هدیه به هموطنان ارمنی، به مناسبت سال نو میلادی
پرونده ای برای همه ارمنی های فوتبالیست
روز تولد حضرت مسیح(ع)، چهارمین پیامبر اولوالعزم و ایام کریسمس و شروع سال 2011میلادی برای فوتبال ما یادآور تیم آرارات و ستاره‌های ارامنه تیم ملی و سرخابی‌ها تهران است.
تا قبل از سال1320 میلادی فوتبال ما تیم‌ملی نداشت اما بازیکنان ارامنه زیادی در بالاترین سطح فوتبال ایران حاضر بودند.
سایت گروه مجلات همشهری: در سال1301 شمسی تیم اسپرت ارامنه متشکل از بازیکنان ارامنه مقیم تهران تشکیل شد که از تیم‌های متقدم در ورزش ایران بود. پل ، ژرژ ، هراند گلوتسیان و آرشاک در این تیم توپ می‌زدند. در سال1302 هامبارسون از دیگر بازیکنان نخبه ارامنه به تیم کلوب ایران پیوست.
هفته نامه ورزشی تماشاگر در شماره 37 خود، گزارشی خواندنی از فهرست بلندبالای فوتبالیست های مشهور ارمنی هم میهنمان چاپ کرده است که در ادامه می خوانید:
به سال 1320 می‌رسیم، جایی که تیم ملی فوتبال ایران به افغانستان رفت تا در جشن استقلال افغانستان شرکت کند. آرتوش آساتوریان، از اولین ستارگان ارامنه تاریخ فوتبال ملی ایران بود همچنین در تیم ملی می‌توان به وازگن‌هایتان‌زاده، هراچ، هراند و هاراتون‌پالیان اشاره کرد که همگی از ارامنه خوزستانی و از اهالی آبادان و مسجد‌سلیمان بودند. از دیگر ارامنه معروف در تیم‌های ملی دهه20 می‌توان به دکتر ژرژمارکاریان و آشوت‌آودیان هم اشاره کرد که در این بین دکتر ژرژمارکاریان همراه تیم ملی به بازی‌های آسیایی 1951 دهلی نو هم رفت.
ژرژمارکاریان ستاره خط‌دفاع و خط‌میانی تیم‌های ملی و باشگاه تاج سابق بود که با تیم ملی به رتبه دوم بازی‌های آسیایی رسید. آشوت آودیان هم قبل از بازی‌های آسیایی1951 دهلی‌نو در ترکیب تیم‌ملی فوتبال حاضر بود. وازگن مایتان‌زاده هم اواخر دهه20 و اوایل دهه 30 در تیم‌ملی حاضر بود. ضمن این‌که ارامنه در سطح بالای فوتبال ایران یک نماینده دیگر در این زمان داشتند، که پتروس باباجان نام داشت و در تیم فوتبال استقلال توپ می‌زد اما در سطح ملی زیاد مطرح نبود.
با مرور یاد و نام ارامنه دهه اول تا دهه30 تیم ملی یعنی ژرژمارکاریان، پتروس باباجان، هراند گالوتسیان، آشوت آودیان، وازگن مایتان‌زاده و آرتوش آساتوریان و زنده نگه داشتن یاد آن‌ها به سراغ ارامنه‌های ادوار دیگر تاریخ فوتبال ملی ایران می‌رویم.
ستاره‌های دهه40
از ستارگانی که توسط حسین فکری در ابتدای دهه40 به تیم ملی فوتبال دعوت شدند می‌توان به کنستانت داویدخانیان اشاره کرد. بازیکنی که در دهه40 در 2تیم دارایی و تاج بازی می‌کرد و در خط حمله این تیم توپ می‌زد.
