انتخابات شورای سنندج سال ۵۸ چگونه به اغتشاش کشیده شد؟/روایت مذاکرات نمایندگان حکومت با کومله
به گزارش خبرنگار فرهنگی تابناک، طی چندسال گذشته کتاب‌هایی درباره گروهک کومله در بازار نشر منتشر شده که «خروج از سایه» یا «سیطره» ازجمله عناوین شاخص آن‌ها هستند. کتاب «خروج از سایه» یا عنوان فرعی «روایتی از اقدامات تروریستی گروهک کومله (۱۳۵۸-۱۳۵۷)» نوشته زینب مرادی‌پور است که سال ۱۴۰۱ توسط انتشارات ایران منتشر شد.
مرادی‌پور نویسنده و پژوهشگر متولد سال ۱۳۶۵ است که همزمان با «خروج از سایه» در سال ۱۴۰۱ کتاب «گریز از مرکز؛ روایتی از حملات ضد انقلاب به مراکز نظامی در کردستان ۱۳۵۷-۱۳۵۸» را هم منتشر کرد.
«خروج از سایه» منبعی نسبتا جمع و جور و مختصر و مفید از تاریخ کومله است که از زمان پیدایش این‌گروهک تا زمان جنگ تحمیلی را بررسی می‌کند.
مرور و بررسی این‌کتاب را چندروز پیش شروع کردیم و مشروح قسمت‌های اول و دوم آن در پیوندهای زیر قابل دسترسی و مطالعه هستند که از ابتدای کار کومله تا روایت محاصره پادگان سنندج و مقاومت عجیب نیروهای ارتشی در حفاظت از پادگان را شامل می‌شوند:
* «تاریخ کومله؛ از تولد تا پیروزی انقلاب/اولین‌محفل گروه کجا برگزار شد؟»
در ادامه مشروح سومین و آخرین‌قسمت از بررسی مطالب این‌کتاب را می‌خوانیم؛
پس از مقاومت ارتش در سنندج، هنوز تعدادی از مهاجمان به پادگان، دست نیروی داخل پادگان اسیر بودند. بالاخره شورای انقلاب سنندج رضایت داد اعلام کند قصد سرنگونی دولت موقت و جریان به قدرت‌رسیده مذهبی را ندارد. شورای انقلاب جمهوری اسلامی نیز هیات خود را مرکب از آیت‌الله طالقانی، آیت‌الله بهشتی، آیت‌الله هاشمی رفسنجانی و ابوالحسن بنی‌صدر به آن‌جا فرستاد. در مقابل، گروه‌های چپ، شورایی به‌نام شورای موقت انقلاب تشکیل دادند تا بر امور شهر مسلط شوند. مفتی‌زاده عملا حذف شد و حتی در ترکیب شورا نیز نبود.
اعضای اصلی شورای موقت انقلاب، همان اعضای خودخوانده کمیته انقلاب شهر سنندج بودند که توسط جمعیت دفاع از آزادی و انقلاب سنندج که وابستگی علنی به کومله داشت، تشکیل شده بود.
* اعزام هیات منتخب حکومت مرکزی و برکناری سپهبد قرنی
اول فروردین ۱۳۵۸ هیات منتخب شورای انقلاب به کردستان اعزام شد و آیت‌الله طالقانی شامگاه آن‌روز به آن‌ها ملحق شد. صبح روز دوم فروردین جلسه مشترک هیات اعزامی از طرف دولت موقت و شورای انقلاب، با نمایندگان شورای انقلاب شهر سنندج آغاز شد. همین که جلسه شروع شد تعدادی هواپیما دیوار صوتی شهر را شکستند و جلسه به هم خورد. این‌اتفاق باعث شد احمد صدر حاج‌سیدجوادی وزیر وقت کشور با تهران تماس گرفته و با سپهبد قرنی رئیس ستاد ارتش به‌طور کلامی درگیر شود. این‌درگیری در نهایت منجر به برکناری سپهبد قرنی شد.
هیات اعزامی حکومت مرکزی در جریان مذاکرات، از طرح برگزاری انتخابات استقبال کرد؛ مشروط بر این‌که توازن قوا برقرار باشد. در نتیجه بنا شد دو نفر از طرف گروه‌های چپ و دو نفر از طرف گروه‌های اسلامی به‌طور موقت برای شورا انتخاب شوند و یک‌نماینده هم از طرف آیت‌الله طالقانی در شورا حضور داشته باشد تا توازن را نگه دارد. به این‌ترتیب شورای موقت انقلابی که ریاستش به‌عهده صدیق کمانگر بود، برچیده شد.
