کشاورزی زیر تیغ کود اوره / یارانه به پتروشیمی ها، فقر به کشاورزان

ابلاغیه جدید مبنی بر افزایش قیمت کود اوره از تاریخ ۱۸ مردادماه ۱۴۰۴ و آغاز تحویل کود اوره با نرخ جدید، تحولی مهم در سیاست‌گذاری‌های زنجیره تأمین نهاده‌های کشاورزی به شمار می‌آید. طبق اعلام رسمی، قیمت هر کیسه ۵۰ کیلویی کود اوره به ۶ میلیون و ۸۷۶ هزار و ۹۵۰ ریال افزایش یافته است. این افزایش قیمت، که نسبت به نرخ‌های قبلی جهشی قابل توجه دارد، پیامد‌های متعددی بر بخش کشاورزی کشور به همراه دارد.

به گزارش سرویس اقتصادی تابناک، کود اوره یکی از پرمصرف‌ترین و اساسی‌ترین نهاده‌ها در تولید محصولات کشاورزی به‌ویژه در کشت‌های استراتژیک مانند گندم، برنج، ذرت و محصولات باغی است. با توجه به اینکه بسیاری از کشاورزان خرده‌مالک یا بهره‌بردار هستند و از نظر نقدینگی در تنگنا قرار دارند، این افزایش قیمت می‌تواند فشار مالی زیادی بر آنها وارد کند. نتیجه مستقیم این فشار، کاهش توانایی خرید نهاده‌ها و در نهایت کاهش مصرف کود پیش بینی می شود.

کاهش بهره‌وری و افت عملکرد محصولات

به گفته کارشناسان کاهش مصرف کود‌های شیمیایی به‌ویژه اوره به‌دلیل قیمت بالا، می‌تواند منجر به کاهش حاصلخیزی خاک و افت عملکرد محصولات کشاورزی شود. این موضوع در بلندمدت بهره‌وری زمین‌های کشاورزی را کاهش داده و منجر به کاهش تولید در واحد سطح می شود. در نتیجه، امنیت غذایی کشور تحت تأثیر قرار گرفته و وابستگی به واردات محصولات اساسی ممکن است افزایش یابد.

از سوی دیگر افزایش هزینه‌های تولید، در نهایت خود را در قیمت نهایی محصولات کشاورزی نشان می دهد. با توجه به رشد قیمت نهاده‌هایی مانند کود، بذر، سوخت و دستمزد نیروی کار، کشاورزان ناگزیر هستند قیمت فروش محصولات خود را افزایش دهند. این امر موجب بالا رفتن قیمت مواد غذایی در بازار و ایجاد فشار بیشتر بر مصرف‌کننده نهایی، به‌ویژه اقشار کم‌درآمد می شود. در شرایطی که تورم عمومی کشور بالاست، این افزایش قیمت‌ها می‌تواند به نارضایتی‌های اجتماعی نیز دامن بزند.

ایجاد شکاف طبقاتی در دسترسی به نهاده‌ها

با افزایش قیمت کود اوره، تنها کشاورزانی که دارای منابع مالی کافی یا دسترسی به تسهیلات بانکی هستند، توان خرید این نهاده را دارند. این موضوع موجب افزایش فاصله بین کشاورزان صنعتی یا بزرگ‌مقیاس با کشاورزان خرده‌مالک می شود. در نتیجه، کشاورزی سنتی که سهم بالایی در تولید داخلی دارد، بیش از پیش به حاشیه رانده می شود.

از طرفی، در برخی موارد، کشاورزان ممکن است برای کاهش هزینه‌ها، از کود‌های غیرمجاز، بی‌کیفیت یا نامناسب به جای کود اوره استفاده کنند. این موضوع نه تنها موجب آسیب به خاک و منابع آب می‌شود، بلکه در بلندمدت به کیفیت محصولات تولیدی نیز آسیب می‌زند و سلامت مصرف‌کنندگان را تهدید می‌کند. همچنین ممکن است کشاورزان برای جبران کاهش عملکرد، میزان مصرف سایر نهاده‌ها را به‌طور ناهماهنگ افزایش دهند که این نیز تعادل زیستی خاک را بر هم می‌زند.

تأثیر بر صادرات و رقابت‌پذیری محصولات ایرانی

افزایش قیمت تمام‌شده محصولات کشاورزی به‌دلیل گرانی کود اوره، می‌تواند موجب کاهش توان رقابتی محصولات ایرانی در بازار‌های جهانی شود. در شرایطی که بازار‌های منطقه‌ای و جهانی نیازمند محصولات با قیمت رقابتی و کیفیت بالا هستند، افزایش هزینه‌های تولید می‌تواند مانعی جدی در مسیر توسعه صادرات غیرنفتی کشور باشد.

کمک دولت به کشاورزان چیست؟

افزایش قیمت کود اوره، اگرچه ممکن است از منظر اقتصادی برای تولیدکنندگان این نهاده (نظیر پتروشیمی‌ها) سودآور باشد، اما در سطح کلان اقتصادی و به‌ویژه در حوزه امنیت غذایی کشور، تبعاتی گسترده و بعضاً جبران‌ناپذیر به‌همراه دارد.

به گزارش تابناک، برای کاهش آثار منفی این سیاست، دولت باید اقداماتی مانند اعطای یارانه مستقیم به کشاورزان، ایجاد سامانه‌های هوشمند برای توزیع عادلانه نهاده‌ها، ارائه تسهیلات کم‌بهره، و آموزش‌های لازم در خصوص مصرف بهینه کود‌ها را در دستور کار قرار دهد. در غیر این صورت، افزایش قیمت کود اوره می‌تواند به عاملی برای تضعیف تولید داخلی، افزایش وابستگی غذایی، و تشدید نابرابری در بخش کشاورزی تبدیل شود.