در دهه40، 2ستاره ارامنه دیگر تا بازی در تیم‌ملی هم پیش رفتند که کاروحق‌وردیان و گارنیک‌مهرابیان بودند. کارو بعد از پایان بازی‌های ملی به آمریکا رفت و امروز 32سال است که مقیم کشور آمریکاست ضمن این‌که گارنیک‌مهرابیان که به «گارنیک» مشهور بود یکی از مربیان بزرگ فوتبال کشورمان شد و هدایت تیم‌هایی چون دارایی تهران و ماشین‌سازی تبریز را بر عهده گرفت.
او در خط میانی تاج و دارایی توپ می‌زد، ضمن این‌که کاروحق‌وردیان کارش را از تیم آرارات شروع کرد و در اواخر دهه40 به تاج سابق پیوست. او از سال48 تا 53 در تیم ملی بازی کرد و هافبک وسط تیم‌ملی بود و به‌رغم حضور پرویز قلیچ‌خانی در تیم ملی ، بازی‌های زیادی برای تیم‌ملی فوتبال کشورمان انجام داد.
دهه50، اوج حضور ارامنه‌ها
آندرانیک اسکندریان، مهم‌ترین ارامنه تاریخ فوتبال ایران است که در دهه 50 ظهور کرد. او در سال52 از تیم آرارات به تاج سابق پیوست و تا سال57 عضو این تیم بود. آندرانیک را یکی از 3مدافع چپ برتر فوتبال 90ساله ما می‌دانند. اسکندریان در المپیک مونترال، جام ملت‌های 1976 آسیا و جام‌جهانی1978 آرژانتین یکی از بهترین بازیکنان ایران بود. در جام‌جهانی1978، برابر هلند و اسکاتلند 2کارت زرد دریافت کرد و برابر پرو غایب بود که جواد‌ا...وردی جای او را گرفت.
اسکندریان به دنبال درخشش در مسابقات جام‌جهانی به تیم منتخب جهان دعوت شد و سپس به تیم کاسموس نیویورک رفت و تا حد کاپیتانی این تیم اوج گرفت. او بعدها صاحب پسری به نام «الکو» شد که سابقه بازی در تیم ملی امید و تیم ملی بزرگسالان آمریکا را دارد. در دهه50 به جز کاروحق‌وردریان که همچنان در تیم ملی حاضر بود می‌توان به ستارگانی مثل وازگن‌صفریان، باغدیک‌عابدیان، مائیس میناسیان و گارنیک‌شهبندی اشاره کرد.
صفریان بزرگ‌ترین دروازه‌بان تاریخ فوتبال ارامنه بود که یک دروازه‌بان بزرگ دیگر به نام رافیک مارگوسی را در دهه70 پرورش داد. وازگن در سال56 زمانی که 23ساله بود از آرارات به تیم پرسپولیس پیوست و در سال60 برای کمک به تیم سابقش؛ یعنی آرارات از پرسپولیس جدا شد. وازگن تا سال72 یعنی تا آستانه 40سالگی در آرارات بود. از دیگر بازیکنان ارامنه دهه50 می‌توان به باغدیک‌عابدیان هم اشاره کرد. باغدیک در دهه50 بارها به اردوی تیم ملی دعوت شد و حتی در بازی‌های آسیایی 1982 دهلی در تیم ملی ایران هم حاضر بود. عابدیان یک مدافع کناری خوب بود. گارنیک شهبندری دیگر بازیکن خوب ارامنه هم سابقه بازی در تیم ملی در جام بین‌المللی ایران را داشت.
اما یکی از بهترین ستارگان ارامنه دهه50، مائیس‌میناسیان بود که در بعضی تورنمنت‌ها مثل جام‌ملت‌های 1976 هافبک ثابت تیم ملی بود. میناسیان با پاس قهرمان لیگ و با تیم تاج سابق قهرمان مسابقات جام حذفی کشور شد.