* توافق با هیات اعزامی از مرکز در مذاکره
اتفاق بعدی این بود که آیین‌نامه انتخاباتی شورای شهر سنندج تهیه و تدوین شد و اعضای هیات مذاکره‌کننده روز ۴ فروردین در میدان اقبال سنندج با مردم صحبت کردند. اولین‌سخنران هم آیت‌الله طالقانی بود که در واکنش به ضدیت برخی با ارتش گفت: نباید دیگر به ارتش به دید سابق نگاه کرد. مردم سنندج هم که به‌خاطر چند مقابله مسلحانه با ارتش از نیروهای این‌یگان نظامی خشمگین بودند، با فریاد خواستار انحلال ارتش شدند. اتفاق دیگر این بود که تصمیم گرفته شد شورایی برای اداره شهر سنندج تشکل شود؛ ژاندارمری و شهربانی منحل شوند و ارتش هم حق ورود به شهر را نداشته باشد. ستاد عملیاتی مفتی‌زاده و شورای انقلاب شهر سنندج هم منحل شدند.
همان‌زمان حزب دموکرات کنار اهداف اصلی و درازمدت که حذف اقتدار دولت مرکزی و ارتش از منطقه بود، هدف دیگری هم داشت. چون در سنندج، ابتکار عمل و قدرت اصلی شهر در دست نیروی رقیب یعنی کومله بود. این‌حزب، جبران عقب‌ماندگی از کومله را نیز به‌عنوان یک‌هدف فرعی تعقیب می‌کرد.
* تحریم رفراندوم توسط چپ‌ها و اغتشاش
کومله از اولین گروه‌هایی بود که شرکت در رفراندوم آری یا نه به جمهوری اسلامی را تحریم کردند. شیخ عزالدین حسینی نیز دنبال کومله، طی بیانیه‌ای رفراندوم را تحریم کرد و شرکت مردم را در آن حرام اعلام کرد. حزب دموکرات هم تحت تاثیر همین‌فضا اعلام کرد در رفراندوم شرکت نمی‌کند و سازمان چریک‌های فدایی خلق هم این‌رویداد را تحریم کرد.
در سقز چند صندوق رای به آتش کشیده شد که آتش‌زدن دو صندوق توسط اتحادیه دهقانان، وابسته به کومله انجام شد. حوزه‌های رای‌گیری در شهر مهاباد و حومه‌اش تعطیل شدند و آن‌جا رفراندوم برگزار نشد. اما در بیجار و بخش دیواندره با وجود برخی ناآرامی‌ها رفراندوم برگزار شد. در سنندج هم رفراندوم با آرامش برگزار شد.
* برگزاری انتخابات شورای شهر سنندج
در ادامه روند اتفاقات، انتخابات شورای شهر سنندج، جمعه ۲۴ فروردین برگزار شد. این‌انتخابات ۶۶ داوطلب نمایندگی از ۴ گروه با گرایش‌های چپ، مذهبی، مستقل و وابستگان به حزب دموکرات کردستان همراه بود و از ۷ صبح تا ۸ شب جریان داشت.
* انتخابات به اعتراضات می‌انجامد
گروه‌های چپ تلاش کردند با دخالت در برگزاری انتخابات، جریان رای‌گیری را به نفع ۱۱ نفر گروه پیشرو تمام کنند. به همین‌خاطر گروه‌های اسلامی انتخابات را از وسط رای‌گیری تحریم کردند و حدود ۱۲ هزار نفر از ثبت‌نام‌شدگان در انتخابات شرکت نکردند. گروه‌های مذهبی به تقلب، تسلط سازماندهی‌شده و اعمال نفوذ گروه‌های غیرمذهبی در بیشتر حوزه‌های رای‌گیری و در هنگام نوشتن آرا معترض بودند و خواستار ابطال انتخابات بودند. اما وزارت کشور معتقد بود تخلفات موثر نبوده و موجب ابطال انتخابات نیست. در اعتراض به این‌وضعیت، روز ۲۶ فروردین، اکثر مغازه‌های سنندج به حال تعطیل درآمد و معترضین در مسجد جامع شهر متحصن شدند.
