این موضوع رسانه ای شد؟

دکتر محمد خوش چهره، عضو هيأت علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران:

امروز کشور در شرایط اقتصادی خاصی است که قطعا از حساسترین شرایط در سه دهه اخیر بوده است. در چنین شرایطی، ضرورت تصمیمات عقلایی در اقتصاد به شدت احساس می شود؛ شرایطی که نیازمند یک همکاری و عزم ملی برای برون رفت از فشارهای بیرونی بر اقتصاد کشور و مشکلات درونزا و اجتناب ناپذیر حاصل از طرح هدفمندی است.

در چنین شرایطی با یک نگاه راهبردی به مسائل کلان کشور و شرایط اقتصادی اساسا طرح مسأله حذف چهار صفر از چه اولویتی برخوردار است که فضای سیاسی و اقتصادی کشور را درگیر آن کرده و بیش از پیش به دغدغه ها بیفزاییم؟ و البته با توجه به اعلام آقای بهمنی مبنی بر اجرای طرح در سه سال آینده باید گفت که در این صورت، چرا این موضوع باید در سال جاری رسانه ای شود و اذهان عمومی را به خود مشغول سازد؟

در هر صورت، یک تغییر اینچنینی در اقتصاد چیزی نیست که با مقایسه تجربه سایر کشورها به راحتی تحلیل شود و باید نحوه اجرای آن در شرایط اقتصادی کشور مورد نظر در زمان اجرای طرح دیده شود، زیرا هر اقتصادی در هر دوره زمانی در نقطه تعادلی خاصی است و با توجه به آن نقطه تعادلی اقتصاد است که می توان آثار یک طرح اقتصادی را بررسی کرد، در حالی که ما شرایط  تعادل اقتصاد ایران در سه سال آینده را نمی توانیم از اکنون ببینیم. در واقع اگر نتوانیم طرحمان را بر شرایط اقتصاد مدنظر تطبیق دهیم، نسخه ما اثر نمی کند.

گویا طرح این مسأله در این برهه زمانی که اقتصاد کشور دچار چالش های جدی و نیازمند اقدام برای رفع آنهاست، یک کار نادرست و نابجا بوده و می تواند ناشی از اهداف رسانه ای باشد.