غروب ارامنه در دهه60
آراراتی‌ها در دهه60 سال‌های خوبی نداشتند. آن‌ها در دهه 60 و در سال62، تیم بانک ملی، تیم سوم تهران را در مسابقه‌ای رویایی 5 بر صفر بردند اما در سال64 به دسته دوم تهران سقوط کردند. آراراتی‌ها سپس به جای منصور امیرآصفی، حسن حبیبی را به تیمشان آوردند و از سال69 به بعد ستارگان زیادی را به فوتبال ایران معرفی کردند که مهم‌ترین آن‌ها مارکارآقاجانیان بود. انگار رسم بود تا یک‌دهه در‌میان، ستارگان ارامنه به فوتبال ایران معرفی شوند. با این حال آرارات در دهه60 تیم خاطره‌انگیزی را با حضور وازگن صفریان، مارکار نرسسیان، آبو امیریان، هنوعیوضیان، روبیک ابراهیمی، ویگن زینلی، ورژ بخشی، ویگن کوائیان و... داشت. به هر حال دهه60 بود و یک مارکار آقاجانیان رویایی!
حبیبی ارامنه را زنده کرد
حسن‌حبیبی در دهه70 ارامنه را زنده کرد. در ابتدای دهه70، مارکا آقاجانیان به فهرست بازیکنان تیم ملی اضافه شد و ما بین سال‌های 72 تا 76بازی‌های زیادی برای تیم ملی انجام داد. با این حال حبیبی در سال‌های ابتدایی دهه70 بازیکنان زیادی مثل رافیک‌مارگوسی، آلن‌میناسیان، ایشخان ست‌آقایان، ماسس‌هاکوپیان، سامسون‌پطروسیان، ژورس غازاریان، ورژ‌سرکیسیان، سرژیک‌تیموریان، ادموند‌بزیک، ادموند اختر، فرد‌ملکیان و ... را به فوتبال ایران معرفی کرد که از این تعداد، سامسون پطروسیان، ادموند‌بزیک و ادموند اختر در تیم‌ملی بزرگسالان و ژورس‌غازاریان، ورژ سرکیسیان، سرژیک‌تیموریان و فرد‌ملکیان در تیم ملی امید بازی کردند. در این بین سرژیک‌تیموریان از استقلال به آلمان رفت و در تیم ماینتس آلمان فوتبال خود را برای مدت کوتاهی ادامه داد.
سرژیک برادر بزرگتر آندرانیک تیموریان است که بهترین و معتبرترین ارامنه ملی‌پوش 3دهه اخیر فوتبال ایران بوده است. ادموند بزیک نیز از ستارگانی است که سابقه بازی در آرارات، سپاهان و پرسپولیس را دارد. او با پیراهن این 3تیم 11گل به استقلال زد و با ثبت 85گل زده در لیگ ایران، سال‌ها بهترین گلزن لیگ بود اما در 2سال اخیر فریدون فضلی و غلامرضا عنایتی از او پیش افتاده‌اند. بزیک در سال81 با پیراهن سپاهان قهرمان لیگ ایران شد.
او با گلی که در سال75 به استقلال زد طلسم 7سال دوری سرخپوشان از برد برابر حریف سنتی را شکست و سرانجام این‌که او با قهرمانی در لیگ 75، 77 و 78 با پرسپولیس و 81 با سپاهان با کسب 4عنوان قهرمانی بیشترین قهرمانی را بین ارامنه‌ها در تاریخ لیگ ایران دارد و به این ترتیب یکی از برترین‌های تاریخ ارامنه بوده است.
آندو در جام‌جهانی
تیم‌ملی ایران در جام‌جهانی1978 یک نماینده ارامنه داشت که کسی نبود جز آندرانیک اسکندریان. در جام‌جهانی 1998 بازیکن ارامنه در تیم ایران حضور نداشت، اما در سال2006 و در جام‌جهانی آلمان آندرانیک تیموریان برای ایران در هر 3بازی، حاضر بود و تا امروز با رسیدن به مرز 50 بازی ملی، در میان بازیکنان ارامنه رکورددار بازی در تیم ملی فوتبال ایران محسوب می‌شود. آندو به تیم‌های بولتون و فولام انگلستان هم رفت و امروز پیراهن تراکتورسازی را برتن دارد.
