افزایش چراغ خاموش قیمت لبنیات

به گزارش تابناک به نقل از ایرنا؛ لبنیات نه تنها از مهمترین محصولات مغذی و پرمصرف در سبد خانوار‌ها به شمار می‌روند، بلکه سرانه مصرف آن نیز ارتباط مستقیمی با توسعه یافتگی کشور‌ها دارد به طوری که در کشور‌های توسعه یافته سرانه مصرف لبنیات به بیش از ۳۵۰ کیلوگرم در سال می‌رسد و این شاخص در کشور‌های در حال توسعه حدود ۱۰۰ کیلوگرم در سال است.

اهمیت محصولات لبنی در سلامت افراد و سودآوری صنایع لبنی سبب شده تا سالانه میلیارد‌ها تن شیر در سراسر جهان تولید و به محصولات لبنی تبدیل شود به طوری که اتحادیه اروپا، آمریکا، هند، چین و روسیه رتبه‌های اول تا پنجم را در تولید شیر به خود اختصاص داده‌اند و ایران نیز به عنوان یکی از تولیدکنندگان بزرگ شیرخام رتبه ۲۳ جهانی را در اختیار دارد.

براساس گزارش معاونت امور دام وزارت جهاد کشاورزی سال گذشته ۱۱ میلیون و ۷۰۰ هزارتن شیرخام در کشور تولید شد و قرار است امسال این میزان به بیش از ۱۲ میلیون تن برسد که بخش عمده این محصول از سوی کارخانه‌های لبنی خریداری و به محصولات لبنی تبدیل می‌شود.

گزارش‌ها نشان می‌دهد که ثبات تولید، عرضه و قیمت گذاری محصولات لبنی در دنیا به گونه‌ای است که مردم به راحتی محصولات لبنی متنوعی را تهیه و مصرف می‌کنند، اما در ایران طی سال‌های اخیر، قیمت محصولات لبنی روند افزایشی داشته است.

رصد بازار محصولات لبنی در سال‌های اخیر نشان می‌دهد که شرکت‌ها سالی چندبار به صورت چراغ خاموش قیمت محصولات خود را افزایش می‌دهند در حالی که دولت سالی یکبار نرخ مصوب شیرخام را اعلام می‌کند.

بر اساس آخرین تصمیم شورای قیمت‌گذاری و اتخاذ سیاست‌های حمایتی محصولات اساسی که نیمه اردیبهشت ماه امسال برگزار شد، قیمت تضمینی شیر خام به ازای هر کیلوگرم درب دامداری ۲۳ هزار تومان، با مشخصات ۳.۲ درصد چربی، ۳ درصد پروتئین و بار میکروبی زیر ۱۰۰ هزار به تصویب رسیده است و به ازای هر ۰٫۱ درصد افزایش یا کاهش درصد چربی شیر خام از ۳.۲ درصد، مبلغ ۴۵۰ تومان متناسب با افزایش یا کاهش درصد چربی به قیمت مصوب شیر خام اضافه یا کسر خواهد شد.

با توجه به نرخ قیمت ۱۸ هزارتومانی شیرخام در سال ۱۴۰۳ می‌توان گفت که نرخ جدید شیرخام حدود ۲۷.۷ درصد رشد را نسبت به پارسال داشته است.

صادرات سالانه ۲.۴ میلیون تن محصول لبنی

طبق آخرین آمار معاونت امور تولیدات دامی وزارت جهادکشاورزی، شیرخام تولیدی ایران از نظر کیفیت در رده کشور‌های برتر دنیا است، بیش از ۹ میلیون تن شیر توسط صنایع جذب می‌شود که ۲.۴ میلیون تن انواع محصولات لبنی به کشور‌های هدف صادر می‌شود. یعنی اینکه حدود ۶۰ درصد محصولات لبنی مصرف داخلی دارد.

به دلیل اهمیت جایگاه محصولات لبنی در سلامت شهروندان و حمایت از مصرف کنندگان، ۴ قلم کالای تنظیم بازاری همچون شیر پاستوریزه کیسه‌ای، شیر بطری کم چرب، ماست کم چرب دبه‌ای و پنیر یواف ۴۰۰ گرمی را قیمت گذاری می‌کند.

با این وجود رصد بازار مصرف محصولات لبنی نشان می‌دهد که قیمت محصولات چندین بار در ماه‌های اخیر با افزایش رو‌به‌رو شده موضوعی که کارخانجات دلیل آن را در کنار افزایش هزینه خرید شیرخام مربوط به هزینه تولید، بسته بندی، حمل و نقل و دستمزد کارگری و انرژی می‌دانند که البته سناریوی گرانی قیمت لبنیات مربوط به امسال نیست بلکه طی سال‌های اخیر این روند اتفاق افتاده است.

در سال ۱۴۰۴ قیمت محصولات لبنی بیش از ۳۰ درصد نسبت به سال ۱۴۰۳ افزایش یافته است به طوری که طبق آخرین گزارش مرکز آمار ایران در خردادماه امسال قیمت شیر پاستوریزه ۶.۳ درصد، ماست پاستوریزه ۸.۷ درصد و پنیر پاستوریزه ۵.۶ درصد نسبت به ماه قبل خود (اردیبهشت ماه) افزایش داشته است یعنی یک بطری شیر یک لیتری که در سال ۱۴۰۳ حدود ۱۷ هزار تومان و پنیر ۳۲ هزار تومان بود، در سال ۱۴۰۴ به ترتیب نرخ شیر ۲۲ هزار تومان و پنیر ۴۵ هزار تومان شده است.

