از ایران تا عربستان؛ نگاهی به توسعه، فرهنگ و تاریخ/ ساختن جنگل در ریاض، سوختن جنگل در الیت

در حالی که عربستان با مرکزیت ریاض با سرعت به سمت توسعه حرکت می‌کند، در گرفتن میزبانی‌های بزرگ ورزشی قدم برداشته و پس از میزبانی از ششمین دوره بازی‌های همبستگی کشورهای اسلامی قرار است میزبان جام ملت‌های زیر ۲۳ ساله‌های آسیا ۲۰۲۶، جام ملت‌های آسیا ۲۰۲۷، بازی‌های آسیایی ۲۰۳۴ و جام جهانی فوتبال ۲۰۳۴ باشد.

به گزارش سرویس ورزشی تابناک، از مکه تا ریاض؛ از اولین تا ششمین دوره بازی‌های همبستگی کشورهای اسلامی خیلی چیزها تغییر کرده. از روزهایی که عربستان سعودی توسط وهابیون اداره می‌شد تا حالا که محمد بن سلمان با کودتایی که علیه خانواده سلطنتی کرد در جایگاه ولیعهد نشسته و اداره کشور را در اختیار دارد. ولیعهد جوان آزادی‌هایی را برای شهروندان و توریست‌ها در نظر گرفته، تلاش می‌شود تصویری جدید از عربستان سعودی به دنیا ارائه شود، اما این کشور هنوز فاصله دارد با آنچه احتمالاً در ذهن‌ها تصویرسازی می‌شود.

عربستان که سال ۲۰۰۵ میزبان اولین دوره بازی‌های کشورهای اسلامی در شهر مکه شده بود، میزبانی ششمین دوره این بازی‌ها را با سبکی متفاوت در ریاض انجام داد. پایتختی با وسعت ۱۹۷۳ کیلومتری [حدوداً سه برابر شهر تهران با وسعت ۷۵۰ کیلومتر] و جمعیتی بالغ بر ۷ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر که حدوداً نیمی از جمعیت تهران را با جمعیت بالغ بر ۱۲ میلیون نفری در خود جای داده است.

در سال‌های اخیر، عربستان در حال بازآفرینی چهره خود است و تمرکز بالایی روی شهر ریاض گذاشته، اما برنامه توسعه اصلی آنها برای سال ۲۰۳۰ طراحی شده و به همین دلیل قرار نیست که پنج سال زودتر از رسیدن به این برنامه، غافلگیر شوید. چراکه از همین حالا بسیاری در تصویرسازی‌های خود ریاض را با شهرهایی چون دبی یا دوحه مقایسه می‌کنند، اما ریاض هنوز فاصله زیادی با این شهرها در امارات و قطر دارد. یک علت آن شروع دیرهنگام برنامه توسعه نسبت به دو کشور عربی دیگر است و موضوع دیگر وسعت بسیار زیاد ریاض که طبیعتاً نیاز به زمان و هزینه بالایی دارد تا به شهری مدرن و شیک تبدیل شود. با این حال قسمت‌هایی از شهر با ساختاری مدرن و برج‌های بلند، ریاض را متفاوت با بافت سنتی و مسکونی کرده است که عمدتاً خانه‌های ویلایی با ارتفاع کم را در خود جای داده است.

متروی شهر ریاض عمر زیادی ندارد و سال ۲۰۲۴ با شش خط افتتاح شده که عمده ریل‌گذاری و ایستگاه‌ها روی پل‌های هوایی انجام شده است. اتوبان‌های شهری از شمال تا جنوبی و از شرق تا غرب شهر ریاض را پوشش داده‌اند و ترافیک شهری به نسبت کم دیده می‌شود، مگر در قسمت‌هایی که وارد خیابان‌های فرعی می‌شوید یا با ساخت و ساز مواجه هستید. ساخت و سازهایی که با نسبت بالا و البته وسعت زیاد در حال انجام است و در مرکز شهر، تا جایی که چشم کار می‌کند، «Tower Crane» یا همان جرثقیل‌های هوایی دیده می‌شود که البته همین ساخت و سازها میزان گرد و غبار در فضای شهر را هم به نسبت بالا برده و خیابان‌های زیادی آثار مصالح و نخاله‌های ساختمانی قابل مشاهده است.