در دهه80، روبرت مارگوسی بازیکن سابق برق شیراز، صبا و پیکان هم یک بار در تیم‌ملی فوتبال ایران بازی کرد.
سایت گروه مجلات همشهری: در سال1301 شمسی تیم اسپرت ارامنه متشکل از بازیکنان ارامنه مقیم تهران تشکیل شد که از تیم‌های متقدم در ورزش ایران بود. پل ، ژرژ ، هراند گلوتسیان و آرشاک در این تیم توپ می‌زدند. در سال1302 هامبارسون از دیگر بازیکنان نخبه ارامنه به تیم کلوب ایران پیوست.
هفته نامه ورزشی تماشاگر در شماره 37 خود، گزارشی خواندنی از فهرست بلندبالای فوتبالیست های مشهور ارمنی هم میهنمان چاپ کرده است که در ادامه می خوانید:
به سال 1320 می‌رسیم، جایی که تیم ملی فوتبال ایران به افغانستان رفت تا در جشن استقلال افغانستان شرکت کند. آرتوش آساتوریان، از اولین ستارگان ارامنه تاریخ فوتبال ملی ایران بود همچنین در تیم ملی می‌توان به وازگن‌هایتان‌زاده، هراچ، هراند و هاراتون‌پالیان اشاره کرد که همگی از ارامنه خوزستانی و از اهالی آبادان و مسجد‌سلیمان بودند. از دیگر ارامنه معروف در تیم‌های ملی دهه20 می‌توان به دکتر ژرژمارکاریان و آشوت‌آودیان هم اشاره کرد که در این بین دکتر ژرژمارکاریان همراه تیم ملی به بازی‌های آسیایی 1951 دهلی نو هم رفت.
ژرژمارکاریان ستاره خط‌دفاع و خط‌میانی تیم‌های ملی و باشگاه تاج سابق بود که با تیم ملی به رتبه دوم بازی‌های آسیایی رسید. آشوت آودیان هم قبل از بازی‌های آسیایی1951 دهلی‌نو در ترکیب تیم‌ملی فوتبال حاضر بود. وازگن مایتان‌زاده هم اواخر دهه20 و اوایل دهه 30 در تیم‌ملی حاضر بود. ضمن این‌که ارامنه در سطح بالای فوتبال ایران یک نماینده دیگر در این زمان داشتند، که پتروس باباجان نام داشت و در تیم فوتبال استقلال توپ می‌زد اما در سطح ملی زیاد مطرح نبود.
با مرور یاد و نام ارامنه دهه اول تا دهه30 تیم ملی یعنی ژرژمارکاریان، پتروس باباجان، هراند گالوتسیان، آشوت آودیان، وازگن مایتان‌زاده و آرتوش آساتوریان و زنده نگه داشتن یاد آن‌ها به سراغ ارامنه‌های ادوار دیگر تاریخ فوتبال ملی ایران می‌رویم.
ستاره‌های دهه40
از ستارگانی که توسط حسین فکری در ابتدای دهه40 به تیم ملی فوتبال دعوت شدند می‌توان به کنستانت داویدخانیان اشاره کرد. بازیکنی که در دهه40 در 2تیم دارایی و تاج بازی می‌کرد و در خط حمله این تیم توپ می‌زد.
در دهه40، 2ستاره ارامنه دیگر تا بازی در تیم‌ملی هم پیش رفتند که کاروحق‌وردیان و گارنیک‌مهرابیان بودند. کارو بعد از پایان بازی‌های ملی به آمریکا رفت و امروز 32سال است که مقیم کشور آمریکاست ضمن این‌که گارنیک‌مهرابیان که به «گارنیک» مشهور بود یکی از مربیان بزرگ فوتبال کشورمان شد و هدایت تیم‌هایی چون دارایی تهران و ماشین‌سازی تبریز را بر عهده گرفت.
