خبر "باورنکردنی" از تعطیلی چهارشنبه ۲۳ مهر

همین اول از بابت تیتر _ که اگر حتی با داخل گیومه قرار دادن قید "باور نکردنی"، باز هم باعث گمراه شدن مخاطب شده_ پوزش می‌خواهیم، اما برای طرح یک دعدغه مهم از آن استفاده کرده‌ایم.

به گزارش سرویس اجتماعی تابناک، در سال‌های اخیر، با افزایش تعطیلی‌های ناگهانی مدارس و ادارات در ایران به دلیل شرایط جوی یا بحران‌های دیگر، برخی سایت‌ها و صفحات مجازی برای جذب مخاطب و افزایش کلیک، اقدام به انتشار اخبار گمراه‌کننده با تیترهایی مانند «آیا فردا تعطیل است؟» یا «خبر فوری: تعطیلی فردا» می‌کنند که روند افزایشی هم دارد. 

 این عناوین اغلب با هدف جلب توجه طراحی و برای کلیک کردن مخاطب منتشر می‌شوند، اما محتوای آنها معمولاً فاقد اطلاعات معتبر بوده و تنها به گمانه‌زنی یا عبارات مبهم بسنده می‌کنند. یعنی خبر، فاقد محتوایی است که شما دنبالش می‌گردید یا اینکه از بدیهیات صحبت می‌کند. مثلا می‌گوید اگر خبری شد دولت اعلام خواهد کرد.

این پدیده، که به «کلیک‌بیت» (Clickbait) معروف است، از منظر حرفه روزنامه‌نگاری چالش‌هایی جدی ایجاد کرده است و آسیب ریزش مخاطب و بی‌اعتمادی او را در پی دارد.

پیامدهای حرفه‌ای و اجتماعی چنین اخباری

انتشار اخبار گمراه‌کننده اعتماد عمومی به رسانه‌ها را کاهش می‌دهد. مخاطبان، که اغلب به دنبال اطلاعات دقیق و سریع هستند، با مواجهه مکرر با این نوع محتوا احساس فریب‌خوردگی می‌کنند. این امر می‌تواند به کاهش اعتبار رسانه‌های معتبر و افزایش بی‌اعتمادی به جریان اطلاع‌رسانی منجر شود. از منظر اخلاق روزنامه‌نگاری، استفاده از تیترهای مبهم یا گمراه‌کننده نقض اصل شفافیت و صداقت است که پایه حرفه‌ای این حوزه را تشکیل می‌دهد. این آسیبی است که بسیاری از رسانه‌ها و متاسفانه گاه خود ما نیز درگیرش می‌شویم.

راه‌های تشخیص اخبار جعلی

برای شناسایی این نوع اخبار، مخاطبان باید به منبع خبر توجه کنند. اخبار رسمی تعطیلی معمولاً از طریق رسانه‌های معتبر یا سایت‌های دارای مجوز خبری، کانال‌های رسمی دولتی، خبرگزاری‌های رسمی یا پورتال‌های وزارتخانه‌ها منتشر می‌شوند.

 مطمئن باشید هیچ سایت با محتوای زرد و فان و طنز و ... جایی نیستند که خبر رسمی و واقعی تعطیلی‌ها، اولین بار در آنها منتشر شود.

  تیترهای مبهم با علامت سؤال یا عبارات احساسی مانند «شایعه» یا «فوری» اغلب نشانه‌ای از کلیک‌بیت و اخبار جعلی هستند. بررسی تاریخ انتشار، نام نویسنده و وجود اطلاعیه رسمی در متن خبر نیز به تشخیص صحت آن کمک می‌کند.

تعطیلی ناگهانی اگر واقعیت داشته باشد، معمولا رسانه معتبر، آن را در بخش وسط صفحه سایت و در معرض دید کامل مخاطب قرار می‌دهد. خیلی به اخبار تعطیلی که صرفا در بخش چپ‌چین یا همان عناوین اخبار _که با اندازه و فونت ریز و در سمت چپ یا راست صفحه، پشت سر هم چیده می‌شود_،  اعتماد نداشته باشید.

راهکارهای مقابله

 شناخت مخاطبان از سایت‌ها و بررسی محتوای تولیدی و سابقه آنها، از مهم‌ترین راههاست. رسانه ای که صرفا محتوای دیگر رسانه‌ها را منتشر می‌کنند، پس خبر اول و واقعی تعطیلات هم، قرار نیست توسط آنها منتشر شود. 

در این میان، رسانه‌ها نیز باید با رعایت اصول حرفه‌ای، از انتشار محتوای گمراه‌کننده پرهیز کنند. آموزش سواد رسانه‌ای به مخاطبان نیز نقش کلیدی دارد تا بتوانند منابع معتبر را از غیرمعتبر تشخیص دهند. نهادهای نظارتی می‌توانند با وضع مقررات سخت‌گیرانه‌تر، سایتهای متخلف را پاسخگو کنند. در نهایت، تقویت شفافیت در اطلاع‌رسانی رسمی و تسریع در انتشار اخبار موثق، از گسترش شایعات جلوگیری خواهد کرد.

این پدیده با مسائلی مانند سواد رسانه‌ای، مسئولیت اجتماعی رسانه‌ها و تأثیر شبکه‌های اجتماعی بر اطلاع‌رسانی گره خورده است. تقویت آگاهی عمومی و توسعه استانداردهای حرفه‌ای در روزنامه‌نگاری دیجیتال، گامی مؤثر در کاهش این معضل خواهد بود.

دولتمردان یاد بگیرند

دولتمردان هم باید یادبگیرند چنین خبرهایی را در زمان و ساعت‌ خاص و در سریع‌ترین زمان اعلام کنند تا شهروندان مجبور نباشند تا آخر شب مدام به جستجو در میان انواع سایت‌ها و کانالها بپردازند. 

مساله مهم دیگر، به شما برمی‌گردد که دیگر روی اخبار اینچنینی و جعلی و مبهم کلیک نکنید تا خبرهای جعلی به انزوا بروند.