موضوع بسیار قابل توجه و غافلگیر کننده از پروژه‌های در دست احداث در ریاض، تبدیل کردن این شهر با پوشش عمدتاً بیابانی به جنگلی است که قرار شده تا سال ۲۰۳۰ با ۷.۵ میلیون انواع درخت که قابلیت رشد و توسعه در آب و هوای شهر ریاض را دارند، احداث شود. این پروژه علاوه بر درختکاری در بخش‌های مختلف شهر، در قسمتی هم به شکل کمربند سبز احداث خواهد شد که عمده آبیاری پوشش گیاهی قرار است از بازیافت رطوب و شیرین کردن آب‌های غیرقابل آشامیدنی انجام شود. این وضعیت در شرایطی در حال رقم خوردن است که پوشش گیاهی در ایران و جنگل‌های طبیعی در سالیان اخیر عمدتاً یا عامدانه یا با آتش‌سوزی از بین رفته؛ همین حالا جنگل‌های هیرکانی الیت در ایران می‌سوزد و در ریاض آنها در حال ساختن جنگل هستند.

در حالی که عربستان با مرکزیت ریاض با سرعت به سمت توسعه حرکت می‌کند، در گرفتن میزبانی‌های بزرگ ورزشی قدم برداشته و پس از میزبانی از ششمین دوره بازی‌های همبستگی کشورهای اسلامی قرار است میزبان جام ملت‌های زیر ۲۳ ساله‌های آسیا ۲۰۲۶، جام ملت‌های آسیا ۲۰۲۷، بازی‌های آسیایی ۲۰۳۴ و جام جهانی فوتبال ۲۰۳۴ باشد. برنامه‌هایی که با هدف توسعه و البته ری‌برندینگ عربستان انجام خواهد شد و حاکمیت سعی دارد تا سال ۲۰۳۰ این کشور را به یکی از کشورهای توریستی جهان تبدیل کند و ریاض هم تبدیل به یکی از ۱۰۰ شهر دنیا برای زندگی شود.

ریاض به لحاظ فرهنگی و اقتصادی، در حال پیدا کردن جایگاهی است که شبیه به دبی در امارات متحده عربی شود، با این حال شهروندان سعودی به لحاظ آزادی‌های اجتماعی شکل‌های مختلفی دارند. زنان در ریاض به طور عمده با پوشش چادر و رویه در شهر و مکان‌های عمومی تردد می‌کنند، در حالی که بخش کمی هم با ردا و شال عربی یا بدون شال و روسری دیده می‌شوند، اما فضای شهر برای هیچکدام از آنها متفاوت یا ناامن نیست.

آنچه در ریاض دیده می‌شود، احتمالاً در سایر شهرها نیز حاکم است و به نظر نمی‌رسد که در عربستان شرایط فرهنگی و اجتماعی، شهر با شهر متفاوت باشد و حاکمان نگاهی متفاوت به جامعه داشته باشند. با این حال تمرکز برای توسعه روی پایتخت گذاشته شده تا عربستان بتواند به سرعت سال‌ها عقب ماندگی خود را جبران کند و این موضوع باید در سال ۲۰۳۰ که پایان برنامه توسعه آتی این کشور است، بار دیگر ارزیابی شود.

با این حال عربستان سعودی همین حالا هم توانسته توریست‌های زیادی را به کشور خود بکشاند و علاوه بر برگزاری ایونت‌های ورزشی، با ایونت‌های فرهنگی-توریستی خود با نام «موسم ریاض» میزبان شهروندان مختلف دنیاست. شهروندانی که از بناهای تاریخی بازسازی شده ریاض که شاید در مقایسه با بناهای تاریخی ایران قابل مقایسه هم نیستند، دیدن می‌کنند، در حالی که فضایی تصنعی به عنوان فضایی تاریخی قلمداد می‌شود.