مردم‌داری، سلاح جدید پلیس در دنیای امروز
مسیر آینده پلیس از مشارکت و مردم‌داری می‌گذرد
در تقویم کشورمان، مهرماه هر سال هفته‌ای به نام نیروی انتظامی نام‌گذاری شده است؛ هفته‌ای برای یادبود و یادآوری جایگاه حساس پلیس در حفظ امنیت، انضباط اجتماعی و آرامش عمومی.
شعار امسال این هفته که با عنوان «پلیس مقتدر، مشارکت همگانی، جامعه امن» مزین شده است، بیش از هر چیز بر مشارکت و هم‌افزایی بین مردم و پلیس تأکید دارد؛ پیامی که در شرایط امروز جامعه ما معنایی فراتر از یک شعار دارد و بایستی به دغدغه‌ای همگانی برای تقویت سرمایه اجتماعی تبدیل شود.
اقتدار پلیس در نگاه عمومی، صرفاً به معنای برخورد قاطع و شاید خشن با قانون‌شکنان نیست؛ بلکه اقتدار باید از ترکیب قانون‌مداری، اخلاق‌مداری و کارآمدی شکل بگیرد. فراجا در سال‌های اخیر تلاش کرده است با نوسازی ساختارها، توسعه پلیس‌های تخصصی و تقویت حضور در فضای مجازی، اقتداری هوشمند و مردمی را جایگزین اقتدار صرفاً فیزیکی کند.
مشارکت مردم؛ رکن اصلی ارتقا امنیت اجتماعی
امنیت موضوعی نیست که صرفاً در پاسگاه و کلانتری یا پست‌های ایست و بازرسی تولید شود بلکه نتیجه همکاری مردم با پلیس در گزارش کردن جرائم، رعایت قوانین و احساس مسئولیت جمعی است. مشارکت عمومی و مردمی در امنیت، نه‌تنها از وقوع جرم پیشگیری می‌کند، بلکه باعث می‌شود پلیس از یک نیروی صرف اعمال قانون، به شریک اجتماعی جامعه تبدیل شود.
در کشور‌های پیشرفته‌تر مفهوم مشارکت مردم با پلیس به‌عنوان یکی از ارکان اصلی «پلیس جامعه‌محور» (Community Policing) شناخته می‌شود. در این الگو پلیس تنها مجری قانون نیست، بلکه شریک اجتماعی شهروندان در پیشگیری از جرم و حل معضلات شهری است. برای نمونه در کشور‌هایی مانند انگلیس، آلمان، کانادا و ژاپن مردم از طریق انجمن‌های محلی، سامانه‌های آنلاین گزارش مردمی، دوربین‌های نظارتی خانگی و طرح‌های داوطلبانه مانند دیده بان محله «Neighborhood Watch» در تأمین امنیت محله‌های خود نقش فعالی دارند. نتیجه این همکاری افزایش احساس امنیت، کاهش نرخ جرائم، و شکل گیری پلیسی پاسخ‌گو و مردم دار است. تجربه جهانی نشان می‌دهد هر جا فاصله میان پلیس و مردم کمتر شود، احساس امنیت بیشتر و بیشتر و عدالت اجتماعی نیز افزایش پیدا می‌کند.
در سال‌های اخیر و پس از تشکیل معاونت اجتماعی در ساختار ناجا (فراجا)، گام‌های مهمی برای گسترش ارتباط مردم با پلیس برداشته شده است. اجرای طرح‌هایی مانند پلیس‌یار جوان، همیار ترافیک، همیار پلیس و ایجاد بستر‌های ارتباط مردمی در برخی از شهر‌های کشور، نمونه‌هایی از این تلاش‌هاست. با این حال به نظر می‌رسد این اقدامات هرچند ارزشمند است، اما کافی نیست و خصوصا لازم است پلیس با برنامه‌ریزی جامع‌تر، آموزش‌های هدفمندتر و استفاده از فناوری‌های نوین ارتباطی، مشارکت مردم را از سطح نمادین به سطح نقش‌آفرینی واقعی و اثرگذار در امنیت اجتماعی ارتقا دهد.
پشت لباس سبز، زندگی هم هست
نکته‌ای که در این میان نباید از آن غافل شد این است که امروزه در کنار مسئولیت‌های سنگین و مأموریت‌های شبانه‌روزی، پرسنل فراجا با مشکلات معیشتی و اقتصادی بیش از پیش روبه‌رو هستند. بخش قابل‌توجهی از نیرو‌های های پلیس در رده‌های مختلف صف و ستاد، از افزایش هزینه‌های زندگی، فشار تورم و محدودیت امکانات سازمانی و رفاهی گلایه دارند.
هرچند در سال‌های اخیر طرح‌هایی برای افزایش حقوق، بهبود وضعیت مسکن و رفاه کارکنان در حال اجراست، اما ناگفته پیداست که اقتدار واقعی پلیس، زمانی پایدار‌تر می‌ماند که معیشت و منزلت نیرو‌های آن هم تضمین شود.
به نظر نگارنده، پلیسی که دغدغه معیشت داشته باشد نمی‌تواند تمام توانایی و تمرکز خود را صرف انجام وظیفه و ماموریت کند. حمایت دولت و مجلس از وضعیت معیشتی نیرو‌های انتظامی، نه از سر لطف بلکه سرمایه‌گذاری برای حفظ امنیت اجتماعی است.
پلیسی از جنس مردم
مسیر آینده پلیس جامعه محور از تعامل، پاسخ‌گویی و مردم‌داری می‌گذرد. پلیس زمانی می‌تواند نماد واقعی امنیت و عدالت اجتماعی باشد که در کنار مردم باشد، صدای آنان را بشنود و با احترام متقابل برخورد کند. در عین حال امنیت پایدار، محصول همدلی و همکاری پلیس و شهروندان است؛ جایی که در آن «اقتدار» به «اعتماد» پیوند می‌خورد و جامعه در سایه آن امن‌تر و آرام‌تر می‌شود.