سه‌روز بعد اعتراضات تشدید شد و گروه‌های معترض به خیابان‌ها ریخته و تظاهرات کردند. پس ازیک‌هفته رسیدگی کمیته پنج‌نفری موقت اداره امور شهر سنندج اعلام کرد شورای شهر سنندج قانونی است. نتیجه رای‌گیری هم ۸ به ۳ به نفع گروه موتلفان اسلامی اعلام شد. در مقابل، متحصنین این‌نتیجه را قبول نکردند. گروهک کومله هم نارضایتی خود را از اکثریت پیدا کردن طرفداران مفتی‌زاده در شورای شهر اعلام کرد.
معترضان به تظاهرات پرداختند و تظاهرکنندگان به‌سمت دفاتر جمعیت‌های وابسته به گروه پیشرو حرکت کردند و بازار و مغازه‌های شهر به‌سرعت تعطیل شدند. خواسته آن‌ها تخلیه دفاتر گروه‌های فدایی و جمعیت دفاع از آزادی وابسته به کومله بود.
* کردستان به دست ضدانقلاب می‌افتد
کردستان در بهار و تابستان ۵۸ عرصه نبرد گروه‌های مختلف با یکدیگر و تقابل حکومت مرکزی با قدرت‌یابی گروه‌ها بود. در همان‌روزها بود که حکومت مرکزی به‌تدریج نفوذ و قدرت خود را در منطقه از دست می‌داد. کومله نیز از این‌فرصت استفاده کرده و پایگاه‌‌های نظامی خود را برقرار کرده بود. از اردیبهشت تا تیر ۵۸ اوضاع کردستان به هم ریخت و گروهک‌ها به‌طور کامل بر منطقه مسلط شدند.
این‌اوضاع تا ماجرای پاوه و فرمانده ۲۷ مرداد ۵۸ امام خمینی برای پاکسازی پاوه و سنندج ادامه پیدا کرد.
* تشکیل گروه جوانمردان برای مقابله با کومله
کومله در دیواندره ضمن تجمع جلوی ژاندارمری از نظامیان خواست ظرف ۲۴ ساعت شهر را تخلیه کنند. ژاندارمری هم بدون هیچ‌گونه‌درگیری به خواسته کومله پاسخ مثبت داد و به‌سرعت مقر خود را تخلیه کرد.
حکومت مرکزی در این‌زمان گروه جوانمردان که افراد محلی طرفدار حکومت بودند، تشکیل داد. تشکیل این‌گروه توسط حکومت مرکزی، تهدیدی جدی برای قدرت‌یابی گروه‌های مختلف منطقه بود و نارضایتی زیادی برانگیخت.
* تشکیل کنگره دوم کومله
بهار ۵۸ مبارزه روستاها کم‌کم از حالت مبارزه سیاسی به سمت مبارزه مسلحانه سوق داده شد. با رسیدن اردیبهشت، کادرهای رهبری کومله و عده‌ای از اعضای آن، در شهر سردشت کنگره دوم کومله را تشکیل دادند.
کومله در این‌مقطع مقابل نیروی جوانمردان طرفدار حکومت مرکزی، نیروی پیشمرگ را به وجود آورد.
این‌گروهک تا پیش از تشکیل کنگره دوم خود با نام خاص کومله شهرت نداشت. این‌گروه با وجود این‌که افراد زیادی را به خود جذب نکرد، به یکی از نقش‌آفرینان اصلی منطقه تبدیل شد و تلاش برای کنترلش، تا سال‌ها برای حکومت مرکزی دشواری‌های زیادی ایجاد کرد.
صادق وفایی
به نظرم باید دوباره کردستان رو دریابید. با کمال احترام به هموطنان عزیز کرد، با توجه به برنامه ریزی های انجام شده جهت خلع سلاح کردها، حرکات کردها در ترکیه و سوریه، عدم انجام عملیات خاص در کردستان در حوادث اخیر و ...، بایستی سناریوهای دشمن برای این منطقه رصد بشه سایت تابناک از انتشار نظرات حاوی توهین و افترا و نوشته شده با حروف لاتین (فینگیلیش) معذور است.