کاهش مصرف لبنیات در بین خانوار‌ها

روی دیگر افزایش قیمت محصولات لبنی، کاهش خرید آن از سوی طبقه متوسط و پایین جامعه است و در لایه‌های دیگر نگرانی‌ها برای سلامت آحاد جامعه را افزایش می‌داند. اما نکته اینجاست که شرکت‌های لبنی همچنان قیمت لبنیات را غیرمنصفانه می‌دانند و معتقدند بقای صنعت لبنی به دلیل هزینه‌های تمام شده تولید در خطر است بنابراین برای ادامه حیات صنعت چاره‌ای جز افزایش قیمت‌ها نیست.

در سوی دیگر دامداران نیز بر این باورند که افزایش نرخ شیرخام با توجه به افزایش هزینه‌های تمام شده تولید، رشد نهاده‌ها و خوراک دام، حمل و نقل، دستمزد کارگری و انرژی امری اجتناب ناپذیر است و برای ادامه حیات صنعت دامی کشور باید این نرخ منطقی با یک سود منصفانه برای دامداران در نظر گرفته شود.

در همین رابطه چندی پیش سید احمد مقدسی رئیس انجمن صنفی گاوداران ایران گفته بود: نرخ مصوب شیرخام با یک سود منصفانه برای دامداران حداقل باید ۲۵ تا ۲۶ هزارتومان تعیین می‌شد با وجود اینکه نرخ ۲۳ هزارتومانی شیرخام در سالجاری مناسب عنوان شده، اما نه تنها این نرخ با قیمت تمام شده محصول فاصله دارد، اما سودی برای دامداران در نظر گرفته نشده است.

همچنین مجتبی عالی مدیرعامل اتحادیه تعاونی‌های کشاورزی دامداران ایران نیز براین باور است که افزایش فعلی قیمت لبنیات به دلیل افزایش هزینه‌های تمام شده همچون دستمزد کارگری، انرژی، حمل و نقل، مالیات، بیمه و استاندارد است هیچ ارتباطی با قیمت شیرخام ندارد.

وی تعیین قیمت ۲۳ هزار تومانی خرید هر کیلوگرم شیرخام را سرکوب قیمت این کالا دانست و گفت: با وجود گذشت بیش از چهار ماه از سال کارخانه‌های لبنی هنوز حاضر به پرداخت کامل قیمت دستوری شیرخام به دامداران نیستند و پرداخت‌ها با تاخیر‌های طولانی انجام می‌شود.

عالی بر این باور است که اگر حداقل ۳۵ درصد قیمت شیر خام افزایش پیدا نکند تولید دچار اختلال خواهد شد.

واقعیت این است که این روند افزایش قیمت و کاهش مصرف لبنیات تبعات اجتماعی و اقتصادی به دنبال دارد، زیرا وقتی خانوار‌ها قادر به خرید محصولات لبنی نیستند، به ناچار به سمت گزینه‌های غذایی ارزان‌تر و بی کیفیت‌تر سوق پیدا می‌کنند از سوی دیگر کاهش مصرف لبنیات موجب فقر تغذیه‌ای جمعیت جوان کشور می‌شود؛ موضوعی که در طولانی مدت می‌تواند به افزایش بیماری‌هایی نظیر پوکی استخوان، کمبود کلسیم و افت سلامت و بهداشت عمومی جامعه را منجر شود.

برخی کارشناسان اقتصادی معتقدند تثبیت قیمت یک کالا اقدام مناسبی برای حمایت از اقشار کم درآمد نیست در صنعت لبنیات برخی کالا‌ها مشمول قیمت گذاری نیست و تولیدکنندگان می‌توانند سود خود را در آن کالا‌ها بالا برده و در مقابل کالا‌های یارانه‌ای عرضه کنند به طوری که گزارش‌های اخیر دریافتی از افزایش قیمت بین ۲۵ تا ۴۰ درصدی بستی در بازار حکایت دارد.

البته هر ساله شرکت‌های لبنی موظف هستند کالا‌های مشخصی را با نرخ یارانه‌ای عرضه کنند، اما سال گذشته زمانی که افزایش قیمت در شیرخام و لبنیات رخ داد پس از مدتی عرضه کالا‌های یارانه‌ای لبنی در بازار کمیاب شد.

در این ارتباط امین حسین رحیمی وزیر دادگستری به تازگی به شرکت‌های لبنی هشدار داده است که اگر قیمت‌های خود را طبق نرخ‌های مصوب اصلاح نکنند، جریمه می‌شوند.

وی پیشتر از تخلف یک شرکت لبنیاتی خبر داده بود که بر خلاف مقررات محصولات خود را گران کرده است، اما ستاد تنظیم بازار مقرر کرده است که قیمت‌ها به قبل برگردد و هم با تخلف شرکت برخورد شود.

به نظر می‌رسد که ساز و کار حمایتی دولت از صنعت لبنیات که در برگیرنده حمایت از تولیدکننده و مصرف کننده باشد، نیازمند بازنگری و نظارت جدی است تا حمایت‌ها از این بخش به اهداف مورد نظر برسد.