او در خط میانی تاج و دارایی توپ می‌زد، ضمن این‌که کاروحق‌وردیان کارش را از تیم آرارات شروع کرد و در اواخر دهه40 به تاج سابق پیوست. او از سال48 تا 53 در تیم ملی بازی کرد و هافبک وسط تیم‌ملی بود و به‌رغم حضور پرویز قلیچ‌خانی در تیم ملی ، بازی‌های زیادی برای تیم‌ملی فوتبال کشورمان انجام داد.
دهه50، اوج حضور ارامنه‌ها
آندرانیک اسکندریان، مهم‌ترین ارامنه تاریخ فوتبال ایران است که در دهه 50 ظهور کرد. او در سال52 از تیم آرارات به تاج سابق پیوست و تا سال57 عضو این تیم بود. آندرانیک را یکی از 3مدافع چپ برتر فوتبال 90ساله ما می‌دانند. اسکندریان در المپیک مونترال، جام ملت‌های 1976 آسیا و جام‌جهانی1978 آرژانتین یکی از بهترین بازیکنان ایران بود. در جام‌جهانی1978، برابر هلند و اسکاتلند 2کارت زرد دریافت کرد و برابر پرو غایب بود که جواد‌ا...وردی جای او را گرفت.
اسکندریان به دنبال درخشش در مسابقات جام‌جهانی به تیم منتخب جهان دعوت شد و سپس به تیم کاسموس نیویورک رفت و تا حد کاپیتانی این تیم اوج گرفت. او بعدها صاحب پسری به نام «الکو» شد که سابقه بازی در تیم ملی امید و تیم ملی بزرگسالان آمریکا را دارد. در دهه50 به جز کاروحق‌وردریان که همچنان در تیم ملی حاضر بود می‌توان به ستارگانی مثل وازگن‌صفریان، باغدیک‌عابدیان، مائیس میناسیان و گارنیک‌شهبندی اشاره کرد.
صفریان بزرگ‌ترین دروازه‌بان تاریخ فوتبال ارامنه بود که یک دروازه‌بان بزرگ دیگر به نام رافیک مارگوسی را در دهه70 پرورش داد. وازگن در سال56 زمانی که 23ساله بود از آرارات به تیم پرسپولیس پیوست و در سال60 برای کمک به تیم سابقش؛ یعنی آرارات از پرسپولیس جدا شد. وازگن تا سال72 یعنی تا آستانه 40سالگی در آرارات بود. از دیگر بازیکنان ارامنه دهه50 می‌توان به باغدیک‌عابدیان هم اشاره کرد. باغدیک در دهه50 بارها به اردوی تیم ملی دعوت شد و حتی در بازی‌های آسیایی 1982 دهلی در تیم ملی ایران هم حاضر بود. عابدیان یک مدافع کناری خوب بود. گارنیک شهبندری دیگر بازیکن خوب ارامنه هم سابقه بازی در تیم ملی در جام بین‌المللی ایران را داشت.
اما یکی از بهترین ستارگان ارامنه دهه50، مائیس‌میناسیان بود که در بعضی تورنمنت‌ها مثل جام‌ملت‌های 1976 هافبک ثابت تیم ملی بود. میناسیان با پاس قهرمان لیگ و با تیم تاج سابق قهرمان مسابقات جام حذفی کشور شد.
