چالش عقاب خونی روی تابلوی خیابان‌های تهران

به گزارش تابناک به نقل از همشهری آنلاین، شاید کسی تصور کند این هم یکی از سرگرمی‌های عادی فضای مجازی است اما اسم فارسی این چالش نشان می‌دهد که موضوع خشن‌تر از چیزی است که به نظر می‌آید. «عقاب خونین» از یک چالش ساده خارجی شروع شد ولی در ایران رنگ خون گرفت.

نمونه خارجی چالش از یک ماه قبل در شبکه‌های اجتماعی ترند شد. این ترند در ابتدا نه عقاب داشت و نه خون. ماجرا مربوط به حرکت یک خواننده بود که در اجرای زنده با استفاده از کابل به ارتفاع زیاد کشیده می‌شد. حرکتی آرام شبیه شناور شدن در هوا، ‌ جذب شدن به سمت بالا یا لذت ناشی از بی‌وزنی.

بعضی از نوجوان‌های غربی تقلیدی از این حرکت را که شبیه صعود به سمت آسمان بود با آویزان شدن از پنجره و نرده و سبد بسکتبال در تاریکی شب تکرار کردند. ویدئوهای آن هم با کلمات کلیدی «شناور شدن» به اشتراک گذاشته شد. اگرچه انجام این حرکت نیاز به وزن کم و انعطاف بدنی زیاد دارد اما تصویر نهایی بیشتر شبیه یک جسد بی‌جان است که از جایی آویخته شده باشد.

تبدیل به عقاب

از چند هفته قبل چالش «شناور شدن» به فضای مجازی ایرانی هم راه پیدا کرد اما با یک مفهوم دیگر ترکیب شد.

مدتی پیش یک سریال هالیوودی درباره اقوام وحشی شمال اروپا در بین تماشاگران ایرانی طرفداران زیادی پیدا کرد. در چند صحنه از این سریال، قبیله‌های وایکینگ که در جنگ پیروز می‌شدند، جنگجویان شکست خورده را به شکل دردناکی اعدام می‌کردند. آن‌ها پوست بدن زندانی را از پشت پاره می‌کردند و به آرامی دنده‌ها را بیرون می‌کشیدند. برای ایجاد وحشت بیشتر، جسد خون آلود از جایی آویخته می‌شد و به نظر می‌آمد که دو بال خونین از پشت او بیرون زده است. اولین صحنه این نوع اعدام نزدیک ۱۱ سال قبل در یکی از قسمت‌های سریال نشان داده شد. نمایش این صحنه دردناک باعث شد که اعدام به روش «عقاب خونین» بین گروهی از کاربران فضای مجازی شناخته و در نوشته‌ها به آن اشاره شود. در همان سال‌ها یک سریال دیگر درباره قاتل زنجیره‌ای در آمریکای امروزی هم صحنه‌هایی از قتل به این شکل را نشان داد.

وقتی چالش شناور شدن به فضای مجازی ایرانی رسید، به نام عقاب خونین یا عقاب خونی تغییر اسم داد. معمولا نوجوانی که این چالش را انجام می‌دهد ویدئو را با موسیقی اصلی و بدون توضیح خاصی منتشر می‌کند اما «بازنشر» آن با عباراتی از قدرت نمایی و مبارزه طلبی همراه شد.

۸ سال بعد از نهنگ آبی

چالش نهنگ آبی در تابستان سال‌ ۹۶ خبرساز شد. چالش جنبه جهانی داشت و به ایران هم رسیده بود. در آن زمان گفته می‌شد نهنگ آبی مجموعه‌ای از رفتارهای دردناک مانند خودزنی است که در نهایت شخص را به سمت خودکشی هدایت می‌کند. رسانه‌ها و کارشناسان تلاش کردند این پدیده را بررسی کنند و مانع آثار زیان‌بار آن شوند.

در همان سال مواردی ازخودکشی‌های نوجوانان در ایران رخ داد اما ارتباط مستقیمی میان نهنگ آبی و آن‌ها اثبات نشد. در یک دهه گذشته چالش‌ های دیگری هم در فضای مجازی به جریان افتاده که بعضی از آن‌ها مستقیما آسیب‌رسان بوده‌اند. تا زمانی که جرمی اتفاق نیفتاده و آسیبی وارد نشده است نمی‌توان نوجوانان را از سرگرمی‌های خود باز داشت اما عقاب خونی از این نظر با اتفاقات مشابه تفاوت دارد که در گذر از فضای مجازی بین‌المللی به فضای مجازی ایرانی و فارسی به خشونت نزدیک‌تر شده است.

خشونت از ناکامی ناشی می‌شود
داوود فتحی
متخصص روانشناسی کودک و نوجوان

برای تبیین اینکه چرا یک چالش ساده در ورود به ایران جنبه خشونت‌آمیز پیدا کرده است باید لایه‌های مختلف آن بررسی شود. اولین لایه این است که نوجوان برای هویت یابی و همنوایی شروع به تقلید هنجار یا ناهنجار می‌کند و هرچقدر که خطرپذیرتر باشد و بیشتر دیده شود، بهتر است. برخی نوجوان‌ها این تصور را دارد که «برای من اتفاقی نمی‌افتد» در لایه‌های بعدی شاید بتوان اختلال‌های اجتماعی را هم پیدا کرد اما چیزی که باید حتما مورد توجه قرار گیرد این است که گرایش به خشونت ناشی از ناکامی است. چه ناکامی درونی و ذهنی و چه ناکامی ناشی از محدودیت‌های بیرونی و نبود فضای ارتباطی با جامعه و خانواده.

جامعه هرچه نمایشی‌تر
زهرا محسنی فرد
جامعه شناس

حرکت جامعه به سمت هرچه نمایشی‌تر شدن باعث نگرانی است. مساله مهم در چالش عقاب خونی گرایش نوجوانان به دیده شدن و مرئی بودن است. هرچیزی که امکان دیده شدن را بیشتر فراهم کند هرچند به قیمت خشونت و خطر، بیشتر مورد استقبال قرار می‌گیرد. اکنون حرکت‌هایی را می‌بینید که به نمایشی شدن وزن و اعتبار می‌دهد. چنانکه می‌بینید مفهوم «استعداد» و استعداد یابی هم در این فضا «چیزی است که بتوان آن را به نمایش گذاشت» شخصیت‌های مشهور هم تلاش می‌کنند در فضای مجازی «نمایش» خوبی داشته باشند.

از طرف دیگر باید دانست که چالش عقاب خونین در شکل خارجی نیز خشونت نمادین را نشان می‌دهد اما در ایران باید آن را با پیش زمینه‌های فرهنگی، اجتماعی و سیاسی ارزیابی کرد.