غروب ارامنه در دهه60
آراراتی‌ها در دهه60 سال‌های خوبی نداشتند. آن‌ها در دهه 60 و در سال62، تیم بانک ملی، تیم سوم تهران را در مسابقه‌ای رویایی 5 بر صفر بردند اما در سال64 به دسته دوم تهران سقوط کردند. آراراتی‌ها سپس به جای منصور امیرآصفی، حسن حبیبی را به تیمشان آوردند و از سال69 به بعد ستارگان زیادی را به فوتبال ایران معرفی کردند که مهم‌ترین آن‌ها مارکارآقاجانیان بود. انگار رسم بود تا یک‌دهه در‌میان، ستارگان ارامنه به فوتبال ایران معرفی شوند. با این حال آرارات در دهه60 تیم خاطره‌انگیزی را با حضور وازگن صفریان، مارکار نرسسیان، آبو امیریان، هنوعیوضیان، روبیک ابراهیمی، ویگن زینلی، ورژ بخشی، ویگن کوائیان و... داشت. به هر حال دهه60 بود و یک مارکار آقاجانیان رویایی!
حبیبی ارامنه را زنده کرد
حسن‌حبیبی در دهه70 ارامنه را زنده کرد. در ابتدای دهه70، مارکا آقاجانیان به فهرست بازیکنان تیم ملی اضافه شد و ما بین سال‌های 72 تا 76بازی‌های زیادی برای تیم ملی انجام داد. با این حال حبیبی در سال‌های ابتدایی دهه70 بازیکنان زیادی مثل رافیک‌مارگوسی، آلن‌میناسیان، ایشخان ست‌آقایان، ماسس‌هاکوپیان، سامسون‌پطروسیان، ژورس غازاریان، ورژ‌سرکیسیان، سرژیک‌تیموریان، ادموند‌بزیک، ادموند اختر، فرد‌ملکیان و ... را به فوتبال ایران معرفی کرد که از این تعداد، سامسون پطروسیان، ادموند‌بزیک و ادموند اختر در تیم‌ملی بزرگسالان و ژورس‌غازاریان، ورژ سرکیسیان، سرژیک‌تیموریان و فرد‌ملکیان در تیم ملی امید بازی کردند. در این بین سرژیک‌تیموریان از استقلال به آلمان رفت و در تیم ماینتس آلمان فوتبال خود را برای مدت کوتاهی ادامه داد.
سرژیک برادر بزرگتر آندرانیک تیموریان است که بهترین و معتبرترین ارامنه ملی‌پوش 3دهه اخیر فوتبال ایران بوده است. ادموند بزیک نیز از ستارگانی است که سابقه بازی در آرارات، سپاهان و پرسپولیس را دارد. او با پیراهن این 3تیم 11گل به استقلال زد و با ثبت 85گل زده در لیگ ایران، سال‌ها بهترین گلزن لیگ بود اما در 2سال اخیر فریدون فضلی و غلامرضا عنایتی از او پیش افتاده‌اند. بزیک در سال81 با پیراهن سپاهان قهرمان لیگ ایران شد.
او با گلی که در سال75 به استقلال زد طلسم 7سال دوری سرخپوشان از برد برابر حریف سنتی را شکست و سرانجام این‌که او با قهرمانی در لیگ 75، 77 و 78 با پرسپولیس و 81 با سپاهان با کسب 4عنوان قهرمانی بیشترین قهرمانی را بین ارامنه‌ها در تاریخ لیگ ایران دارد و به این ترتیب یکی از برترین‌های تاریخ ارامنه بوده است.
آندو در جام‌جهانی
تیم‌ملی ایران در جام‌جهانی1978 یک نماینده ارامنه داشت که کسی نبود جز آندرانیک اسکندریان. در جام‌جهانی 1998 بازیکن ارامنه در تیم ایران حضور نداشت، اما در سال2006 و در جام‌جهانی آلمان آندرانیک تیموریان برای ایران در هر 3بازی، حاضر بود و تا امروز با رسیدن به مرز 50 بازی ملی، در میان بازیکنان ارامنه رکورددار بازی در تیم ملی فوتبال ایران محسوب می‌شود. آندو به تیم‌های بولتون و فولام انگلستان هم رفت و امروز پیراهن تراکتورسازی را برتن دارد.
در دهه80، روبرت مارگوسی بازیکن سابق برق شیراز، صبا و پیکان هم یک بار در تیم‌ملی فوتبال ایران بازی کرد.
